Ὁ ἀρχαιότερος γνωστός Ἐρημίτης Ἅγιος τῆς Κρήτης εἶναι ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Ὁμολογητής, ὁ ὁποῖος κοιμήθηκε τό ἔτος 658 μ.Χ.. Ἡ βιογραφία του μᾶς εἶναι γνωστή ἀπό τήν παλαίτυπη σειρά «Acta Sanctorum», καθώς καί ἀπό ἄλλες πηγές.
Ὅπως ἀναφέρει ἡ παραπάνω πηγή, ὁ Κρητικός Νότος δέν ἦταν τόσο φημισμένος τά χρόνια ἐκεῖνα γιά τόν πλοῦτο, ὅσο γιά τό πλῆθος τῶν ἀνδρῶν πού ἀσκούνταν στήν πίστη τοῦ Χριστοῦ.
Ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ἀνήκει στήν κατηγορία τῶν ἀσκητῶν πού ἀφιερώθηκαν στόν Θεό μέ βαθειά ἄσκηση καί τέλεια ἀποταγή ἐκ τοῦ κόσμου, μέσα σέ σπήλαιο πού βρισκόταν στά νότια παράλια τῆς Κρήτης. Οἱ πνευματικοί του ἀγῶνες ἔγιναν πολύ γνωστοί. Ὅπως συνάγεται ἀπό τόν βίο του ἔζησε μέ θεϊκή φλόγα καί ἀσκήθηκε μέ μεγάλο πόθο ψυχῆς, ἀντιμαχόμενος τό κοσμικό φρόνημα.
Ὁ ἐν λόγῳ Ἅγιος στό σπήλαιο ὅπου ἀθλήθηκε πνευματικά ἀποκτῶντας μεγάλες ἀρετές, στό ἴδιο σπήλαιο ἐνταφιάσθηκε μέ ἀφάνεια. Οἱ γειτονικοί κάτοικοι τῆς ἐρημιᾶς μέσα στήν ὁποία ἔζησε δημιούργησαν λατρεία γιά αὐτόν καί ἐπειδή ἦταν δύσκολη ἡ πρόσβαση στόν Τόπο τοῦ σπηλαίου του, μετέφεραν τό σκήνωμά του σέ πόλη, στολίζοντάς το μέ ἰδιαίτερο τρόπο.
Παρατήρησαν ὅμως ὅτι ὅσο χρονικό διάστημα, περίπου γιά τρία χρόνια καί ἕξι μῆνες, τό σῶμα τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Ἐρημίτη, βρισκόταν στήν πόλη αὐτή, μακρυά ἀπό τόν τόπο τῆς ἄσκησής του, ἐπικράτησαν ξηρασίες, χάθηκαν τεράστιες σοδειές σιτηρῶν καί σταμάτησε ὁ οὐρανός νά δίδει βροχή. Τήν κατάσταση αὐτή οἱ ἄνθρωποι τήν αἰτιολόγησαν ἐξ αἰτίας τῆς μεταφορᾶς τοῦ λειψάνου τοῦ ἐρημίτη στόν κόσμο, γι᾽ αὐτό καί ἀποφάσισαν νά ἐπιστρέψουν τό λείψανό του στό σπήλαιο τῆς ἄσκησής του. Τότε σταμάτησε ἡ ξηρασία, ἔπεσε ἄφθονη βροχή καί ἡ γῆ χόρτασε ἀπό νερό. Στό σπήλαιο αὐτό τό σῶμα τοῦ Ἁγίου ἔμεινε μέσα σέ ταφικό μνημεῖο, τιμώμενο ἀπό ὅλους μέ περισσή εὐλάβεια.
Τό ἔτος 1058, Βενετσιάνοι ἔμποροι ἦλθαν μέ πλοῖο στά νότια παράλια τῆς Κρήτης, πέρασαν τά δύσβατα μέρη πού ὁδηγοῦσαν στόν τόπο τῆς σπηλιᾶς πού ἦταν θαμμένος ὁ Ἅγιος τό 658, ἔκλεψαν τό σῶμα του καί τό μετέφεραν στή Βενετία, στό γνωστό Νησί τοῦ Ἁγίου Γεωργίου τοῦ Μείζονος. Σχετικές πληροφορίες ὑπάρχουν στό βιβλίο “DELLE INSCRIZIONI VENEZIANE”. Τό ἄφθαρτο σκήνωμα τοῦ Ἁγίου παρέμενε στή Βενετία, στόν παραπάνω ἀναφερόμενο Ναό, μέσα σέ μιά λάρνακα.
Πρίν ἀπό περίπου 20 χρόνια τό Μοναστῆρι τῆς Παναγίας τοῦ Κουδουμᾶ, τῆς Ἱερᾶς Μητρόπολεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας, ἄρχισε νά μελετᾶ καί νά ἀσχολεῖται μέ τόν Ἅγιο Κοσμᾶ τόν Ἐρημίτη. Τό Μοναστήρι αὐτό σέ ἔνδειξη σεβασμοῦ πρός τόν Ἅγιο Κοσμᾶ, ἀνακαίνισε ἕνα ἀπό τά σπήλαια τῆς Ἱερᾶς Μονῆς, ἀφιέρωσε Ἱερό Ναό στό ὄνομά του, καί κάθε χρόνο γιορτάζει τή μνήμη του, πού εἶναι στίς 2 Σεπτεμβρίου, στό συγκεκριμένο σπήλαιο.
Στό διάβα τοῦ χρόνου, ἡ Ἱερά Μονή Κουδουμᾶ ἦρθε, κατά τήν ἐκκλησιαστική τάξη, σέ ἐπαφή μέ τό παραπάνω Μοναστήρι στή Βενετία, παρακαλῶντας νά δοθεῖ τεμάχιο τοῦ ἱεροῦ λειψάνου τοῦ Ἁγίου.
Μετά ἀπό ἐπισκέψεις τῶν πατέρων τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Κουδουμᾶ μαζί μέ εἰδικούς ἐρευνητές καί μετά ἀπό μιά μακρά ἱστορία συνεννοήσεων, στήν τελευταία ἐπίσκεψη τῆς Ἀντιπροσωπίας τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τοῦ Κουδουμᾶ στή Βενετία, ἀφοῦ προηγήθηκαν μελέτες, ἐγκρίσεις τῶν Ἰταλικῶν ἀρχαιολογικῶν ὑπηρεσιῶν, μέ ἄδεια τοῦ Ρωμαιοκαθολικοῦ Πατριαρχείου Βενετίας, στίς 16 Ὀκτωβρίου 2018, ἔγινε ἡ τελευταία φάση τῆς ἀποσφράγισης τοῦ ἱεροῦ λειψάνου τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Ἐρημίτη.
Τελικά, δόθηκε στή Ἱερά Μονή Κουδουμᾶ ἀπό τούς Ρωμαιοκαθολικούς μοναχούς τῆς Μονῆς Ἁγίου Γεωργίου τοῦ Μείζονος τῆς Βενετίας καί τό Ρωμαιοκαθολικό Πατριαρχεῖο Βενετίας, ἱκανό μέρος ἀπό τά ἱερά λείψανα τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Ἐρημίτη, μέρος ἀπό τό ὕφασμα πού κάλυπτε τόν Ἅγιο, τέσσερα μεγάλα τμήματα ἀπό τή ζωγραφική ἐπιφάνεια τῆς εἰκονομαχικῆς λάρνακας τοῦ 8ου αἰῶνα πού κάλυπτε τόν Ἅγιο καθώς καί οἱ ἀρχαῖες κλειδαριές της, γιά νά φιλοξενηθοῦν γιά πάντα στό Μοναστήρι τοῦ Κουδουμᾶ. Ἡ λάρνακα ξανακλείσθηκε καί σφραγίσθηκε μέ βουλοκέρι.
Στίς 17 Ὀκτωβρίου 2018 ἡ ἀποστολή τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Κουδουμᾶ ἀναχώρησε μέ πλοῖο ἀπό τή Βενετία, τά ἐν λόγῳ ἱερά λείψανα ἔφθασαν στήν Ἱερά Μητρόπολη Γορτύνης καί Ἀρκαδίας, στίς 20 Ὀκτωβρίου 2018 καί ἀπό ἐκεῖ κατέφθασαν στό Μοναστήρι τοῦ Κουδουμᾶ ὅπου ἔγινε ἡ ὑποδοχή τους καί ἀκολούθησε ἱερά ἀγρυπνία.
Ἡ Ἐκκλησία Κρήτης χαιρετίζει μέ βαθειά πνευματική ἀγαλλίαση, τήν ἔλευση τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Ἐρημίτη στόν τόπο τῆς ἄσκησής του, τή Μεγαλόνησο Κρήτη. Ἡ ἐπανακομιδή τμήματος τοῦ ἱεροῦ λειψάνου Του στόν Τόπο μας ἀποτελεῖ, ἀπό πλευρᾶς ἀρχαιότητας, τό δεύτερο σπουδαιότερο γεγονός ἐπιστροφῆς τιμίου λειψάνου, στή Μεγαλόνησο Κρήτη, μετά τήν ἐπανακομιδή τῆς Τιμίας Κάρας τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Τίτου, Πρώτου Ἐπισκόπου τῆς Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας Κρήτης.
Ἡ Ἱερά Σύνοδος θά ἀποστείλει τά κατάλληλα εὐχαριστήρια γράμματα στό Ρωμαιοκαθολικό Πατριάρχη Βενετίας καί στή Ρωμαιοκαθολική Ἱερά Μονή Ἁγίου Γεωργίου τοῦ Μείζονος Βενετίας.
Γιά νά τιμηθεῖ κατάλληλα τό σπουδαῖο αὐτό Ἱστορικό γεγονός καί νά πληροφορηθεῖ ὁ εὐσεβής λαός τοῦ Θεοῦ, ἡ Ἱερά Σύνοδος ἀποφάσισε τά παρακάτω:
- Τό Σάββατο, 17 Νοεμβρίου 2018 στήν Ἱερά Μονή Κουδουμᾶ νά τελεσθεῖ Ἀρχιερατικό Συλλείτουργο.
- Τήν Κυριακή, 12 Μαΐου 2019, κατά τήν ὁποία ἑορτάζεται ἡ ἐπέτειος τῆς ἐπανακομιδῆς τῆς Τιμίας Κάρας τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Τίτου, τά ἱερά λείψανα τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Ἐρημίτη νά μεταφερθοῦν στόν Ἱερό Καθεδρικό Ναό Ἁγίου Τίτου Ἡρακλείου, ὅπου θά τελεσθεῖ Συνοδική Θεία Λειτουργία. Ἡ Τιμία Κάρα τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Τίτου καί τά ἱερά λείψανα τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ θά λιτανευθοῦν ἀπό κοινοῦ, τό ἀπόγευμα τῆς ἴδιας ἡμέρας, κατά τήν καθιερωμένη λιτάνευση, στήν πόλη τοῦ Ἡρακλείου.
- Τή Δευτέρα, 13 Μαΐου 2019 Συνοδική Ἀντιπροσωπεία νά μεταφέρει τά ἱερά Λείψανα τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ ἀπό τόν Ἱερό Καθεδρικό Ναό τοῦ Ἁγίου Τίτου Ἡρακλείου, στήν Ἱερά Μονή Κουδουμᾶ, ὅπου θά τοποθετηθοῦν σέ κατάλληλο χῶρο.
- Νά γίνουν εἰδικές ἐκδόσεις σχετικά μέ τόν βίο τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ, προκειμένου νά γνωστοποιηθεῖ στό λαό τοῦ Θεοῦ, ἡ ἀσκητική πολιτεία καί ἡ μαρτυρία τοῦ ἀρχαιότερου γνωστοῦ Ἐρημίτη καί Ὁμολογητή τῆς Μεγαλονήσου.
- Νά ὀργανωθεῖ τριήμερο ἐκδηλώσεων μέ σχετική Ἐπιστημονική Ἡμερίδα, ἐντός τοῦ μηνός Μαΐου 2019, στό ὁποῖο θά κληθοῦν ἀπό τή Βενετία ἄνθρωποι πού σχετίζονται μέ τά παραπάνω, οἱ ὁποῖοι θά τιμηθοῦν ἀπό τήν Ἐκκλησία τῆς Κρήτης.
- Νά καθιερωθεῖ, κατ᾽ ἔτος, ἡ τρίτη Κυριακή μηνός Μαΐου, ὡς ἡ ἡμέρα τῆς ἑορτῆς τῆς ἐπανακομιδῆς τῶν ἱερῶν λειψάνων τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Ἐρημίτη στήν Ἱερά Μονή τοῦ Κουδουμᾶ.
