• Αρχική
  • Επικαιρότητα
    • Εκκλησία της Ελλάδος
    • Πατριαρχεία – Αυτοκέφαλες Εκκλησίες
    • Το Βήμα της Ενορίας
    • Η φωνή των Ποιμένων
    • Ελλάδα Κόσμος
  • Κηρύγματα
  • Απόψεις – Γνώμες
  • Πνευματικές Διδαχές
    • Ομιλίες
    • Άκου ένα βιβλίο
  • Αφιερώματα
    • Μουσικός Θησαυρός
    • Στρατιωτικοί Ιερείς
    • Προσκυνηματικός Τουρισμός
  • Αιρέσεις
  • Η συγχώρεση θεραπεύει πληγές…
Τρίτη, 2 Σεπτεμβρίου, 2025
Poimin.gr
  • Αρχική
  • Επικαιρότητα
    • Εκκλησία της Ελλάδος
    • Πατριαρχεία – Αυτοκέφαλες Εκκλησίες
    • Το Βήμα της Ενορίας
    • Η φωνή των Ποιμένων
    • Ελλάδα Κόσμος
  • Κηρύγματα
  • Απόψεις – Γνώμες
  • Πνευματικές Διδαχές
    • Ομιλίες
    • Άκου ένα βιβλίο
  • Αφιερώματα
    • Μουσικός Θησαυρός
    • Στρατιωτικοί Ιερείς
    • Προσκυνηματικός Τουρισμός
  • Αιρέσεις
  • Η συγχώρεση θεραπεύει πληγές…
No Result
View All Result
  • Αρχική
  • Επικαιρότητα
    • Εκκλησία της Ελλάδος
    • Πατριαρχεία – Αυτοκέφαλες Εκκλησίες
    • Το Βήμα της Ενορίας
    • Η φωνή των Ποιμένων
    • Ελλάδα Κόσμος
  • Κηρύγματα
  • Απόψεις – Γνώμες
  • Πνευματικές Διδαχές
    • Ομιλίες
    • Άκου ένα βιβλίο
  • Αφιερώματα
    • Μουσικός Θησαυρός
    • Στρατιωτικοί Ιερείς
    • Προσκυνηματικός Τουρισμός
  • Αιρέσεις
  • Η συγχώρεση θεραπεύει πληγές…
No Result
View All Result
Poimin.gr
No Result
View All Result

Οι ποικίλες ερμηνείες των εθίμων της ελληνικής λαϊκής θρησκευτικότητας

30 Νοεμβρίου 2019
in Απόψεις - Γνώμες
Οι ποικίλες ερμηνείες των εθίμων της ελληνικής λαϊκής θρησκευτικότητας
Share on FacebookShare on Twitter

Γράφει ο Μ. Γ. Βαρβούνης Καθηγητής Λαογραφίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης

Τα τελετουργικά περιεχόμενα της ελληνικής λαϊκής θρησκευτικότητας αποτελούν σύνθεση μιας σειράς παραγόντων και στοιχείων: της παράδοσης του τόπου και της θρησκείας, των προχριστιανικών και παγανιστικών επιβιωμάτων, των νεοεισηγμένων κατά περιστάσεις θρησκευτικών πρακτικών, των ξένων πολιτιστικών προτύπων, των αντιστάσεων και των επιβιώσεων του πολιτισμικού συστήματος κ.λπ. Πρόκειται για παράγοντες που πρέπει να συνυπολογίζονται κάθε φορά που επιχειρείται η ερμηνεία του συστήματος πίστεων και τελετουργικών πρακτικών, που συναποτελούν την παραδοσιακή θρησκευτική συμπεριφορά ενός λαού ή των κατοίκων ενός τόπου.

Η ερμηνεία τους εξαρτάται βεβαίως και από την οπτική γωνία καθενός: αλλιώς τα προσεγγίζει ο ανθρωπολόγος και ο εθνολόγος που ενδιαφέρεται πρωτίστως για το εθιμικό παρόν, αλλιώς ο λαογράφος που συνυπολογίζει και την ιστορική τους διαδρομή και καταγωγή, και αλλιώς ο κληρικός που βλέπει μέσα σε αυτά την προσπάθεια του ανθρώπου να επιδιώξει τη σωτηρία του και να διασφαλίσει τη συνεπή του θρησκευτική ταυτότητα. Κάθε μία οπτική οδηγεί βεβαίως σε διαφορετικά κάθε φορά συμπεράσματα, ανάλογα των προϋποθέσεων, των βάσεων, των ιδεολογικών και μεθοδολογικών αφετηριών και των σκοπών και επιδιώξεων καθενός.

Από την άλλη πλευρά δεν πρέπει να παραθεωρείται και ο ρόλος της ιστορικής συγκυρίας. Στην περίπτωση του ελληνικού λαού, για παράδειγμα, τόσο η βυζαντινή κληρονομιά, όσο και οι ισορροπίες που παγιώθηκαν κατά την υστεροβυζαντινή περίοδο και τα χρόνια της οθωμανικής κατάκτησης, οδήγησαν σε μία αμεσότερη σύνδεση των εθίμων και των τελετουργικών μορφών με τις πολιτικές συνισταμένες της κοινωνίας, υπό την ευρύτερη δυνατή έννοια που ο όρος αυτός μπορεί να πάρει. Κι έτσι, δημιουργήθηκαν συναρμογές ανάμεσα στις μορφές του εκκλησιαστικού, του λαϊκού λατρευτικού και του δημόσιου τελετουργικού, οι οποίες μεγιστοποιήθηκαν μετά τη δημιουργία και την εδαφική παγίωση του ελληνικού κράτους, οδηγώντας στις σημερινές ελληνικές λαϊκές θρησκευτικές τελετουργίες, οι οποίες έχουν γίνει συχνά αντικείμενο συστηματικής ερμηνευτικής προσέγγισης.

Γίνεται νομίζω εύκολα κατανοητό, ότι υπό το πλαίσιο αυτό οι κάθε είδους ερμηνείες πρέπει να γίνονται πολύ προσεκτικά και με επιφύλαξη. Για παράδειγμα, κατά κανόνα εκτός τόπου και χρόνου είναι οι ερμηνείες των εκρηκτικών και βροντωδών εκδηλώσεων των λαμπριάτικων εθίμων ως καταλοίπων της αντίστασης των υπόδουλων Ελλήνων στην οθωμανική κατάκτηση και εξουσία. Στην πραγματικότητα δεν είναι αντιστασιακές πράξεις του παρελθόντος υπό μία θρησκευτική λεοντή, αλλά είναι εκδηλώσεις μίας πανάρχαιης και αρχετυπικά πανανθρώπινης τάσης να αποδιοπομπείται το κακό σε κρίσιμες και διαβατήριες στιγμές μέσω της παραγωγής τελετουργικών θορύβων.

Το ίδιο μπορεί να παρατηρηθεί και στις περιπτώσεις παραδοσιακών αθλητικών αγωνισμάτων, όπως αυτών του πανηγυριού του αγίου Γεωργίου της Αράχωβας, που κάποτε ερμηνεύονται ως προσπάθεια των υπόδουλων Ελλήνων να διατηρούνται ετοιμοπόλεμοι και ασκημένοι. Στην πραγματικότητα η εαρινή, κρίσιμη, οριακή, μεταβατική και διαβατήρια στιγμή της άνοιξης, κατά την οποία τελείται η εορτή, σε πολλούς λαούς και πολιτισμούς σχετίζεται με την προσπάθεια συνειρμικής ενίσχυσης της φύσης διά αναλόγων παραδοσιακών ανταγωνιστικών αθλημάτων και παιγνίων νέων, που οι παλαιότεροι άνθρωποι θεωρούσαν ότι συνέβαλλαν στην καλοχρονιά, στη γονιμότητα και στην ευετηρία.

Βεβαίως, πρέπει να έχουμε υπόψη ότι οι πρωταρχικές αυτές έννοιες διαφοροποιούνται στο πέρασμα των αιώνων, συμπληρώνονται, μεταβάλλονται και μετασχηματίζονται, συχνά δε τροποποιούνται, αναλόγως των αναγκών και των αντιλήψεων κάθε εποχής. Κι έτσι σε παρόμοιες περιπτώσεις συχνά μπορούμε να διακρίνουμε επάλληλα στρώματα στην ερμηνεία και στη λειτουργικότητα των εθιμικών αυτών μορφών. Κάθε νέα όμως μετάλλαξη, ως και τη σημερινή φολκλοριστική, θεαματική και ψυχαγωγική αντίληψη των πραγμάτων, δεν σβήνει τις παλαιότερες έννοιες και τους πρωταρχικούς σκοπούς, κι αυτό αποτελεί βασικό σημείο της γοητείας του εθιμικού υλικού και της σπουδής της θρησκευτικής λαογραφίας.

Αν όλα αυτά δεν τα έχουμε υπόψη, δεν μπορούμε να κατανοήσουμε τα λαϊκά θρησκευτικά έθιμα, ούτε να παρατηρήσουμε την πορεία τους στον χρόνο, τη διαχρονική τους εξέλιξη και τη σημερινή τους λειτουργικότητα, που κι αυτή καθημερινά – και με ταχύτερους μάλιστα των παλαιοτέρων ρυθμούς – είναι υπό αλλαγή και νέα διαμόρφωση.

Εφημερίδα «Κιβωτός της Ορθοδοξίας»

Πρόσφατα Άρθρα

Ἐγκαίνια στό Γηροκομεῖο τῆς Ναυπάκτου «Ἐνήλιον»
Εκκλησία της Ελλάδος

Ἐγκαίνια στό Γηροκομεῖο τῆς Ναυπάκτου «Ἐνήλιον»

2 Σεπτεμβρίου 2025

Τήν Κυριακή, 31 Αὐγούστου 2025, τελέσθηκαν τά Ἐγκαίνια καί ὁ Ἁγιασμός τῆς Μονάδας Φροντίδας Ἡλικιωμένων «Ἐνήλιον» πού στεγάζεται στό κτήριο...

Read more
Με επιτυχία η συμμετοχή της Ι.Μ. Κίτρους στο 1ο Εμπορικό Φεστιβάλ Κατερίνης
Εκκλησία της Ελλάδος

Με επιτυχία η συμμετοχή της Ι.Μ. Κίτρους στο 1ο Εμπορικό Φεστιβάλ Κατερίνης

2 Σεπτεμβρίου 2025

Με ιδιαίτερη επιτυχία ολοκληρώθηκε η συμμετοχή της Ιεράς Μητροπόλεως Κίτρους, Κατερίνης και Πλαταμώνος στο Εμπορικό Φεστιβάλ Κατερίνης, που έριξε την...

Read more
Ιερατική Σύναξη στην Ιερά Μητρόπολη Μεσσηνίας
Εκκλησία της Ελλάδος

Μητροπολίτης Μαρώνειας: Η Θράκη δεν είναι διακοσμητική κορδέλα στα λόγια των υπουργών

2 Σεπτεμβρίου 2025

Την έντονη αντίδραση και διαμαρτυρία του σχετικά με την «αδικία» που βιώνει η Κομοτηνή εξέφρασε σε δήλωσή του ο Μητροπολίτης Μαρωνείας και...

Read more
Ο Μητροπολίτης Φωκίδος και η Ιερά Μονή Αγίων Νεκταρίου και Φανουρίου τίμησαν τον Δήμαρχο Δωρίδος
Εκκλησία της Ελλάδος

Ο Μητροπολίτης Φωκίδος και η Ιερά Μονή Αγίων Νεκταρίου και Φανουρίου τίμησαν τον Δήμαρχο Δωρίδος

2 Σεπτεμβρίου 2025

Με την ευλογία του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Φωκίδος κ. Θεοκτίστου και τη συμμετοχή του ιδίου, η Ιερά Μονή Αγίων Νεκταρίου και Φανουρίου...

Read more
Εκδήλωση Κλασικής Μουσικής στον αύλειο χώρο του Ιερού Προσκυνήματος Παναγίας Εκατονταπυλιανής
Εκκλησία της Ελλάδος

Εκδήλωση Κλασικής Μουσικής στον αύλειο χώρο του Ιερού Προσκυνήματος Παναγίας Εκατονταπυλιανής

2 Σεπτεμβρίου 2025

Την Κυριακή 31 Αυγούστου 2025 το βράδυ, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ. Καλλίνικος, κατόπιν προσκλήσεως της Προέδρου και των Μελών...

Read more
Λαμπρός εορτασμός στην Ορεστιάδα προς τιμήν των Οσιοπαρθενομάρτυρων
Εκκλησία της Ελλάδος

Λαμπρός εορτασμός στην Ορεστιάδα προς τιμήν των Οσιοπαρθενομάρτυρων

2 Σεπτεμβρίου 2025

Σεμνύεται η Ιερά Μητρόπολις Διδυμοτείχου, Ορεστιάδος και Σουφλιου διότι τα χώματά της είναι ποτισμένα με αίμα μαρτυρικό και με ιδρώτα...

Read more
Αυλώνος Χριστόδουλος: «Η ΕΛΠΙΔΑ»
Πνευματικές Διδαχές

Ναοί έμψυχοι

2 Σεπτεμβρίου 2025

ΝΑΟΙ ΕΜΨΥΧΟΙ «Ὑμεῖς ναός Θεοῦ ἐστε ζῶντος…» (Β΄ Κορ. 6, 16) Μητροπολίτου Αὐλῶνος ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ Σέ ὅλη της τή μεγαλειώδη κλίμακα...

Read more
ΛΑΜΠΡΟΣ Ο ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΑΓΙΑΣ ΖΩΝΗΣ
Εκκλησία της Ελλάδος

ΛΑΜΠΡΟΣ Ο ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΑΓΙΑΣ ΖΩΝΗΣ

2 Σεπτεμβρίου 2025

Με την συμμετοχή ἑκατοντάδων εὐλαβῶν προσκηνυτῶν και την πρέπουσα λαμπρότητα, ἑορτάσθησε ἡ κατάθεσις τῆς Τιμίας Ζώνης τῆς Θεομήτορος στην Ἱερά...

Read more
Η Κυριακή ΙΒ’ Ματθαίου στην Κέρκυρα
Εκκλησία της Ελλάδος

Η Κυριακή ΙΒ’ Ματθαίου στην Κέρκυρα

2 Σεπτεμβρίου 2025

Την Κυριακή, 31 Αυγούστου 2025, ΙΒ’ Ματθαίου και εορτή της κατάθεσης της τιμίας ζώνης της Υπεραγίας Θεοτόκου, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης...

Read more
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΔΡΑΜΑΣ ΔΩΡΟΘΕΟΣ ΣΤΟ ΙΕΡΟ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΡΩΣΣΟΥ
Εκκλησία της Ελλάδος

Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΔΡΑΜΑΣ ΔΩΡΟΘΕΟΣ ΣΤΟ ΙΕΡΟ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΡΩΣΣΟΥ

2 Σεπτεμβρίου 2025

Τη Δευτέρα, 1 Σεπτεμβρίου 2025, επί τη εορτή της Ινδίκτου, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Δράμας, μαζί με στελέχη των κατασκηνώσεων, κατηχητών...

Read more
Πρώτη γενική ιερατική Σύναξη για την νέα εκκλησιαστική χρονιά στην Σερραϊκή Εκκλησία
Εκκλησία της Ελλάδος

Πρώτη γενική ιερατική Σύναξη για την νέα εκκλησιαστική χρονιά στην Σερραϊκή Εκκλησία

2 Σεπτεμβρίου 2025

Γενική Σύναξη των εφημερίων της Σερραϊκής Εκκλησίας, πραγματοποιήθηκε, την Δευτέρα 1 Σεπτεμβρίου 2025, στην εκκλησιαστική Κατασκήνωση «ΓΑΛΙΛΑΙΑ» της Ιεράς Μητροπόλεως...

Read more
Υπό την σκιά της δημιουργίας ,ο Θεός υμνείται. Η αρχή του εκκλησιαστικού έτους στη Βάλια Κάλντα
Εκκλησία της Ελλάδος

Υπό την σκιά της δημιουργίας ,ο Θεός υμνείται. Η αρχή του εκκλησιαστικού έτους στη Βάλια Κάλντα

2 Σεπτεμβρίου 2025

Με πνευματική κατάνυξη και συγκίνηση τελέστηκε σήμερα, Δευτέρα 1η Σεπτεμβρίου, στον καρδιά του μοναδικού σε ομορφιά Εθνικού Δρυμού «Βάλια Κάλντα»,...

Read more
Μητρ. Κορίνθου: Οι Πιστοί οφείλουμε να υπακούμε στην Σύνοδο και στους Επισκόπους
Εκκλησία της Ελλάδος

Τεσσαρακονθήμερο μνημόσυνο του αειμνήστου Μητροπολίτου Κορίνθου κυρού ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ

1 Σεπτεμβρίου 2025

Το Σάββατον, 13η Σεπτεμβρίου 2025, εις τον Καθεδρικόν Ι. Ναόν Αποστόλου Παύλου Κορίνθου και περί ώραν 7ην πρωϊνήν, θα τελεσθή...

Read more
Ολοκληρώθηκε το Διεθνές Συνέδριο: ΑΓΙΟΣ ΣΥΜΕΩΝ Ο ΝΕΟΣ ΘΕΟΛΟΓΟΣ: Διεπιστημονικές προσεγγίσεις στη θεολογία του φωτός και της χάριτος
Εκκλησία της Ελλάδος

Δημητριάδος Ιγνάτιος: «Καίριος και αναντικατάστατος ο ρόλος των εκπαιδευτικών»

1 Σεπτεμβρίου 2025

Αγαπητοί μου εκπαιδευτικοί, Ένας νέος κύκλος της πολύτιμης και καθοριστικής, για τον μέλλον της πατρίδας μας, αποστολής σας ανοίγει σήμερα....

Read more
Τιμητικὴ ἐκδήλωση γιὰ τὸν Μητροπολίτη Ναυπάκτου Ἱερόθεο
Εκκλησία της Ελλάδος

Τιμητικὴ ἐκδήλωση γιὰ τὸν Μητροπολίτη Ναυπάκτου Ἱερόθεο

1 Σεπτεμβρίου 2025

Τὸ Σάββατο, 30 Αὐγούστου 2025, ὁ Δῆμος Ναυπακτίας σὲ συνδιοργάνωση μὲ τὴν Περιφέρεια Δυτικῆς Ἑλλάδος καὶ τὴν Ἱερὰ Μητρόπολη Ναυπάκτου...

Read more
Previous slide
Next slide

ΚΗΡΥΓΜΑΤΑ

Το Ευαγγέλιο της Χαράς!
Εκκλησιαστική Επικαιρότητα

«Εάν θέλεις να γίνεις τέλειος δώσε όλα τα υπάρχοντά σου στους φτωχούς… και ακολούθει μοι»

3 Σεπτεμβρίου 2022

Το μήνυμα της ΙΒ΄ Κυριακής Ματθαίου «Εάν θέλεις να γίνεις τέλειος δώσε όλα τα υπάρχοντά σου στους φτωχούς... και ακολούθει...

Η τιμή προς τους γονείς – Κυριακή ΙΒ΄ Ματθαίου

ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΒ’ ΜΑΤΘΑΙΟΥ Ύπαγε πώλησόν σου τὰ ὑπάρχοντα καὶδὸς τοῖς πτωχοῖς

3 Σεπτεμβρίου 2022
Η τιμή προς τους γονείς – Κυριακή ΙΒ΄ Ματθαίου

Κυριακὴ ΙΒ΄ Ματθαίου: Το δίλλημα

3 Σεπτεμβρίου 2022
Η τιμή προς τους γονείς – Κυριακή ΙΒ΄ Ματθαίου

«Διδάσκαλε ἀγαθέ, τί ἀγαθὸν ποιήσω ἵνα ἔχω ζωὴν αἰώνιον;»

29 Αυγούστου 2020
Η τιμή προς τους γονείς – Κυριακή ΙΒ΄ Ματθαίου

Η τιμή προς τους γονείς – Κυριακή ΙΒ΄ Ματθαίου

29 Αυγούστου 2020
Η τιμή προς τους γονείς – Κυριακή ΙΒ΄ Ματθαίου

«Είσαι Χριστιανός ή νομίζεις ότι είσαι;»

29 Αυγούστου 2020
Tί γὰρ ὠφελήσει ἄνθρωπον ἐὰν κερδήσῃ τὸν κόσμον ὅλον, καὶ ζημιωθῇ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ

Η κατά Χριστόν τελείωση του ανθρώπου

18 Αυγούστου 2018
«Zητεῖτε πρῶτον τήν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ»

Ολίγα περί Παραδείσου

17 Αυγούστου 2018

ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΒ´ ΜΑΤΘΑΙΟΥ

12 Νοεμβρίου 2014

ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΒ΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ Αγαπούσε τον πλησίον του;

21 Αυγούστου 2014
Next Post
Φθιώτιδος:  Σας ευχαριστώ μέσα από την καρδιά μου για την αγάπη σας

Φθιώτιδος: Σας ευχαριστώ μέσα από την καρδιά μου για την αγάπη σας

Σε κλίμα συγκίνησης το Μεγάλο Μήνυμα των τριών νέων εψηφισμένων Επισκόπων της Αρχιεπισκοπής Αυστραλίας

Σε κλίμα συγκίνησης το Μεγάλο Μήνυμα των τριών νέων εψηφισμένων Επισκόπων της Αρχιεπισκοπής Αυστραλίας

Η εορτή των Αγίων Διονυσίου και Πρίμου Επισκόπων Κορίνθου

Η εορτή των Αγίων Διονυσίου και Πρίμου Επισκόπων Κορίνθου

Οι Ρωμαίοι, οι Φράγκοι, η Γαλλική Επανάσταση και ο π. Ι. Ρωμανίδης

Οι Ρωμαίοι, οι Φράγκοι, η Γαλλική Επανάσταση και ο π. Ι. Ρωμανίδης

Νέος Μητροπολίτης Μπουένος Ἄϊρες ο από  Πατάρων Ιωσήφ

Νέος Μητροπολίτης Μπουένος Ἄϊρες ο από Πατάρων Ιωσήφ

  • Όροι χρήσης – Πολιτική Απορρήτου
  • Επικοινωνία
No Result
View All Result
  • Αρχική
  • Επικαιρότητα
    • Εκκλησία της Ελλάδος
    • Πατριαρχεία – Αυτοκέφαλες Εκκλησίες
    • Το Βήμα της Ενορίας
    • Η φωνή των Ποιμένων
    • Ελλάδα Κόσμος
  • Κηρύγματα
  • Απόψεις – Γνώμες
  • Πνευματικές Διδαχές
    • Ομιλίες
    • Άκου ένα βιβλίο
  • Αφιερώματα
    • Μουσικός Θησαυρός
    • Στρατιωτικοί Ιερείς
    • Προσκυνηματικός Τουρισμός
  • Αιρέσεις
  • Η συγχώρεση θεραπεύει πληγές…

Poimin.gr © 2023

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password?

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In

Add New Playlist