Στήν ἀρχή, ὁ ἄνθρωπος ἑλκύεται μέ τόν α´ ἤ β´ τρόπο ἀπό τήν δωρεά τῆς Χάριτος. Στήν γνησία-ἀτέλεστη ἐμπειρική πραγματικότητα ὁ ἄνθρωπος ἑλκύεται αἰσθητά ἀπό τήν Χάρι, διότι γεύεται τήν ἐπίσκεψι τοῦ Θεοῦ, ”τήν πάντα νοῦν ὑπερέχουσαν”, πού τοῦ παρέχει νέα πνευματικά φτερά. Τότε ὁ ἄνθρωπος ἀναγεννᾶται πνευματικά. Ζεῖ τήν ὄντως καινή ἐν Χριστῷ ζωή. Γίνεται ”καινή κτίσις”, ἀναγεννᾶται ἄνωθεν. Καί τότε ὁ ἄνθρωπος ζεῖ μία κατάστασι, πού ὄχι ἁπλῶς πιστεύει στόν Θεό – πού κι αὐτό βέβαια εἶναι σωτήριο καί ἀπαραίτητο, καί μάλιστα στήν ἀρχή -, ἀλλά γνωρίζει, στό μέτρο τῆς προσωπικῆς του θεοαποκαλύψεως, τά τοῦ Θεοῦ, ὅσον βέβαια αὐτό εἶναι δυνατόν στόν ἄνθρωπο. Αὐτή ἡ θεοεμπειρία του αὐξάνει καί ἑδραιώνει τήν ἀρχική του πίστι.
Αὐτή ἡ περίοδος τῆς Χάριτος, τοῦ πνευματικοῦ μέλιτος, εἶναι ἄγνωστο πόσο θά κρατήση, ὅταν καί ἄν παρουσιασθῆ μέ αὐτήν τήν ὀντολογική μορφή. Ἀλλά καί μέ αὐτήν τήν μορφή νά μή παρουσιασθῆ, πού δυστυχῶς εἶναι καί τό πιό σύνηθες φαινόμενο, ὑπάρχει μία Χάρις, μία ὄρεξις πνευματική, ἡ ὁποία τραβᾷ τόν ἄνθρωπο καί τόν ἀποσπᾷ ἀπό τά κοσμικά θελήματα, φρονήματα καί συνήθειες. Καί αὐτό ὅμως εἶναι δωρεά τῆς Χάριτος, ὄχι βέβαια στόν τέλειο βαθμό τῆς αἰσθητῆς δωρεᾶς τῆς Χάριτος. Ὅλα τελικά εἶναι δωρεά τῆς Χάριτος, διότι, διαφορετικά, κανείς, ὅπως λέγη ἡ Γραφή, δέν ἠμπορεῖ νά πῆ τόν Χριστό ”Κύριο”, ”εἰ μή ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ”. Ἄν δέν ἔλθη ἡ ἐνέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος κι ἄν ὁ ἄνθρωπος δέν ἐμποδίση μέ τήν στάσι του νά δράση μέσα του αὐτή ἡ ἐνέργεια, δέν ἠμπορεῖ νά γευθῆ καί νά συγκινηθῆ ἀπό τά τοῦ Εὐαγγελίου καί νά ἐννοήση τήν Θεότητα τοῦ Χριστοῦ καί νά κάνη μία πρώτη πνευματική προσπάθεια.
Εἴθε ἡ στάσις μας ἔναντι τοῦ Θεοῦ νά εἶναι τέτοια, ὥστε, χωρίς νά τό ἐπιδιώκωμε, τό Ἅγιο Πνεῦμα νά δρᾷ, εἰ δυνατόν καί αἰσθητά, μέσα μας.
ΑΡΧΙΜ. ΑΡΣΕΝΙΟΣ ΚΑΤΕΡΕΛΟΣ
