Θεοφανώ: Η καθηγουμένη με τα οράματα και την απέραντη αγάπη

Toυ Πάνου Ευαγγέλου

Η ζωή της είχε κάτι από εκείνες τις άγιες μορφές της Ορθοδοξίας, που έρχονται να νικήσουν τα εγκόσμια, ακλουθώντας τη δική τους πορεία, όχι μακριά από τους ανθρώπους τους οποίους αποφάσισαν να υπηρετούν προσφέροντας.

Και η προσφορά της μακαριστής Καθηγουμένης της προτύπου Ιεράς Μονής Θεομήτορος Ηλιουπόλεως, Μοναχής Θεοφανούς κατά κόσμον Ελένης Σανταμούρη, είναι από αυτές που ανοίγουν άλλους δρόμους.

Η γερόντισσα Θεοφανώ εκοιμήθει πριν από λίγες μέρες, σε ηλικία 83 χρόνων, προκαλώντας θλίψη σε όλους όσοι συνεργάστηκαν μαζί της όλα αυτά τα χρόνια που υπηρετούσε το μεγάλο όραμα της Ελένης Κούνδουρου για την ίδρυση των πρότυπων εκπαιδευτηρίων, που ήδη συμπληρώνουν 70 χρόνια πρόσφοράς.

Η μακαριστή γεννήθηκε στην Τήνο το έτος 1935 και στην ηλικία των 18 μηνών ο πατέρας της, τότε Διάκονος, Παναγιώτης Σανταμούρης, τελών εν χηρεία, την αφιέρωσε στην Ιερά Μονή Κεχροβουνίου Τήνου, μαζί με τη -μεγαλύτερη σε ηλικία- κατά σάρκα αδελφή της.

Μοναχή εκάρη την 25η Νοεμβρίου 1964 στην Ιερά Μονή Θεομήτορος Ηλιουπόλεως και την 11η Φεβρουαρίου 2006 εξελέγη Καθηγουμένη αυτής, ενώ η ενθρόνισή της έλαβε χώρα την 3η Οκτωβρίου του ιδίου έτους από τον μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος κυρό Χριστόδουλο.

Από τη Μονή Κεχροβουνίου έως την Ηλιούπολη

Το 1935, όταν η Ελένη Κουνδούρου, κόρη του Μανούσου Κουνδούρου, οπλαρχηγού στην Επανάσταση της Κρήτης κατά του Τουρκικού ζυγού και κατόπιν Υπουργού Κρήτης, αποφασίζει να πάει στο μοναστήρι της Παναγίας της Τήνου, με σκοπό να γίνει μοναχή και να διακονήσει τον Κύριο με έναν ιδιότυπο για την Εποχή τρόπο: Ιδρύοντας Σχολή στην Τήνο για τα Ελληνόπουλα με διδακτικό προσωπικό ορθόδοξες μοναχές. Η Ηγουμένη της Μονής Κεχροβουνίου, Θεοφανώ Βιδάλη (1933-1941), τη δέχεται, ασπάζεται τούς οραματισμούς της και προσκαλεί στην Τήνο τον τότε Μητροπολίτη Σύρου, Τήνου  Φιλάρετο Ιωαννίδη (1930-1961), για να πάρει τη σχετική απόφαση. Ο Μητροπολίτης έρχεται στο Μοναστήρι, ακούει την Ελένη, συμφωνεί με τα σχέδιά της και δίνει την ευλογία του να γίνει δόκιμος μοναχή και να αρχίσει στο Μοναστήρι την προετοιμασία για το έργο της.

Η Ελένη τότε προετοιμάζει τη μικρή κοινότητα των μοναχών για την υλοποίηση του σκοπού της. Τότε ήταν που ανέλαβε την προστασία ορφανών παιδιών, μεταξύ των οποίων τα πρώτα είναι οι ορφανές θυγατέρες του τότε διακόνου, Παναγιώτη Σανταμούρη, Μαργαρίτα εννέα (9) ετών και Ελένη μόλις δεκαοκτώ (18) μηνών, η οποία όταν μεγάλωσε, εκάρη μοναχή και έλαβε το όνομα Θεοφανώ, ακουλουθώντας την Ελένη σε όλη της την πορεία έως την Ηλιούπολη. Η Ελένη, η οποία εκάρη  μοναχή από τον γέροντα Φιλόθεο Ζερβάκο και έλαβε το όνομα Θεοδούλη, στον ξενώνα της Μονής επιδίδεται στη διδασκαλία μαθημάτων γενικής παιδείας και Κατηχητικού. Ο τότε αρχιεπίσκοπος Αθηνών, Χρυσόστομος Παπαδόπουλος (1923-1938), ενισχύει τις ανάγκες των παιδιών με την αποστολή ιματισμού και τροφίμων.

Στην Τήνο δεν της επιτρέπουν να λειτουργήσει τα εκπαιδευτήρια όπως αυτή τα είχε ονειρευτεί, γιατί τότε είχαν αντιδράσει στη σύζυγο του Ιωάννη Μεταξά οι καθολικές μοναχές, οι οποίες ήδη λειτουργούσαν στο νησί πρότυπο σχολείο.

Οι μοναχές πήγαν στη Σύρο, αλλά στη συνέχεια αποφάσισαν να εγκατασταθούν προσωρινά στο πατρικό σπίτι της -μοναχής- Θεοδούλης Κουνδούρου στην Αθήνα, στο οποίο ήδη έχει εγκατασταθεί η οικογένειά της από το έτος 1934.

Η Θεοφανώ αλλά και τα άλλα κορίτσια, περίπου 35 τον αριθμό, βρίσκονται στην Αθήνα και στην Αγία Παρασκευή σε ένα μικρό σπίτι. Ο Αρχιεπίσκοπος Σπυρίδων Βλάχος όταν ενημερώνεται για το πρόβλημά τους, προτείνει να εγκατασταθούν σε κτίριο της Αρχιεπισκοπής στην Ηλιούπολη.

Από τότε βήμα -βήμα η μακαριστή Θεοφανώ μαζί με άλλες μοναχές έστησαν τα εκπαιδευτήρια «Θεομήτωρ», από τα σημαντικότερα ιδρύματα των Αθηνων.

Σήμερα το σχολείο λειτουργεί με όλες τις βαθμίδες -Νηπιαγωγείο, Δημοτικό, Γυμνάσιο, Λύκειο- στεγάζοντας παράλληλα και Παράρτημα τού Ελληνικού Ωδείου. Η Μονή, εκτός από τις υπόλοιπες δραστηριότητές της, συντηρεί με δικά της έξοδα Εκκλησιαστικό Ορφανοτροφείο Θηλέων. Είναι ένα σχολείο που ξεχωρίζει.Που ενώνει το «απαιτητικό σήμερα» με την Ορθόδοξη πίστη και την ελληνική παράδοση. Ενα σχολείο το οποίο από το 1935, όταν αποφασίστηκε η ίδρυσή του και έως τις μέρες μας, προσφέρει γνώσεις σε παιδιά όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης με τη βοήθεια του θεού και της Υπεραγίας Θεοτόκου της Θεομήτορος, της οποίας φέρει και την επωνυμία και βεβαίως των επιλεγμένων εκπαιδευτικών και των αδελφών της Μονής.

Η «υπεροχή των εκπαιδευτηρίων» δεν οφείλεται μόνο στην παροχή γνώσεων και ανάδειξης των δεξιοτήτων καθενός μαθητού, αλλά κυρίως στη συνεχή προσπάθεια όλων, ώστε να υπάρχει ένα συνδυαστικό αποτέλεσμα που να προσφέρει εφόδια σε κάθε νέο και νέα που φοιτά σε αυτά, τα οποία θα τον κάνουν χρήσιμο άνθρωπο και καλό επιστήμονα.

Τα «Εκπαιδευτήρια Ορθοδόξων Καλογραιών η Θεομήτωρ» στην Ηλιούπολη εδώ και περίπου 70 χρόνια βήμα -βήμα έχουν καταφέρει να αποκτήσουν όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά, τα οποία τα έχουν αναδείξει σε ένα χώρο πνευματικής δημιουργίας, όπου στο επίκεντρο είναι τα παιδιά για τα οποία περισσεύουν η στοργή και η αδιάκοπη προσπάθεια όλων για ουσιαστική μόρφωση.

Ο σκοπός των ιδρυτών, από την πρώτη στιγμή που γεννήθηκε η ιδέα της δημιουργίας μιας σχολής όπου θα διδάσκουν ορθόδοξες μοναχές στη Μονή Κεχροβουνίου στην Τήνο και μέχρι σήμερα, αλλά και όσων αγωνίζονται μέσα σ’ αυτό, δεν είναι απλώς να προστεθεί στον αριθμό των σχολείων που λειτουργούν στην Ελλάδα σήμερα. Είναι μαζί με την προσφορά γνώσεων να διαπλάσουν και το ήθος των μαθητών. Να τους μιλήσουν για ιδανικά, να τους εμπνεύσουν την αγάπη στον Χριστό, να τους ευαισθητοποιήσουν στον ανθρώπινο πόνο και να τους δώσουν τα υλικά να κτίσουν γέφυρες προς τον πλησίον.

Tο να βάζει βεβαίως κάποιος στόχους, είναι πολύ καλό.Το άριστο είναι να τους πετυχαίνει.Και στα εκπαιδευτήρια «Θεομήτωρ» η επιτυχία είναι δεδομένη, γιατί δεν στηρίζεται σε ευχές και θεωρίες.Το διδακτικό προσωπικό -αποτελούμενο από μοναχές και λαϊκά κατά το πλείστον πρόσωπα- είναι το «μικρό μυστικό» της δημιουργίας ενός πρότυπου σχολείου. Αυτό, ανεξάρτητα των συνθηκών, επιλέγεται με βάση την επιστημονική κατάρτιση, το ήθος και τα παιδαγωγικά προσόντα. Επιβλέπει τους μαθητές, τους οποίους και βοηθά ώστε να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες και τα προβλήματα που τους παρουσιάζονται .Το έργο των δασκάλων συμπληρώνεται με την πρωινή προσευχή, τη συμμετοχή στα μυστήρια της εκκλησίας, τις σχολικές γιορτές, τις πολιτιστικές, αθλητικές, φιλανθρωπικές εκδηλώσεις, τις εκπαιδευτικές και ψυχαγωγικές εκδρομές…

Ενα άλλο στοιχείο που κανείς δεν μπορεί να παραβλέψει, είναι ότι η συνεργασία σχολείου και οικογένειας θεωρείται ιδιαίτερα αποδοτική και γι’ αυτό επιδιώκεται συστηματικά με τακτικές και έκτακτες συγκεντρώσεις και ενημερωτικές συναντήσεις των γονέων.