Τό Συναξάρι τοῦ Ἁγίου Νήφωνος, Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως (+ 11 Αὐγούστου)

Πατρίδα τοῦ ὁσίου Νήφωνος ὑπῆρξε ἡ Πελοπόννη­σος (Μωριάς). Πιθανὴ χρονολογία τῆς γεννήσεώς του εἶναι τὸ 1418. ῾Η μητέρα του, ἡ Μαρία, καταγόταν ἀπὸ τὴν Πελο­πόννησο, ὁ πατέρας του ὅμως, ὁ Μανουήλ, καταγόταν ἀπὸ τὴ Δαλ­ματία (Σκλαβωνία) καὶ ἦταν σύμβουλος τοῦ μεγάλου αὐθέν­του καὶ δούκα τῆς Δαλματίας, Γεωργίου. ῞Ομως ἐξαι­τίας τῆς τιμιότητός του συκοφαντήθηκε καὶ φυλακίστηκε ἀπὸ τὸν δούκα. Σὲ τρεῖς ἡμέρες τοῦ ἀνήγγειλαν ὅτι ἀποφασί­σθη­κε νὰ θανατωθεῖ, ἡ σύζυγος ὅμως τοῦ δούκα ποὺ πλη­ρο­φο­ρή­θηκε τὸ γεγονός, πέτυχε νὰ ὁδηγήσουν μπροστά της τὸν Μα­­νουήλ. Γνωρίζοντας ὅτι οἱ κατηγορίες ἦταν ψευδεῖς, τὸν φυ­γάδευσε νύχτα πρὸς τὴν Πελοπόννησο, ὅπου αὐθέν­της ἦταν ὁ ἀδελφός της Θωμᾶς. ῾Ο Μανουὴλ παρουσιά­σθηκε στὸν Θω­­μᾶ κομίζοντας μαζί του καὶ ἐπιστολὲς τῆς ἀ­δελφῆς του. ῞Οταν ὁ Θωμᾶς πληροφορήθηκε τὴ σκευω­ρία, διέταξε νὰ παρα­μεί­νει στὸ παλάτι του καὶ τὸν ὅρισε πρῶτο στὴν αὐλή του.

Μετὰ ἀπὸ κάποιο χρονικὸ διάστημα ὁ αὐθέντης παρα­κίνησε τὸν Μανουὴλ νὰ βρεῖ σύζυγο καὶ νὰ δημιουρ­γήσει οἰ­κογένεια. ῾Ο Μανουὴλ ἐπέλεξε τὴν Μαρία, νεαρὴ παρθένο, εὐ­­γενῆ στὴν καταγωγή, ἰσάξιά του, ἡ ὁποία κατα­γόταν ἀπὸ τὴν Πελοπόννησο. ῾Ο γάμος τους ἔδωσε μεγάλη χαρὰ στὸν αὐθέντη Θωμᾶ, διότι μεταξὺ ἄλλων, σύμφωνα μὲ τὸ Βίο, δι­έ­κρινε στὸ ζευγάρι μεγάλα χαρίσματα, καὶ κυρίως τὴν ἐλεη­μοσύνη καὶ τὴ βαθειὰ θρησκευτικὴ εὐλάβεια. ῾Η Μαρία γέν­νησε τρία παιδιά, δύο ἀγόρια, τὸν Δημήτριο καὶ τὸν Νικόλαο, καὶ ἕνα κορίτσι, τὴν Μαρία. ῎Επειτα ἀπὸ ἕξι χρόνια πέθανε ὁ Μανουὴλ καὶ ἡ σύζυγός του Μαρία ἔμεινε χῆρα σὲ νεαρὴ ἡλικία. Παρὰ τὶς συνεχεῖς παραινέσεις τῶν συγγενῶν της νὰ ξαναπαντρευτεῖ, αὐτὴ ἔμεινε πιστὴ στὸν πρῶτο της γάμο, προκαλώντας ἀκόμη καὶ τὸ θαυμασμὸ τοῦ αὐθέντη τῆς Πε­λο­ποννήσου γιὰ τὴ σεμνότητά της.

῾Η Μαρία στὴ συνέχεια ἀσχολήθηκε ἀποκλειστικὰ μὲ τὴ διαπαιδαγώγηση τῶν παιδιῶν της. Τὸν πρῶτο της γιό, τὸν Δημήτριο, τὸν παρέδω­σε στὰ ἀνάκτορα τοῦ αὐθέντη Θω­μᾶ, ὁ ὁποῖος τὸν δέχθηκε μὲ χαρὰ καὶ τὸν εἶχε ὡς συγκά­θεδρο μαζὶ μὲ τοὺς γιούς του, νὰ μαθαίνει κοντά του τὰ ἁρμόδια γιὰ τὸν μελ­λοντικὸ καταρτισμό του. Τὸν δεύτερο, τὸν Νικόλαο, τὸν ἔ­στειλε στὸ σχολεῖο γιὰ νὰ μάθει τὰ ἱερὰ γράμ­ματα, ἐνῶ κράτη­σε κοντά της τὴν κόρη της.

῾Ο Νικόλαος ἀπὸ μικρὸς ἔδειχνε τὸ μεγάλο του ζῆλο καὶ τὴν ἔφεσή του στὰ γράμματα, ἀναζητώντας τὴ μάθηση κοντὰ σὲ προικι-σμένους διδασκάλους. Σὲ ἡλικία δώδεκα ἐ­τῶν γνώριζε ἄπταιστα ὅλα τὰ ἐκκλησιαστικά, ἀκολουθίες καὶ ἀνα­γνώσματα. ῾Η ἀγάπη του γιὰ τὰ ἱερὰ γράμματα τὸν ἔσπρω­ξε στὴ μελέτη τῶν Βίων τῶν ἁγίων καὶ ὁ θαυμασμός του γιὰ τὴ μάθηση τῆς ἑλληνικῆς εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα νὰ ἀ­ρι­στεύσει στὸ ἑλληνικὸ φροντιστήριο, ξεπερνώντας τοὺς ἄλλους μαθη­τὲς καὶ προκαλώντας τὸ θαυμασμὸ ἀκόμη καὶ τοῦ δι­δα­σκά­­λου του Εὐθυμίου.

Τὶς ἡμέρες ἐκεῖνες, σύμφωνα μὲ τὴ διήγηση τοῦ Βίου του, πέρασε ἀπὸ τὸ σχολεῖο του ἕνας ἱερομόναχος, ὁ ᾿Ιω­σήφ, κορυφαῖος ἐπιστή-μονας καὶ διδάσκαλος, καὶ ὁ Νικό­λαος, κρυφὰ ἀπὸ τὴ μητέρα του καὶ τὸ διδάσκαλό του, τοῦ ζήτησε νὰ τὸν πάρει στὴ συνοδεία του. ῾Ο ᾿Ιωσὴφ τὸν δέ­χθηκε καὶ τὸν πῆρε μαζί του διδάσκοντάς του τὴ φιλοσοφία.

Στὴν ᾿Επίδαυρο ἄκουσαν ὅτι βρίσκεται ἕνας μεγάλος ἀσκητής, ὁ ᾿Αντώνιος. ῾Ο ᾿Ιωσὴφ μὲ τὸν Νικόλαο ζήτησαν νὰ δοῦν τὸ γέροντα γιὰ νὰ πάρουν τὴν εὐλογία του. ῾Ο Νι­κό­λαος ἐνθουσιάσθηκε καὶ ζήτησε νὰ μείνει κοντά του. Παρὰ τὶς προφάσεις καὶ ἀντιρρήσεις τοῦ γέροντα, ὁ Νικό­λαος ἐπέ­μενε στὴν ἐπιθυμία του κι ἔτσι ἔμεινε κοντὰ στὸ γέροντα, στὴν ἄσκηση καὶ τὴν προσευχή. Μετὰ ἀπὸ μικρὸ χρονικὸ διάστημα ὁ Νικόλαος ζήτησε ἀπὸ τὸν γέροντα ᾿Αντώνιο νὰ τὸν κείρει μοναχό. ῾Ο ᾿Αντώνιος τὸν ἔκειρε καὶ τὸν ὀνόμασε Νήφωνα, ἐνῶ στὴ συνέχεια ὁ Νήφων παρέμενε κοντά του ἐπιδιδόμενος σὲ αὐστηρὴ ἄσκηση καὶ ἔχο-ντας ὡς ἐργόχειρο τὴν καλλιγραφία. ῾Η ἐπίδοσή του στὴν καλλιγραφία τὸν ἔ­κανε γνωστὸ στὴ γύρω περιοχή, ὅπου ἀντέγραψε πολλὰ ἱερὰ κείμενα κατὰ παραγγελία ἐφημερίων τῶν γύρω χωριῶν.

Σὲ σύντομο χρονικὸ διάστημα κοιμήθηκε ὁ γέροντας ᾿Αντώνιος καὶ ὁ Νήφων ἔμεινε μόνος. ᾿Αφοῦ ἔζησε γιὰ ἀρκε­τὸ χρονικὸ διάστημα στὴν ἡσυχία, ἔμαθε πὼς στὸ κά­στρο τῆς Νάρδας ἔμενε ἕνας σοφώτατος ἄνθρωπος μὲ τὸ ὄνομα Ζα­χαρίας, ποὺ εἶχε ἔλθει ἀπὸ τὸ ῞Αγιον ῎Ορος καὶ γνώριζε τὴν ἑλληνικὴ καὶ τὴ σλαβονικὴ γλῶσσα. ῾Η ἐπιθυ­μία του νὰ πλη­ροφορη­θεῖ γιὰ τὴ ζωὴ τοῦ μοναχισμοῦ στὸ ῞Αγιον ῎Ορος, ἀλλὰ καὶ νὰ διδαχθεῖ ἀπὸ τὴ σοφία τοῦ διδασκά­λου, τὸν ἔφερε κοντά του, καὶ ἔτσι ἐντάχθηκε στὴ συνοδεία του.

Τὸ διάστημα ἐκεῖνο ὑπῆρχε μεγάλη σύγχυση καὶ τα­ραχὴ στὶς ᾿Εκκλησίες ἐξαιτίας τῆς λεγομένης “ὀγδόης Συνό­δου”, ποὺ συνεκλήθη ἀπὸ τὸν αὐτοκράτορα ᾿Ιωάννη Πα­λαι­ο­λόγο στὴ Φλωρεντία καὶ οἱ ἀνατολικοὶ δὲν ἤθελαν νὰ τὴ δεχθοῦν. ῾Ο Ζαχαρίας μὲ τὸν Νήφωνα, μόλις τὰ πληρο­φορή­θηκαν αὐτά, πέρασαν ἀπὸ ἐκεῖ (Νάρδα) στὸν ᾿Ασκά­λωνα δι­δάσκοντας στὶς κατὰ τόπους ἐκκλησίες, τοὺς χριστιανοὺς νὰ παραμένουν σταθεροὶ στὶς παραδόσεις καὶ τὴ διδασκα­λία τῶν ᾿Αποστόλων καὶ τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων. ᾿Απὸ ἐκεῖ στὴ συνέχεια ἀνέβηκαν στὸ κάστρο τῆς Τρουΐας. ῾Ο αὐθέντης τοῦ τόπου, Γεώργιος Σκεδὲρ πέγης, τοὺς ὑποδέ­χθηκε μὲ μεγάλη τιμὴ καὶ τοὺς φιλοξένησε στὸ παλάτι του. ᾿Εκεῖνο τὸ διά­στημα πέθανε στὴν Κωνσταντινούπολη ὁ ᾿Ιωάννης Παλαιο­λόγος καὶ στὸ θρόνο ἀνέβηκε ὁ ἀδελφός του Κων-σταντῖνος, ὁ ὁποῖος συγκρότησε σύνοδο ποὺ κήρυ­ξε ἄκυρη τὴ σύνοδο τῆς Φλωρεντίας.

Τὸ 1453 οἱ Τοῦρκοι κατέλαβαν τὴν Κωνσταντινού­πο­λη· ὁ φόβος καὶ ὁ τρόμος τῆς καταδίωξης ἔτρεψε σὲ φυγὴ τοὺς χριστιανούς. ῎Ετσι καὶ ὁ Ζαχαρίας μὲ τὸν Νή­φωνα κρύ­φτηκαν γιὰ κάποιο χρονικὸ διά-στημα σ᾿ ἕνα ὄ­ρος, μέχρι νὰ πάψει ἡ σύγχυση, καὶ στὴ συνέχεια πῆγαν στὴ χώρα τῶν ᾿Α­χριδῶν καὶ ἐγκαταβίωσαν σ᾿ ἕνα μοναστήρι τῆς περιοχῆς ποὺ ἦταν ἀφιερωμένο στὴν ῾Υπεραγία Θεοτόκο.

Τὸ ἴδιο χρονικὸ διάστημα πέθανε ὁ ἀρχιερέας τῆς Πρώ­της ᾿Ιου-στινιανῆς, δηλαδὴ τῆς ᾿Αχρίδος, Νικόλαος καὶ ἡ σύνα­ξη τῶν ἐπισκόπων καὶ τῶν κληρικῶν τῆς πόλεως ζή­τησε ἀπὸ τὸν Ζαχαρία νὰ γίνει ὁ νέος τους ἀρχιεπίσκοπος. Παρὰ τὶς ἀντιρρήσεις τοῦ Ζαχαρία τελικὰ τὸν χειροτόνησαν ἀρ­χιερέα. Τότε ὁ Νή­φων ζήτησε τὴν εὐλογία τοῦ διδασκάλου του Ζα­χαρία γιὰ νὰ τοῦ ἐπιτραπεῖ νὰ καταφύγει καὶ νὰ μονά­σει στὸν ῎Αθω. ῾Ο Ζαχαρίας, ἂν καὶ ἐπιθυμοῦσε νὰ τὸν κρατή­σει κοντά του, ὡστόσο καθ᾿ ὑπόδειξη καὶ ἑνὸς ἀγγέλου σὲ ὅ­ραμα, σύμφω-να μὲ τὴν ἀφήγηση τοῦ Βίου τοῦ ὁσί­ου Νή­φωνος, πείσθηκε καὶ ἄφησε τὸν Νήφωνα νὰ φύγει.

῾Ο Νήφων μετέβη ἀρχικὰ στὴ μονὴ Βατοπεδίου, ὅπου συνάντησε πολλοὺς μοναχοὺς ποὺ ἀγωνίζονταν στὰ μεγάλα στάδια τῆς ἀρετῆς καὶ τῆς προσευχῆς. ᾿Ερχόμενος στὶς Κα­ρυ­ὲς συνάντησε τὸν Πρῶτο τοῦ ῾Αγίου ῎Ορους Δα­νιήλ, ὁ ὁποῖος τοῦ ζήτησε νὰ διδάξει στοὺς πατέρες ἀπὸ τὶς γνώσεις του. Περνώντας ἀπὸ τὴ σκήτη καὶ τὰ σπήλαια τῶν Καρυῶν συν­άντησε μεγάλους ἀσκητές. ᾿Επισκέφθηκε καὶ τὴ μονὴ τοῦ Χα­ρίτωνος (Κουτλουμουσίου) καὶ ἀφοῦ ἔμεινε ἐκεῖ ἀρκετὸ και­ρό, πῆγε στὴ μονὴ τοῦ Παντοκρά­τορος καὶ μετὰ στὸ σπή­λαιο Κρήτη. ῎Εμεινε κοντὰ σὲ αὐ­στηροὺς ἀσκητὲς διδάσκον­τας καὶ διδασκόμενος καὶ ζοῦσε ἀπὸ τὴν καλλιγραφία. Μετὰ ἀπὸ κάποιο χρονικὸ διάστημα οἱ πατέρες τῆς μονῆς τῆς Μεγίστης Λαύρας τοῦ ἁγίου ᾿Αθανασίου τοῦ ζήτησαν νὰ μεταβεῖ καὶ νὰ διδάξει καὶ σ᾿ αὐτούς. ᾿Απὸ ἐκεῖ πληροφο­ρή­θηκε γιὰ τὴ μονὴ τοῦ Μα­νουὴλ Κομνηνοῦ τοῦ Τιμίου Προ­δρόμου, τὴ λεγόμενη τοῦ κυροῦ Διονυσίου, ὅτι τὴν ἐπαι­νοῦ­σαν γιὰ τὸν τρόπο λει­τουργίας της. ῎Ετσι πέρασε ἀπὸ τὴ Σκή­τη τῆς ῾Αγίας ῎Αν­νης καὶ ἔφθασε στὴ μονὴ Διονυσίου. ᾿Εκεῖ ἐκάρη μικρό­σχημος μοναχός. ῎Επειτα ἀπὸ μικρὸ χρο­νικὸ διάστημα χει­ροτονήθηκε ἀναγνώστης, ὑποδιάκονος, ἱερο­διάκο­νος καὶ ἱερεύς. Τὸ ἐνάρετο τοῦ βίου του μαρτυρεῖται καὶ ἀπὸ τὸ ἑξῆς περιστατικό: Κάποτε ὁ Νήφων ἔμεινε ἔξω ἀπὸ τὸ μοναστήρι μ᾿ ἕνα γέροντα, τὸν Πετρώνιο καὶ τὸ βρά­δυ, τὴν ὥρα τῆς προσευχῆς, ὁ Πετρώνιος εἶδε τὸ Νήφωνα νὰ φωτίζεται ὁλόκληρος ἐνῶ προσευχόταν. Εὐθὺς ἀμέσως ὁ Πε­τρώνιος ἀπεκάλυψε στὸν ἡγούμενο τῆς μονῆς τὸ συμβάν. Μὲ τὴ συνετὴ ἐπέμβαση τοῦ ἡγουμένου ἔμεινε μυστικό, γιὰ νὰ μὴ φύγει ὁ Νήφωνας λόγω τῶν ἐπαίνων.

Τὶς ἡμέρες ἐκεῖνες συνέπεσε νὰ ἔλθουν στὸ ῞Αγιον ῎Ο­ρος δύο Θεσσαλονικεῖς ἄρχοντες γιὰ νὰ προσκυνήσουν τὰ ἱερὰ μνημεῖα. ῞Οταν ἐπισκέφθηκαν τὴ μονὴ Διονυσίου συν­έπεσε νὰ λειτουργεῖ ὁ Νήφων, ὁ ὁποῖος στὴ συνέχεια κή­ρυξε καὶ τὸ θεῖο λόγο, προκαλώντας τους δέος, ὥστε ὅταν ἐπέστρεψαν στὴ Θεσσαλονίκη μίλησαν γι᾿ αὐτὸν μὲ τὰ καλύ­τερα λόγια.

Σὲ πολὺ σύντομο χρονικὸ διάστημα ἐκοιμήθη ὁ ἀρχι­επίσκοπος Θεσσαλονίκης Παρθένιος καὶ οἱ ἐπίσκοποι ποὺ συνῆλθαν μαζὶ μὲ τὸν κλῆρο ἀποφάσισαν νὰ ἐκλέξουν νέο ἀρχιερέα τῆς πόλεως τὸν Νήφωνα. ᾿Αντιπροσωπεία δύο ἐπι­σκόπων καὶ κληρικῶν ἔφθασε στὴ μονὴ Διο-νυσίου καὶ ζήτη­σε ἀπὸ τοὺς προεστῶτες πατέρες νὰ τὸν παρακινήσουν νὰ δεχθεῖ. Οἱ πατέρες ὅμως ἀρνήθηκαν νὰ τοὺς βοηθήσουν, διότι θεω­ροῦσαν ἰδιαίτερη εὐλογία τὴν παρουσία τοῦ Νήφωνος ἀνά­μεσά τους. Οἱ ἐπίσκοποι μὲ τοὺς κληρικούς, βλέποντας ὅτι οἱ προσπάθειές τους ἔμεναν ἄκαρπες, προσευχήθηκαν γιὰ τὴν ἐπιτυχία τῆς ἀποστολῆς τους. Τὴν ἑπομένη, μετὰ τὴ θεία Λειτουργία, ἡ παρουσία τῆς πρεσβείας προκάλεσε τὴν περιέργεια καὶ τὸ ζωηρὸ ἐνδιαφέρον τοῦ Νήφωνος νὰ μάθει γιατί ἦλθαν στὴ μονή. Μόλις ἄρχισε νὰ ἀντιλαμβά­νεται τί συμβαίνει καθησύχασε τὸν ἡγούμενο βεβαιώνοντάς τον ὅτι θὰ μείνει κοντά τους καὶ δὲν θὰ δεχθεῖ τὶς προτά­σεις τῆς πρεσβείας. ῾Ο ἡγού-μενος ὅμως μὲ προορατικὴ διά­θεση τοῦ ἐξήγησε ὅτι οἱ ἐπίσκοποι ἦλθαν νὰ τὸν πάρουν γιὰ νὰ τὸν ἐκλέξουν καὶ νὰ τὸν χειροτονήσουν ἀρχιεπίσκο­πο Θεσσαλο­νίκης. Θλίψη κατέλαβε τότε τὸ Νήφωνα καὶ τοὺς πατέρες τῆς μονῆς γιὰ τὸ ἐνδεχόμενο ἀπομακρύνσεώς του ἀπὸ κοντά τους. Στὴν ἀθρόα σύναξη ποὺ πραγματοποιήθηκε στὸ καθο­λικὸ τῆς μονῆς, οἱ ἐπίσκοποι καὶ οἱ κληρικοὶ τῆς Θεσ­σα­λο­νίκης παρέδωσαν στὰ χέρια τοῦ Νήφωνος τὰ γράμματα ποὺ κόμιζαν ἀπὸ τὴν πόλη τους, παρακαλώντας τον νὰ ἀ­ποδε­χθεῖ τὴν ἐκλογὴ στὸν ἀρχιεπισκοπικὸ θρόνο. ῾Ο ἡγού­μενος τότε παρενέβη θετικὰ πρὸς τὴν ἐπιθυμία τῆς πρε­σβείας καὶ ἀπεκάλυψε στὴ σύναξη πὼς σὲ ὄνειρο τοῦ εἶχε ὑποδειχθεῖ νὰ παροτρύνει τὸν Νήφωνα νὰ δεχθεῖ.

Τὴν ἑπομένη, γρήγορα γρήγορα ἡ πρεσβεία ἀναχώρη­σε μαζὶ μὲ τὸν Νήφωνα ἀπὸ τὸ ῞Αγιον ῎Ορος γιὰ τὴ Θεσ­σαλονίκη, φοβούμενοι μήπως οἱ μοναχοὶ ποὺ κατέφθα­σαν ἀπὸ τὶς γύρω μονές, τὰ κελλιὰ καὶ τὶς σκῆτες, μόλις πληρο­φορήθηκαν τὸ γεγονὸς γιὰ νὰ τὸν ἀσπασθοῦν καὶ νὰ τὸν χαιρετήσουν, τοῦ μετέβαλλαν τὴν τελικὴ γνώμη.

Μόλις ἔφθασαν στὴ Θεσσαλονίκη πλῆθος πιστῶν συγ­κεν­τρώθηκε γιὰ νὰ τὸν χαιρετήσει. Τὴν πρώτη Κυριακὴ χει­ροτονήθηκε ἀρχιεπί-σκοπος Θεσσαλονίκης. ῾Η χειροτονία τοῦ Νήφωνος στὸν ἀρχιεπι-σκοπικὸ θρόνο τῆς Θεσσαλονίκης το­πο­θετεῖται χρονικὰ τὸ 1482, καὶ διετέλεσε ἀρχιεπίσκοπος γιὰ πέντε χρόνια. Στὸ Συνοδικὸ τῆς Θεσσα-λονίκης ὡστόσο ἀνα­φέρεται ἀμέσως μετὰ τὸν ἀρχιεπίσκοπο Γρηγόριο ὁ Νή­φων: “Νήφωνος τοῦ παναγιωτάτου ἡμῶν δεσπότου τοῦ θειο­τάτου μη­τροπολίτου Θεσσαλονίκης ὑπερτίμου καὶ ἐξάρχου πάσης Θετταλίας, πολλὰ τὰ ἔτη”. Σημειώνεται δηλαδὴ ὅτι ὁ Νήφων ἔγινε ἀρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης μετὰ τὸ θάνα­το τοῦ Γρη­γορίου, τὸ 1439. Στὴν πραγμα-τικότητα ὅμως τὸν Γρηγόριο διαδέχθηκε στὸ θρόνο ὁ Μεθόδιος καὶ αὐτὸν ὁ Παρθένιος, ὁ προκάτοχος τοῦ Νήφωνος. Δὲν μπορεῖ νὰ προ-ταθεῖ καμμία ταύτιση γιὰ τὸ ἴδιο πρόσωπο καὶ τὸ 1439 καὶ τὸ 1482. ῎Ισως νὰ ὑπῆρχε καὶ ἄλλος Νήφων ποὺ ἀρχιερά­τευσε μετὰ τὸν Γρηγόριο.

᾿Επειδὴ ἦταν ἀκόμη νωπὰ τὰ προβλήματα ποὺ προ­κά­λεσαν οἱ λατινόφρονες καὶ ἡ σύνοδος τῆς Φλωρεντίας, ἀλλὰ καὶ ἡ ζωὴ στὴ σκλαβιὰ κάτω ἀπὸ τὸ ζυγὸ τῶν Τούρκων (᾿Αγαρηνῶν), ὁ Νήφων ἄρχισε εὐθὺς ἀμέ­σως νὰ κηρύττει στοὺς πιστοὺς συστηματικὰ γιὰ τὰ ὀρθὰ δόγματα καὶ τὴν παράδοση τῆς ᾿Εκκλησίας μας, παρακι­νώντας ταυτόχρονα τοὺς πλουσίους καὶ τοὺς εὐγενεῖς τῆς πόλεως νὰ ἐπιδί-δονται συ­χνότερα στὴν ἐλεημοσύνη. ῾Η φήμη του ξεπέρασε τὰ ὅρια τῆς πόλεως καὶ τῆς ἐπαρχίας του καὶ ἁπλώθηκε σ᾿ ὅλη τὴ Θεσ­σα­λία, φθά-νοντας ἀκόμη καὶ στὴν Κωνσταντινούπολη. ῎Επειτα ἀπὸ δύο χρόνια διαποίμανσης, τὸ 1484, κλήθηκε ἀπὸ τὸν Πατριάρχη καὶ τοὺς ἀρχιερεῖς τῆς Κωνσταντινούπολης νὰ τὴν ἐπισκεφθεῖ, ἀφοῦ ἦταν ἤδη γνωστὲς οἱ ἀρετές του, ἡ ἱκανότητά του νὰ διοικεῖ ὀρθὰ καὶ μὲ τάξη τὴν ἐπαρχία του καὶ οἱ βαθειὲς θεολογικές του γνώσεις.

Στὴν Κωνσταντινούπολη, ὅπου παρέμεινε συμμετέχον­τας στὴν Πατριαρχικὴ Σύνοδο, βρῆκε τὸ διδάσκαλό του ἀρ­χιεπίσκοπο ᾿Αχριδῶν Ζαχαρία, ὁ ὁποῖος ὅμως λίγες ἡμέ­ρες μετὰ ἀρρώστησε καὶ πέθανε. Τὴν κηδεία του τέλεσε ὁ ἴδιος ὁ Νήφων, ὡς μαθητής του. Στὸ διάστημα τῆς ἐκεῖ παρα­μο­νῆς του κοιμήθηκε καὶ ὁ Πατριάρχης Συμεὼν Α¢ ὁ Τραπε­ζούντιος. Οἱ ἀρχιερεῖς καὶ κληρικοὶ τῆς Κωνσταντι­νούπολης στὴ σύνοδο ποὺ συγκάλεσαν καὶ στὴν ὁποία συμμετεῖχε καὶ ὁ ᾿Εφέσου Δανιήλ, ἐξέλεξαν, παρὰ τὴ θέλη­σή του, νέο Πα­τριάρχη τὸν Θεσσα-λονίκης Νήφωνα. ῾Ο Μη­τροπολίτης ῾Ηρα­κλείας τοῦ ἔδωσε τὸ πατριαρ-χικὸ δικανίκι­ον καὶ ἐκλήθη νὰ ἀρχιερατεύσει στὸν Οἰκουμενικὸ θρόνο περὶ τὰ τέλη τοῦ 1486.

᾿Αμέσως ὁ νέος Πατριάρχης ἄρχισε μὲ ἄσβεστο ζῆ­λο νὰ κηρύττει καθημερινὰ τὰ δόγματα καὶ τὶς διδασκαλί­ες τῆς ᾿Εκ­κλησίας, ἀγωνιώντας νὰ διαφυλάξει τὴν ὀρθοδοξία ἀπὸ κάθε εἴδους ἐπιβουλές. Μαρτυρεῖται δὲ ὅτι μὲ τὴν σθε­ναρὴ παρου­σία του κατάφερνε ἀρκετὰ συχνὰ νὰ κατηχεῖ καὶ νὰ βαπτί­ζει κρυφὰ χριστιανοὺς πολλοὺς μουσουλμάνους.

Πολὺ σύντομα ὅμως ξέσπασαν ἔριδες καὶ ἐκδηλώθηκε μῖσος καὶ φθό­νος γιὰ τὸ πρόσωπό του σχηματίζοντας ἐν­αν­τίον του φα­τρίες κληρικῶν ποὺ ἐπιθυμοῦσαν τὴν ἀνατροπή του καὶ κατόρθωσαν τε­λικὰ νὰ τὸν ἐκδιώξουν ἀπὸ τὸ Πα­τριαρχεῖο. Αὐτὰ ἀναφέρει ὁ Βίος τοῦ ῾Οσίου. ῾Ωστόσο, τὰ πράγματα ἀπὸ τὰ ἱστορικὰ δρώμενα ἦταν κάπως διαφο­ρε­τικά. ῞Οταν ἀπέθανε ὁ Πα­τριάρχης Συμεών, ἄφησε ἀρκετὰ μεγάλη περι­ουσία, ἡ ὁποία θὰ ἔπρεπε νὰ φορολογηθεῖ ἢ νὰ περιέλθει στὸ δημόσιο. ῾Αρμόδιος ὑπάλληλος ἦταν ὁ γιὸς τοῦ φιλο­σόφου Γ. ᾿Αμι-ρούτζη Σκερδέμπεης, ὁ ὁποῖος ἐπίσης κατα­γόταν ἀπὸ τὴν Τραπε-ζοῦντα. ῾Ο Νήφων γιὰ νὰ ἀπο­φύ­γει τὴ φορολογία παρουσίασε ὡς νόμιμο κληρονόμο τοῦ Συ­μεὼν κάποιο μακρινὸ ἀνεψιό του τὸν Βασί-λειο. ῾Ο σουλτά­νος Βαγιαζὴτ πληροφορήθηκε τὸ συμβὰν καὶ ἔπειτα ἀπὸ τὶς ἔντονες πιέσεις τοῦ Σκερδέμπεη, ὁ ὁποῖος ἐπεδίω­κε νὰ δη­μεύσει τὴν περιουσία, καὶ πιθανῶς κατεῖχε καὶ τὸ ἀ­ξίωμα τοῦ ὑπουργοῦ τῶν οἰκονομικῶν, ὀργισμένος προχώ­ρησε σὲ βι­αιότητες κατὰ τῆς ᾿Εκκλη-σίας, ἁρπάζοντας ἱερὰ κειμήλια, διώκοντας ἱερεῖς καὶ διατάσσοντας τὴ βίαιη ἀπο­μάκρυνση τοῦ Πατριάρχη. ῾Ο Νήφων ὅμως κρυφά, ἂν καὶ ἔκ­πτωτος, ἐρ­χόταν στὴν Πόλη καὶ ἐκτελοῦσε τὰ καθήκοντά του. ῞Οταν μα­θεύτηκε καὶ αὐτό, ὁ σουλτάνος διέταξε νὰ τὸν ἀπομακρύ­νουν ὁριστικά, ἴσως στὶς ἀρχὲς τοῦ 1488, καὶ νὰ ἐκλέξουν ἄλλον Πατριάρχη. Τὸν ᾿Ιούλιο τοῦ 1488, ἔπειτα ἀπὸ ὀλιγό­μηνη χηρεία, ἐξελέγη γιὰ δεύτερη φορὰ Πατριάρ­χης ὁ Διο­νύσιος Α¢. ᾿Εγκαταλείποντας λοιπὸν τὸ Πατρι-αρ­χεῖο, πέρασε στὴ Σωζόπολη, σ᾿ ἕνα μοναστήρι ποὺ ἦταν ἀ­φ­ιερωμένο στὸν Τίμιο Πρόδρομο καὶ ἔμεινε ἐκεῖ ἀσκούμε­νος στὴν ἡσυχία. ῾Ωστόσο, ἡ ἔντονη προσωπικότητά του συ­γκέν­τρωσε γύρω του πλήθη πιστῶν ποὺ ἔρχονταν νὰ τὸν ἀσπα­σθοῦν καὶ νὰ ἀκού­σουν τὴ διδασκαλία του.

Στὸ μοναστήρι ἔμεινε δύο χρόνια, ὥσπου καὶ πάλι τὸν κάλεσαν στὸν πατριαρχικὸ θρόνο τῆς Κωνσταντινουπό­λεως. ᾿Εδῶ μᾆλλον γίνεται κάποια σύγχυση ἀπὸ τὸ βιογρά­φο του, διότι μετὰ τὴν παραί-τηση τοῦ Διονυσίου Α¢ στὰ τέλη τοῦ 1490 στὸν πατριαρχικὸ θρόνο ἀνῆλθε ὁ Μάξιμος καὶ παρ­έμεινε ἕως τὶς ἀρχὲς τοῦ 1497. ῾Ο Νήφων κλήθηκε στὸ θρό­νο τὸ θέρος τοῦ 1497, παρὰ τὴ θέλησή του. ῞Ενα περιστα­τικὸ ὅμως κάπως ἀσυνήθιστο, ποὺ μᾶς παραθέτει ὁ Βίος, στα-θηκε ἀφορμὴ νὰ ἐκδιωχθεῖ πάλι ἀπὸ τὴν Κωνσταν­τινού­πολη καὶ μάλιστα αὐτὴ τὴ φορὰ μὲ βίαιο τρόπο. Συναν­τή­θηκε ξαφνικὰ ἐνῶ ἐπέστρεφε περπατώντας στὸ κτήριο τοῦ Πατριαρχείου μὲ τὸν Τοῦρκο σουλτάνο, ἀλλὰ δὲν τὸν χαι­ρέ­τησε ὅπως ὅριζαν οἱ νόμοι προσκυνώντας τον, προκαλώντας τὴν ἔντονη ὀργή του. ῾Ο σουλτάνος διέταξε νὰ ἐξορισθεῖ ἀμέσως μὲ στρατιωτικὴ συνοδεία στὴν ᾿Αδρια­νούπολη. ῾Υπ­άρχει ὡστόσο καὶ μία ἄλλη ἐκδοχή, ἡ ὁποία ὑποστηρίζεται ἀπὸ τὸν ἱστορικὸ ᾿Ιωάννη Μαλάλα, ὅτι ἡ κύρια αἰτία γιὰ τὴν σύντομη β¢ πατριαρχία τοῦ Νήφωνος Β¢ ὑπῆρξε ἡ γε­νι­κὴ σύγχυση καὶ ἀναταραχὴ ποὺ εἶχαν προκαλέσει μὲ σκάν­δαλα ὁ προκάτοχός του Μάξιμος Δ¢ καὶ ἄλλοι ἀρχιερεῖς, μη­τροπολῖτες καὶ ἐπίσκοποι, καὶ ἔτσι ἐκδιώχθηκε ἀπὸ τὸν πα­τριαρχικὸ θρόνο. Μετὰ ἀπὸ πολλὲς κακουχίες στὴ δια­δρο­μή, στὴν ᾿Αδριανούπολη τοῦ ἐπιτρά­πηκε μόνο νὰ κατοικεῖ στὴν ἐκκλησία τοῦ ἁγίου Στεφά­νου, ὑπὸ αὐστηρὸ περιορι­σμό, χωρὶς νὰ μπορεῖ νὰ κηρύττει καὶ νὰ διδάσκει στοὺς πιστούς.