του Σταύρου Γουλούλη, Δρος Βυζαντινής Τέχνης
Υπήρξαν και υπάρχουν άνθρωποι εξιλαστήρια θύματα, “πληρώνουν” πραγματικά ή τελετουργικά την ενοχή, την αδιαφορία των άλλων. Αλλά υπάρχουν και εξιλαστήρια μνημεία, συνήθως θύματα πολέμων (π.χ. στην πρώην Γιουγκοσλαβία), δεν έχει σημασία σε ποια θρησκεία ανήκουν. Σε περίοδο ειρήνης όμως, στη φάση της αναστήλωσης, σε τέτοιας κλίμακας μνημείo όπως η Notre Dame (Παναγία Ημών) στο Παρίσι, πρώτη φορά, νομίζω, γίνεται τέτοια καταστροφή. Προφανώς πληρώνουν το οικονομικό στράγγισμα της εποχής μας, τη στιγμή που κράτη ή ιδιώτες κερδίζουν τρισεκατομμύρια! Χάνονται τα μεγαλύτερα μνημεία του πολιτισμού από ασήμαντη αφορμή, ενώ την ίδια ώρα οι ελίτ θησαυρίζουν. Δεν γίνομαι συνήγορος πολιτικών κινημάτων όπως τα γαλλικά «Κίτρινα γιλέκα», ούτε κανενός διεκδικούντος νέα μοιρασιά και δη χωρίς κόπο. Κοινός νους χρειάζεται. Αρκεί να θυμηθούμε το ρηθέν «τι θα κερδίσει ο άνθρωπος αν καταλάβει όλο τον κόσμο και χάσει την ψυχή του;»
Καταστράφηκε λοιπόν ένας καθεδρικός ναός (κατά τα 2/3), το νούμερο 1 εθνικό μνημείο της Γαλλίας (12ος-13ος αιώνας). Οι στρατιές των εκατομμυρίων επισκεπτών ετησίως από Γαλλία και όλο τον κόσμο που παρελαύνουν, το κάνουν να συμβάλλει ως ιδέα και ως πράξη σε παγκόσμιο σύμβολο ενότητας, να συμπυκνώνει την ψυχή της Δυτικής Ευρώπης, η οποία ως κυρίαρχο σχήμα παγκοσμίως, το διαμορφώνει αμέσως σε ψυχή όλου του κόσμου. Ολος ο κόσμος το έκλαψε! Σε ζωντανή μετάδοση.
Το ιστορικό της καταστροφής αποκτά δραματική διάσταση. Η πυρκαγιά της «Παναγίας» οφείλεται σε βραχυκύκλωμα, όπως είπαν· αποκλείουν κάποιον νέο Ηρόστρατο, εκείνον που έκαψε τον ναό της Αρτέμιδας στην Εφεσο (356 π.Χ.). Ας το δεχτούμε. Πού φτάσαμε όμως! Να προστρέχει ο παπάς του ναού με πολίτες ανθρώπινη αλυσίδα να σώζουν τα σπουδαιότερα κειμήλια! Αλλιώς θα είχε πιο πολύ κλάμα. Eιδοποιήθηκε βεβαίως και η Πυροσβεστική… Από τα ΜΜΕ δόθηκε η είδηση ότι το έργο της αναστήλωσης της Notre Dame είχε εξαρχής οικονομική στενότητα, πράγμα που κρίνοντας από το αποτέλεσμα θέτει σε αμφιβολία το πρόγραμμα της γαλλικής κυβέρνησης. Είναι κάτι ασύλληπτο! Ενα απλό βραχυκύκλωμα κατέστρεψε ένα παγκόσμιο μνημείο! Σκοπιές φαντάρων να έβαζαν θα κόστιζε ένα απόλυτα υποπολλαπλάσιο ποσό από ό,τι τώρα. Δεν άξιζε κάποια χρήματα περισσότερα για πρόβλεψη τέτοιου ατυχήματος; Μόλις δύο χρόνια πιο πριν (22-03-2017) δεν κατέστρεψε ανάλογη πυρκαγιά την παλαιότατη σκεπή στο μεγάλο τέμενος του Διδυμοτείχου (τέλη 14ου-αρχές 15ου αι.); Οι αρμόδιοι δεν υπολόγισαν ότι οι πιθανότητες του ατυχήματος ήταν υπέρτερες των όποιων προβλέψεων. Επομένως γιατί οργάνωσαν τη συντήρηση στέγης, μη όντας καλυμμένοι; Κι από ευθύνες; Αν έπαιρναν φωτιά πυρομαχικά σε στρατόπεδο, δεν θα έστελναν σε δίκη κάποιους;
Τώρα βέβαια που έγινε το κακό, ήδη βρέθηκαν εκατοντάδες εκατομμύρια. Κι αν ακόμη η χώρα που ελέγχει το διεθνές τραπεζικό σύστημα, ολόκληρη Γαλλία, αδυνατούσε να διαθέσει χρήματα για τέτοια μείζονα μνημεία, εθνικά και συνάμα πανευρωπαϊκά, παγκόσμια, γιατί δεν βρέθηκαν ιδιώτες, να προληφθεί ένας υπαρκτός κίνδυνος; Ή μήπως φταίει ότι με την οικονομική κρίση κάποιοι διυλίζουν τον κώνωπα. Τώρα όμως καταπίνει η Γαλλία, ο κόσμος όλος, την κάμηλο!
Η μεγάλη πυρκαγιά της Παναγίας των Παρισίων είναι ένα καμπανάκι που προειδοποιεί για τον κίνδυνο που διατρέχουν και τα πιο μεγάλα μνημεία. Οχι μόνον από πολέμους που ακόμη τα ρημάζουν, αλλά και από “πνεύμα οικονομίας”, δηλαδή μιζέρια, ανικανότητα να συλλάβουν οικονομικοί και πολιτικοί παράγοντες την πραγματικότητα, την ασφάλεια ακόμη και των εθνικών μνημείων των χωρών της οικονομικής πρωτοκαθεδρίας· να λάβουν πρόσθετα μέτρα που σημαίνει να βάλουν λίγο περισσότερο το χέρι στο ταμείο.
Οταν είχε κατεδαφιστεί ο τρούλος του Αγίου Φραγκίσκου στην Ασίζη της Ιταλίας (σεισμοί: 26/9-3/10/1997) είχαν καταστραφεί τότε ονομαστές νωπογραφίες του Τζιότο (τέλη 13ου-αρχές 14ου αι.), κάποιος δημοσιογράφος αναρωτήθηκε αν υπάρχει Πρόνοια. Είναι το σκάνδαλο της Ιστορίας, του φυσικού κακού, αλλά τώρα πρέπει να αναρωτηθούμε αν υπάρχει “θεός” (λόγος) στο υπάρχον πολιτικό-οικονομικό σύστημα. Η Παναγία των Παρισίων ως μνημείο-εξιλαστήριο θύμα, βοηθά να κατανοηθεί το αδιέξοδο της κοινωνίας του χρήματος ως αυτοσκοπού.
Εξιλαστήριο (πολιτικό) θύμα φέρεται και ο πρόεδρος Μανουέλ Μακρόν. Δυστυχώς θα γραφεί ότι επί ημερών του κάηκε ο μέγας ναός. Οι τράπεζες τον διόρισαν ως έναν εκλεκτό τους, αλλά γιατί δεν τον βοήθησαν να βάλουν κάποιες κόκκινες γραμμές σε ορισμένα ιερά και όσια παρέχοντας τα απαραίτητα χρήματα; Aλλά και το σύστημα της Γαλλίας που ελέγχει το διεθνές τραπεζικό σύνολο τι κάνει;
Η τρομερή καταστροφή στην Παναγία όλου του κόσμου συμβάλλει στο να αναθεωρήσουμε, όχι αριστερά ή δεξιά, αλλά κατευθείαν στην καρδιά του ζητήματος. Θα μπορούσε το τραγικό γεγονός να δημιουργήσει μία νέα εποχή; Εξαρτάται τι θα διδαχθούν οι δυνάμεις που κυβερνούν τον κόσμο και η Γαλλία είναι μέσα σε αυτές. Οι αλλαγές γίνονται από τη βάση, τους πολίτες, αλλά και από την “κεφαλή”, την πολιτική, οικονομική και πνευματική ηγεσία.
Ο Βίκτωρ Ουγκώ φαντάστηκε ένα ανθρώπινο δράμα στην «Παναγία των Παρισίων». Τώρα διαφαίνεται το ίδιο το μνημείο να συγκροτεί μία νέα αρχαιοελληνική τραγωδία, ως εξιλαστήριο θύμα ενός ανελέητου κόσμου. Δεν είναι οι πόλεμοι που καταστρέφουν τα μνημεία, αλλά οι πόλεμοι του μυαλού μας.
Εφημερίδα «Κιβωτό της Ορθοδοξίας»