Δημητρίου Τσελεγγίδη, Καθηγητού Πανεπιστημίου
«Αποτελεί ιστορική αλήθεια ότι ο Μοναχισμός στα πλαίσια της Εκκλησίας όχι μόνο παράγει και αναπτύσσει πρωτογενή, χαρισματική θεολογία, αλλά και ότι σε κρίσιμες περιόδους της εκκλησιαστικής ζωής αναδεικνύεται υπέρμαχος των δογμάτων της πίστεως. Αυτό βέβαια είναι φυσικό, αφού η πνευματική τελειότητα που χαρακτηρίζει τον ορθόδοξο Μοναχισμό είναι άρρηκτα ενωμένη με το ορθόδοξο φρόνημα και τη δογματική ακρίβεια. Ζώντας οι μοναχοί στην πράξη εν Χριστώ και «επόμενοι τοις αγίοις πατράσι» υπερασπίζονται αγωνιστικά την αμφισβητούμενη από τους αιρετικούς πνευματική εμπειρία της Εκκλησίας, που οριοθετείται και διασφαλίζεται με το ορθόδοξο δόγμα. Οι αιρέσεις διασπούν την αλήθεια και την ενότητα της Εκκλησίας, πλανούν και χωρίζουν ουσιαστικά τους ανθρώπους από το Θεό. Η βαθιά συναίσθηση της καταστάσεως αυτής από τους μοναχούς κινητοποιεί την ευαισθησία τους για την προάσπιση της πίστεως και την καταπολέμηση των αιρέσεων.
Τόσο κατά την περίοδο του Αρειανισμού, του Νεστοριανισμού, του Μονοφυσιτισμού και της Εικονομαχίας όσο και κατά την περίοδο της Λατινικής διεισδύσεως στην Ανατολή οι μοναχοί έπαιξαν ηγετικό ρόλο στον αγώνα υπέρ της πίστεως, αφύπνισαν συνειδήσεις και ματαίωσαν τους στόχους των αιρετικών. Αλλά και κατά την Τουρκοκρατία στήριξαν την ποικιλότροπα πολεμούμενη πίστη και ευσέβεια των ορθοδόξων λαών και απέκρουσαν επιτυχώς τις Δυτικές ιεραποστολές στην Ορθόδοξη Ανατολή.
Τέλος και στην εποχή μας χαρισματικές μορφές του Μοναχισμού γίνονται σημεία αναφοράς για ένα σταθερό προσανατολισμό πίστεως και ζωής μέσα στη σύγχυση που δημιουργούν οι ποικίλες ερμηνείες του περιεχομένου της πίστεως ειδικότερα στα πλαίσια του Οικουμενισμού».
