Πνεύμα Κυρίου

του Μητροπολίτου Καισαριανής, Βύρωνος και Yμηττού Δανιήλ 

Ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός στον αποχαιρετιστήριο λόγο Του το βράδυ του Μυστικού Δείπνου για να στηρίξει τους μαθητές Του και να τους ενθαρρύνει διαλύοντας την ανησυχία τους για όσα άκουσαν περί του Πάθους του Διδασκάλου τους υπόσχεται ότι θα τους χορηγηθεί το Αγιο Πνεύμα για να τους στηρίζει και να τους αγιάζει.

Ο ΙΗΣΟΥΣ ΧΟΡΗΓΕΙ ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ

Ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός δωρίζει στην Εκκλησία το Πνεύμα Του. Ενας άνθρωπος που πεθαίνει, όσο µεγάλο κι αν υπήρξε το πνεύμα του, όσο βαθιά κι αν παραμένει η επίδρασή του, είναι ωστόσο καταδικασμένος να περάσει στο παρελθόν. Το έργο του μπορεί να επιζήσει, αλλά δεν του ανήκει πια, δεν μπορεί να κάνει τίποτε γι᾿ αυτό και πρέπει να το εγκαταλείψει στο έλεος των μεταπτώσεων των ανθρώπων. Αντίθετα, όταν πέθανε ο Ιησούς και «παρέδωσε το Πνεύμα αυτού» στον Θεό, το «μετέδωσε» συνάμα στην Εκκλησία του (Ιωάννου ιθ΄, 30). Ως τον θάνατό του, το Πνεύμα φαινόταν να περιορίζεται στα κανονικά πλαίσια της ανθρώπινης ατομικότητάς Του και της ακτίνας δράσεώς Του. Τώρα που ο Υιός  του ανθρώπου υψώθηκε στα δεξιά του Πατέρα εν δόξη (Ιωάννου ιβ΄, 23), συνάζει τη λυτρωμένη ανθρωπότητα (Ιωάννου ιβ΄, 32) και σκορπίζει πάνω της το Πνεύμα (Ιωάννου ζ΄, 39· κ΄, 22 εξ· Πράξεων β΄, 33).

Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ

Η Εκκλησία, ως νέα δημιουργία γεννιέται από το Πνεύμα, από το Οποίο γεννιέται ό,τι προέρχεται από τον Θεό (Ιωάννου γ΄, 5 εξ). Το βιβλίο των Πράξεων είναι σαν ένα «ευαγγέλιο του Πνεύματος». Στο βιβλίο αυτό, η δράση του Πνεύματος έχει τα δύο χαρακτηριστικά που επισημαίνονται ήδη από την Παλαιά Διαθήκη. Αφ’ ενός τα θαύματα και τις καταπληκτικές πράξεις: θεοπνευστία (Πράξεων β΄, 4.6.11), θεραπείες, (Πράξεων γ΄, 7· 5, 12. 15…), ηρωικό θάρρος των μαθητών (Πράξεων δ΄, 13.31· ε΄, 20· ι΄, 20). Αφ’ ετέρου αυτά τα θαύµατα σημαίνουν την οριστική σωτηρία, βεβαιώνουν ότι η μεταστροφή είναι δυνατή, ότι τα αμαρτήματα συγχωρούνται, ότι ήρθε η στιγµή που µέσα στην Εκκλησία, ο Θεός διαχύνει το Πνεύμα Του (Πράξεων β΄, 38· γ΄, 26· δ΄, 12· ε΄, 32· ι΄, 43).

Αυτό το Πνεύμα είναι το Πνεύμα του Ιησού: χάρη σ᾽ αυτό επαναλαμβάνονται τα έργα του Ιησού, κηρύσσεται ο λόγος του Ιησού (δ΄, 30· ε΄, 42·  στ΄, 7· θ΄, 20· ιη΄, 5· ιθ΄, 10.20), επαναλαμβάνεται η προσευχή του Ιησού (Πράξων ζ΄,59 εξ. = Λουκά κγ΄, 34. 46, Πράξεων κα΄, 14 = Λουκά κβ΄, 42), με τον τεµαχισμό του άρτου διαιωνίζεται η ευχαριστία του Ιησού. Το Πνεύμα διατηρεί ανάμεσα στους αδελφούς την ενότητα (Πράξεων β΄,42· δ΄, 32) που συγκέντρωνε τους μαθητές γύρω από τον Ιησού. Αδύνατο να φανταστούμε ότι οι μαθητές θα μπορούσαν να διατηρήσουν τις συνήθειες που είχαν αποκτήσει κοντά Του, ότι θα είχαν πάρει την αμετάκλητη απόφαση να ξαναζήσουν τη ζωή Του. Οταν ζούσε μαζί τους, χρειάστηκε όλη η δύναμη της προσωπικότητάς Του για να τους κρατήσει κοντά Του. Τώρα που οι µαθητές Του δεν Τον βλέπουν πια, και μολονότι γνωρίζουν από το παράδειγμά Του σε τι κινδύνους εκτίθενται, ακολουθούν αυθόρμητα τα ίχνη Του: έχουν δεχτεί το Πνεύμα του Ιησού.

Το Αγιο Πνεύμα είναι η δύναμη που απλώνει την αρτιγέννητη Εκκλησία «έως εσχάτου της γης» (Πράξεων α΄, 8), άλλοτε ελκύοντας απευθείας ειδωλολάτρες (Πράξεων ι΄, 44), αποδεικνύοντας έτσι ότι «εξεχύθη επί πάσαν σάρκα» (β΄, 17), άλλοτε πάλι στέλνει σε αποστολή αυτούς που επιλέγει, τον Φίλιππο (Πράξεων η΄, 26.29 εξ.), τον Πέτρο (Πράξεων ι΄, 20), τον Παύλο και τον Βαρνάβα (ιγ΄, 2.4). Δεν δρα όμως μόνο στην έναρξη της ζωής της Εκκλησίας: συνοδεύει και καθοδηγεί τα έργα των Αποστόλων (ιστ΄, 6 εξ.), δίνει στις αποφάσεις τους τη δική Του εξουσία (ιε΄, 28). Αν ο Λόγος «αυξάνει και πληθύνεται» (Πράξεων στ΄, 7· ιβ΄, 24), η εσωτερική πηγή αυτής της ορμής µέσα στη χαρά είναι το Πνεύμα (Πράξεων ιγ΄, 52).

Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΑΠΟΣΤΟΛΟ ΠΑΥΛΟ

Στις επιστολές του ο απόστολος Παύλος ομιλεί για την εμπειρία του αγίου Πνεύματος στη ζωή του πιστού και γενικότερα της Εκκλησίας.

1. Το Πνεύμα, δόξα του Χριστού µέσα µας

«Ο εγείρας Χριστόν εκ νεκρών» (Προς Ρωμαίους η΄, 11) με τη δύναμη του Πνεύματος της «αγιωσύνης» (Προς Ρωμαίους α΄, 4) και Εκείνος που τον έκανε «πνεύμα ζωοποιούν» (Προς Κορινθίους Α΄, ιε΄, 45), κατέστησε συνάμα το Πνεύμα «δόξαν» του αναστημένου Κυρίου (Προς  Κορινθίους Β΄, γ΄, 18). Η δωρεά του Αγίου Πνεύματος είναι η παρουσία µέσα µας της δόξας του Κυρίου, που μας μεταμορφώνει σύμφωνα με την εικόνα Του. Γι’ αυτό ο Παύλος δεν χωρίζει τον Χριστό από το Πνεύμα, τη «ζωή εν Χριστώ» από τη ζωή «εν Πνεύματι». «Ζη εν εμοί Χριστός» (Προς Γαλάτες β΄, 20), αλλά και το Πνεύμα (Προς Ρωμαίους η΄, 2.10). Η ύπαρξη «εν Χριστώ Ιησού» (Προς Ρωμαίους η΄, 1) είναι ζωή «κατά πνεύμα» (η΄, 5…).

2. Τα σημεία του Πνεύματος

Η ζωή «εν Πνεύματι» δεν είναι ακόμα στην παρούσα ζωή άμεση διαίσθηση του Πνεύματος, είναι µια ζωή µέσα στην πίστη. Είναι όμως µια πραγματική εμπειρία και μια συγκεκριμένη βεβαιότητα, γιατί είναι διά µέσου των σημείων, η εμπειρία μίας παρουσίας. Τα σημεία αυτά έχουν αφάνταστη ποικιλία. Ολα όμως, από τα σχετικώς εξωτερικά χαρίσματα, όπως το χάρισμα των γλωσσών ή της θεραπείας (Προς Κορινθίους Α΄,  ιβ΄, 28 εξ. ιδ΄, 12), ως τα «κρείττονα χαρίσματα» (Προς Κορινθίους Α΄,  ιβ΄, 31), όπως της πίστεως, της ελπίδας και της αγάπης, είναι στην υπηρεσία του Ευαγγελίου το οποίο ομολογούν (Προς Θεσσαλονικείς Α΄, α΄, 5 εξ., Προς Κορινθίους Α΄, α΄, 5 εξ.) και του Σώματος του Χριστού το οποίο οικοδομούν (Προς Κορινθίους Α΄, ιβ΄, 4-30).

Ολα επίσης αφήνουν να φανεί, µέσα από τις πράξεις και τις καταστάσεις του ανθρώπου, µέσα από τα «υπό του Θεού χαρισθέντα ημίν» (Προς Κορινθίους Α΄, β΄, 12), µία προσωπική παρουσία, κάποιος που «ενοικεί» (Προς Ρωμαίους η΄, 11) µέσα µας, που «συμμαρτυρεί» (Προς Ρωμαίους η΄, 26), που «υπερεντυγχάνει» (8.26), που «συμμαρτυρεί τω πνεύματι ημών» (Προς Ρωμαίους η΄, 16) και «εις τας καρδίας ημών κράζει» (Προς Γαλάτας δ΄, 6).

3. Το Πνεύμα, πηγή της νέας ζωής

Μέσα από ποικίλες μορφές, η εμπειρία του Πνεύματος παραμένει στο βάθος πάντα η ίδια: µια ύπαρξη καταδικασμένη και ήδη σηµαδεµένη από τον θάνατο τη διαδέχεται η ζωή. Το Νόμο, που μας κρατούσε φυλακισμένους στο απαρχαιωμένο γράμμα, τον αντικαθιστά η «καινότης Πνεύματος» (Προς Ρωμαίους ζ΄, 6), την κατάρα του Νόμου, η ευλογία του Αβραάμ «εν Πνεύματι» της επαγγελίας (Προς Γαλάτας γ΄, 13 εξ.). Τη Διαθήκη του γράμματος που θανατώνει τη διαδέχεται η Διαθήκη του Πνεύματος που ζωογονεί (Προς Κορινθίους Β΄, γ΄, 6). Το αμάρτημα που επέβαλε το νόµο της σάρκας το διαδέχεται ο νόμος του Πνεύματος και της δικαιοσύνης (Προς Ρωμαίους ζ΄, 18.25· η΄, 2.4). Τα έργα της σάρκας τα διαδέχονται οι καρποί του Πνεύματος (Προς Γαλάτας ε΄, 19-23). Στη θέση της καταδίκης, που βάραινε τον αμαρτωλό με «θλίψιν και στενοχωρίαν» (Προς Ρωμαίους β΄, 9) για τη θεία οργή, έρχεται η ειρήνη και η χαρά του Πνεύματος ( Προς Θεσσαλονικείς α΄, 6· Προς Γαλάτες ε΄, 22…).

Αυτή η ζωή μας έχει δοθεί, και «εν Πνεύματι» δεν μας λείπει κανένα χάρισμα (Προς Κορινθίους Α΄, α΄, 7), μας έχει όμως δοθεί μέσα στην πάλη, γιατί σ᾿ αυτό τον κόσµο δεν έχουμε ακόμα παρά τον «αρραβώνα» του Πνεύματος (Προς Κορινθίους α΄, 22· ε΄, 5· Προς Εφεσίους α΄, 14) και τις «απαρχές» (Προς Ρωμαίους η΄, 23). Το Πνεύμα μας καλεί στον αγώνα ενάντια στη σάρκα. Οι προσταγές που εκφράζουν τις απαιτήσεις του αναμειγνύονται διαρκώς με τις ενδείξεις που βεβαιώνουν την παρουσία του: «ει ζώμεν Πνεύματι, Πνεύματι και στοιχώμεν» (Προς Γαλάτας ε΄, 25, βλ. στ΄, 9· Προς Ρωμαίους η΄, 9.13· Προς Εφεσίους δ΄, 30) και το Πνεύμα ας μεταμορφώνει «τους σαρκικούς», τους «νηπίους εν Χριστώ» σε «πνευματικούς» (Προς Κορινθίους γ΄, 1).

4. Το Πνεύμα και η Εκκλησία

Η νέα δηµιουργία που γεννήθηκε από το Πνεύμα είναι η Εκκλησία. Εκκλησία και Πνεύμα είναι αδιαχώριστα: η εμπειρία του Πνεύματος αποκτάται στους κόλπους της Εκκλησίας και ανοίγει τον δρόµο προς την κατανόηση του μυστηρίου της Εκκλησίας. Τα χαρίσματα είναι τόσο πιο πολύτιμα, όσο πιο αποτελεσµατικά συμβάλλουν στην οικοδόμηση της Εκκλησίας ( Προς Κορινθίους Α΄, ιβ΄, 7· ιδ΄, 4…) και στην καθαγίαση του Ναού του Θεού (Προς Κορινθίους γ΄, 16· Προς Εφεσίους β΄, 22). Ανανεώνοντας αδιάκοπα τη δράση και τις δωρεές Του, το Πνεύμα εργάζεται σταθερά για την ενότητα του Σώματος του Χριστού (Προς Κορινθίους ιβ΄, 13). Πνεύμα κοινωνίας (Προς Εφεσίους δ΄, 3· Προς Φιλιππησίους β΄ ,1), που σκορπίζει το υπέρτατο χάρισµα της αγάπης στις καρδιές (Προς Κορινθίους Α΄, ιγ΄· Προς Κορινθίους Β΄, στ΄,6· Προς Γαλάτας ε΄, 22· Προς Ρωμαίους ε΄, 5) και τις συγκεντρώνει όλες µέσα στην ενότητά Του (Προς Εφεσίους δ΄, 4).

5. Το Πνεύμα του Θεού

«Εν σώμα και εν Πνεύμα… εις Κύριος, εις Θεός» (Προς Εφεσίους δ΄, 4 εξ.). Το Πνεύμα ενώνει γιατί είναι το Πνεύμα του Θεού, το Πνεύμα καθαγιάζει (Προς  Κορινθίους Β΄, α΄, 22) γιατί είναι το Πνεύμα του πανάγιου Θεού. Ολη η προσπάθεια του Πνεύματος είναι να μας οδηγήσει στον Θεό, να μας φέρει σε επικοινωνία ζωντανή με το Θεό, να μας εισαγάγει στα ιερά του βάθη και να μας αποκαλύψει «νούν Κυρίου» (Προς Κορινθίους Α΄, β΄, 10 εξ.). «Εν Πνεύματι» είναι που γνωρίζουμε τον Χριστό και ομολογούμε ότι «Κύριος Ιησούς εστι» (Προς Κορινθίους Α΄, ιβ΄, 3), που παρακαλούμε τον Θεό (Προς Ρωμαίους η΄, 26) και τον προσφωνούμε µε το όνομά του: «Αββά» ο Πατήρ (Προς Ρωμαίους η΄, 15· Προς Γαλάτας δ΄, 6). Από τη στιγµή που έχουμε το Πνεύμα, τίποτε στον κόσµο δεν μπορεί να μας αφανίσει, γιατί ο Θεός δόθηκε σε μας και εμείς ζούμε εν αυτώ.