H Ορθόδοξη λατρεία στην παλιά Ξάνθη

Αρχιμ. Σωφρόνιος Γκουτζίνης, Πρωτοσύγκελλος Ι. Μ. Ξάνθης

Καθώς το θέρος ευνοεί τον τουρισμό, στο σημερινό άρθρο, καθώς και σε εκείνο της επόμενης εβδομάδας, θα αναφερθούμε στον οικισμό της Παλιάς Ξάνθης, της «διατηρητέας», όπως την ονόμαζε ο Μάνος Χατζηδάκις, και μάλιστα στη σχέση της με την ορθόδοξη λατρεία. Αρχοντιά και απλότητα. Σε αυτές τις δύο λέξεις εμπεριέχεται η ταυτότητα της Παλιάς Ξάνθης. Η αρχοντιά εκφράζεται με την απλότητα κι άλλες φορές πάλι η απλότητα κρύβει μέσα της μια αρχοντιά αξεπέραστη, που χαρακτηρίζει τους κατοίκους της Παλιάς Ξάνθης. Διόλου τυχαίο, αφού οι αρετές αυτές έχουν την καταγωγή τους στην παράδοση της «καθ’ ημάς ανατολής», η οποία αιώνες τώρα ζυμώνεται με τον τρόπο της ορθόδοξης λατρείας, που επιμελώς διατηρείται εδώ μέχρι τις μέρες μας.

Λιτανείες και αρτοκλασίες, Αγια Λείψανα, ο Τίμιος Σταυρός από τα Ιεροσόλυμα, καθημερινές Θείες Λειτουργίες, νυκτερινές Αγρυπνίες, Παρακλήσεις και Χαιρετισμοί, συνθέτουν το μωσαϊκό της λαϊκής θρησκευτικότητας που εκφράζεται μέσα από τη Θεία Λατρεία και με κέντρο την Αγία Τράπεζα αγιάζει κάθε πτυχή της ζωής του ορθοδόξου λαού. Περπατώντας στην Παλιά Ξάνθη, μαζί με τα μοσχομυριστά άνθη, μοσχομυρίζει και το λιβάνι από κάποιο παράθυρο…

Στεφανωμένη από την Παναγία την Αρχαγγελιώτισσα, την Καλαμού και τους Ταξιάρχες, τα τρία μοναστήρια της που την ευλογούν, η Παναγιοσκέπαστη Ξάνθη χρωστά τη λευτεριά της στην Παναγία την Αρχαγγελιώτισσα, και την υποδέχεται πανηγυρικά κάθε 4^η Οκτωβρίου με λιτανεία στους κεντρικούς δρόμους της πόλης για να της αποδώσει τα οφειλόμενα ευχαριστήρια. Λιτανεύεται επίσης και ο Πολιούχος της Τίμιος Πρόδρομος, την ημέρα της Αποτομής της Τιμίας Του Κεφαλής, στις 29 Αυγούστου, από τον Τίμιο Πρόδρομο ίσαμε την Κεντρική Πλατεία, όπου κάτω από το περίφημο ρολόι της γίνεται η αρτοκλασία, με την παρουσία χορείας ιεραρχών, των αρχών του τόπου, όλου του τοπικού κλήρου και πλήθους λαού της τοπικής εκκλησίας, αλλά και μουσουλμάνων συμπολιτών.

Τη Μεγάλη Παρασκευή οι επιτάφιοι των ενοριών της Παλιάς Ξάνθης αφού περιέλθουν τα στενά της σοκάκια, κατευθύνονται στην Κεντρική Πλατεία, όπου ενώνονται φωτεινά ανθρώπινα ποτάμια, μια φωτεινή λαοθάλασσα που μαρτυρά ήδη από το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής το φως της Ανάστασης. Το αναστάσιμο μήνυμα ακούγεται ακριβώς το επόμενο βράδυ, στην ίδια πλατεία από τον Σεβασμιώτατο, που πρώτος ψάλλει το «Χριστός Ανέστη» και σκορπά γνήσια και αναφαίρετη χαρά σε ολόκληρο τον λαό.

Η αναστάσιμη αυτή χαρά δίνει τον τόνο στη λατρεία όλου του εκκλησιαστικού έτους στις γειτονιές της Παλιάς Ξάνθης. Αν τις περιδιαβείς κατηφορίζοντας από ψηλά, από το υπαίθριο Δημοτικό Αμφιθέατρο, θα φτάσεις πρώτα στον Ακάθιστο με την όμορφη και φροντισμένη αυλή του. Ασπρισμένες σκάλες, πολύχρωμα λουλούδια, όμορφος και φροντισμένος Ναός που λειτουργεί τακτικά και οπωσδήποτε κάθε Τρίτη όλο τον χρόνο, προσφέρει μία όαση, έναν μικρό παράδεισο στον επισκέπτη. Τα παρεκκλήσια του Αγίου Πνεύματος, του Αγίου Φανουρίου και της Αγίας Βαρβάρας εξαγιάζουν τις αυλές και τις άλλες γωνιές της ενορίας.

Αν συνεχίσεις το βήμα σου προς την Πλατεία Μητροπόλεως θα συναντήσεις το κόσμημα της Παλιάς Ξάνθης, τον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό του Τιμίου Προδρόμου, και ακριβώς δίπλα του το Επισκοπείο, ένα θαυμάσιο κτίσμα του 19^ου αιώνα, που αναστηλώθηκε με μέριμνα του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ξάνθης και Περιθεωρίου κ.κ. Παντελεήμονος «εις το αρχαίον κάλλος». Ο Μητροπολιτικός Ναός δεσπόζει στο κέντρο του οικισμού και κουβαλά μεγάλη ιστορία που συμπορεύεται με την ιστορία της πόλης. Ομως ο Τίμιος Πρόδρομος δεν είναι σημαντικός μόνο για το παρελθόν που κουβαλά. Είναι και ένα σύγχρονο λατρευτικό κέντρο, σχεδόν μοναστηριακού τύπου: καθημερινές ιερές ακολουθίες, τακτικές Θείες Λειτουργίες, με ιεροψάλτες που έχουν αγάπη για την ψαλτική, και αρκετά νέα ζευγάρια με τα μικρά τους παιδιά, όχι μόνο γιατί βρίσκουν χώρο για να παίξουν – έχουν ολόκληρη πλατεία στη διάθεσή τους – αλλά και γιατί αισθάνονται την ενορία αυτή σαν σπίτι τους. Μακρά η παράδοση των λευιτών που υπηρέτησαν εδώ και έχουν σήμερα άξιους συνεχιστές. Ο Ναός πλουτίζεται με λείψανα αγίων αλλά και με όμορφα παρεκκλήσια, πολλά από τα οποία βρίσκονται μέσα σε αυλές σπιτιών. Η Αγία Παρασκευή, που στη χάρη της συρρέει όλη η Ξάνθη, βρίσκεται στην αυλή της οικίας του μακαριστού πλέον παλαιού βουλευτού και υπουργού Ζαντινίδη, ενώ ο ναός των Αγίων Ακινδύνων ευλογεί ακόμη και εν αγνοία τους, τους θαμώνες ενός «Cafe» που λειτουργεί παραπλεύρως. Υπάρχουν ακόμη και τα παρεκκλήσια της Αναλήψεως, που έχει ανακαινισθεί υποδειγματικά και «ακουμπά» πάνω στο κτήριο της Βιβλιοθήκης της Ιεράς Μητροπόλεως, ευλογώντας παράλληλα με την παρουσία του το Κοινωνικό Ιατρείο και το Κοινωνικό Φαρμακείο Ξάνθης, στην ίδρυση των οποίων πρωτοστάτησε ο Σεβασμιώτατος και φιλοξενούνται στο Παλαιό Πρεσβυτέριο της ενορίας, καθώς και η Παναγία Δεξιά, πίσω από το ανακαινισμένο και πανέμορφο ξενοδοχείο ΕΛΙΣΣΩ, αλλά και η Ζωοδόχος Πηγή, σε ένα ύψωμα ακριβώς απέναντι από την Πολυτεχνική Σχολή και τις πολυσύχναστες καφετέριες της λεγόμενης «Παραλίας», όπου συχνάζουν οι φοιτητές του ΔΠΘ. Εχει και άλλες ομορφιές η Παλιά Ξάνθη, για τις οποίες όμως θα συνεχίσουμε την ερχόμενη εβδομάδα.

Εφημερίδα «Κιβωτός της Ορθοδοξίας»