Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς

1. Ἀδελφοί χριστιανοί, ἄν θέλετε νά προοδεύσετε πνευματικά – καί βέβαια θέλετε –, σᾶς συνιστῶ νά ἀγαπήσετε τήν προσευχή καί νά διαβάζετε τούς βίους καί τήν διδασκαλία τῶν πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας. Σ᾽ αὐτά θά δεῖτε τό μεγαλεῖο τῆς ὀρθόδοξης πίστης μας, ἀλλά καί πῶς τήν ζοῦμε στήν καθημερινή μας ζωή. Ἕνας μεγάλος πατέρας τῆς Ἐκκλησίας μας, ὁ ὁποῖος ὅμως μᾶς ἦταν ἄγνωστος, γιατί δέν μᾶς μιλοῦσαν γι᾽ αὐτόν οἱ ἱεροκήρυκες στά κηρύγματα καί στά κατηχητικά, εἶναι ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, Ἀρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης. Λίγα λόγια θά σᾶς πῶ ἐγώ σ᾽ αὐτό τό φυλλαδιάκι γι᾽ αὐτόν τό μεγάλο πατέρα, καί σεῖς, σάν φιλομαθεῖς πού εἶστε, ζητῆστε νά μάθετε περισσότερα.
2. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ἀγαπητοί μου, καταγόταν ἀπό εὐσεβέστατους γονεῖς, πού ζοῦσαν σάν νά ἦταν μοναχοί. Ἀπό αὐτούς τούς γονεῖς ἔλαβε ἀπό μικρή ἡλικία βαθειά εὐλάβεια πρός τόν Θεό. Ἀλλά μορφώθηκε δυνατά καί μέ τήν ἀνθρώπινη σοφία. Προτίμησε ὅμως νά ἀφιερωθεῖ στον Θεό καί ἔγινε μοναχός. Ὁ Θεός τόν προετοίμαζε νά μπεῖ πολύ βαθειά στά πνευματικά νοήματα τῆς πίστης μας καί τῆς ἁγιότητας. Τόν προετοίμαζε νά γίνει θεόπτης. Κατέφυγε στό Ἅγιο Ὄρος καί ἐκεῖ, μέ τήν καθοδηγία ἐμπείρων καί ἁγίων Γερόντων, ἄρχισε τόν ἀγώνα γιά νά καθαριστεῖ ἡ ψυχή του ἀπό τά πάθη. Ἡ προσευχή, πού τήν ἔλεγε συχνά, ἦταν τό, «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ φώτισόν μου τό σκότος». Ἰδιαίτερα δέ γιά τήν κάθαρση τῆς ψυχῆς του παρακαλοῦσε τήν Ὑπεραγία Θεοτόκο, στήν Ὁποία εἶχε ἰδιαίτερη ἀγάπη καί εὐλάβεια ἀπό τήν παιδική του ἡλικία. Τό ἀκόμη δέ ὡραῖο γιά τόν νεαρό μοναχό Γρηγόριο ἦταν ὅτι μαζί μέ τήν προσευχή καί τήν ἄσκηση μελετοῦσε πολύ τήν διδασκαλία τῶν ἁγίων Πατέρων. Ἔτσι ἤθελε νά ζεῖ καί ἡ μικρή μοναχική του συνοδία, πού ἀπέκτησε ἀργότερα. Μάλιστα ὁ ἅγιος Γρηγόριος θεωροῦσε ὡς ζημιά γιά τήν πνευματική τους πρόοδο τήν ἀπασχόλησή τους γιά τήν ἑτοιμασία τοῦ λιτοῦ φαγητοῦ τους καί παρακάλεσε γι᾽ αὐτό τήν Παναγία νά ἀναλάβει Αὐτή τήν διατροφή τους. Ἔτσι πραγματικά καί ἔγινε. Ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος ἔστελνε Αὐτή κάθε μέρα κάποιο πιστό χριστιανό, γιά νά φέρει φαγητό στήν ἱερή συνοδία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου. Μέ τέτοια ἅγια ζωή ὁ ἅγιος Γρηγόριος ἐκάθαρε τήν ψυχή του ἀπό τά ἁμαρτωλά πάθη καί ἔγινε δοχεῖο τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ. Ἀνέβηκε πολύ στήν ἁγιότητα. Ὅλα ὅσα ἔκανε ἦταν θεϊκά. Ἰδιαίτερα ἦταν θεολογικός ὁ λόγος του. Ἔμοιζε μέ μία γυάλα, πού ξεχείλιζε καθαρό καί θαυμαστό γάλα, ὅπως εἶδε ὁ ἴδιος σέ μία του ὀπτασία. Ἦταν ἡ θεία του διδασκαλία, πού ἔλαβε μήνυμα ἀπό ἄγγελο νά τήν μεταδίδει στούς πιστούς.
3. Ὁ Θεός, ἀγαπητοί, μέ τά χαρίσματα πού δώρισε στόν ἅγιο Γρηγόριο τόν ἑτοίμασε γιά νά πολεμήσει μία μεγάλη αἵρεση, πού ἐμφανίστηκε ἐκείνη τήν ἐποχή, τήν αἵρεση τοῦ βαρλααμισμοῦ. Λίγα μόνο λόγια θά σᾶς πῶ γιά τήν αἵρεση αὐτή. Ὁ Βαρλαάμ ἦρθε στό χῶρο μας ἀπό τήν Δύση καί ἔφερε μαζί του ἕνα ἄλλο Θεό. Τόν Θεό τόν πίστευε ὄχι ὡς γλυκό Πατέρα, πολύ κοντά στόν πόνο μας καί τήν ἀδυναμία μας, ἀλλά τόν πίστευε ὡς ΟΥΣΙΑ μόνο. Δηλαδή, πίστευε ἕνα Θεό φοβερό καί φρικτό, πού κάθεται ἐκεῖ ψηλά καί βροντάει καί ἀστράφτει. Ἕνα Θεό, πού δέν μπορεῖ νά ἔχει καμιά σχέση μέ τά ἀνθρώπινα, γιατί πραγματικά δέν μπορεῖ ἡ Οὐσία τοῦ Θεοῦ νά κοινωνήσει μέ τόν γήϊνο ἄνθρωπο. Καί ὅμως, ἐμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι νοιώθουμε τόν Θεό πολύ κοντά μας. Τόν νοώθουμε δίπλα μας καί μέσα μας. Καί μάλιστα λέμε ὅτι ὁ σκοπός μας εἶναι νά ἑνωθοῦμε μέ τόν Θεό καί τήν ἕνωση αὐτή τήν λέμε ΘΕΩΣΗ. Ἔχουμε δέ ἐμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι αὐτή τήν διδασκαλία, γιατί πιστεύουμε ὅτι ὁ Θεός μας δέν εἶναι μόνο ΟΥΣΙΑ, ἀλλά καί ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ. Καί διά τῶν θείων Του Ἐνεργειῶν ὁ Θεός ἔρχεται σέ ἐπικοινωνία μέ τόν κόσμο. Μέ τίς θεῖες Του Ἐνέργειες ὁ Θεός ἔκανε τόν κόσμο καί μέ τίς θεῖες Του Ἐνέργειες ἐμεῖς γευόμαστε τήν Δόξα τοῦ Θεοῦ καί θεωνόμαστε. Καί βέβαια, ἀφοῦ ὁ Θεός εἶναι ἄκτιστος, τό ἴδιο καί οἱ θεῖες Ἐνέργειές Του εἶναι ἄκτιστες. Δέν κατασκευάζονται δηλαδή ἀπό μᾶς, ἀλλά προέρχονται ἀπό τόν ἄκτιστο Θεό. Ὁ Βαρλαάμ, πού δέν δεχόταν Ἐνέργειες στό Θεό, δέν δεχόταν ὅτι ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά γίνει ἅγιος καί νά θεωθεῖ. Ἄρα ἀρνεῖτο τόν σκοπό γιά τόν ὁποῖο πλαστήκαμε. Πλαστήκαμε, ἀγαπητοί μου, γιά νά βοῦμε τόν Θεό καί νά ἑνωθοῦμε μαζί Του. Νά γίνουμε ἅγιοι, θεούμενοι, καί ὄχι ἁπλῶς καλοί ἄνθρωποι. Καί εἶναι δυνατόν νά τό πετύχουμε αὐτό, γιατί ὁ Θεός ἔχει ἄκτιστες Ἐνέργειες καί ὄχι Οὐσία μόνο, ὅπως ἔλεγε ὁ Βαρλαάμ.

Μέ πολλές εὐχές,

† Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας