O Μητροπολίτης Μεσσηνίας προβληματίζει για τον «τεχνάνθρωπο»

Του Ιωάννου Π. Μπουγά, Θεολόγου

Κυκλοφόρησε νέο βιβλίο του Μητροπολίτου Μεσσηνίας κ. Χρυσοστόμου και Καθηγητού του Πανεπιστημίου Αθηνών με τον τίτλο: «Ο άνθρωπος και η ανάπτυξη της σύγχρονης τεχνολογίας. Μία πρόκληση για την Ορθόδοξη θεολογία».

Με τον ερευνητικό και ανθρωπολογικό τρόπο που αρμόζει σε έναν διάδοχο των Πατέρων της Εκκλησίας οι οποίοι έδιναν απαντήσεις στα μεγάλα ζητήματα της ζωής του ανθρώπου και ταυτοχρόνως προκαλούσαν νέα ερωτήματα και προβληματισμούς, στηριγμένοι στα επιστημονικά επιτεύγματα της εποχής τους και στη βιωματική ζωή της Ορθοδόξου Εκκλησίας, ο Μητροπολίτης Μεσσηνίας καταθέτει νέο θεολογικό λόγο, απάντηση στον διάλογο της Εκκλησίας με την σύγχρονη τεχνολογία και τα επιτεύγματά της. Απάντηση ευαγγελική και σύμφωνη με την Πατερική θεολογία και ζωή.

Αρχικά θέτει στο νέο του βιβλίο τα ερωτήματα, τα οποία «έχουν ήδη απασχολήσει τη θεολογική σκέψη και τις σύγχρονες ανθρωπολογικές επιστήμες, αποτελούν όμως για την Ορθόδοξη θεολογία μία πρόκληση, την οποία καλείται να αντιμετωπίσει». Ερωτήματα για την τεχνολογία και τον άνθρωπο και για τον τρόπο προσεγγίσεως αυτών. «…η σχέση του ανθρώπου με την τεχνολογία πρέπει να προσεγγίζεται ως ερώτημα για τη ζωή και την ύπαρξη και όχι ως προς τη χρηστικότητά της, όταν μέσα από αυτήν μάλιστα προβάλλεται μία «νέα» οντολογία για τον άνθρωπο».

Τον σημερινό άνθρωπο, τον άνθρωπο του μέλλοντος, τον «τεχνάνθρωπο», ο οποίος «μοιράζεται τις εμπειρίες μίας σχέσης μέσα από μία «μηχανή» (facebook, twitter, Instagram). Στη σχέση δηλαδή μεταξύ των χρηστών δεν παρεμβάλλεται το σώμα και η φυσική επικοινωνία, δεν υφίσταται μία άμεση σχέση αλλά δημιουργείται μία φαντασιακή-εικονική πραγματικότητα (virtual reality), μία «απρόσωπη παρουσία».

Με τη «νέα» αυτή «τεχνοοντολογία», κατά τον Μητροπολίτη Χρυσόστομο “καθίσταται εξαιρετικά δύσκολο να γνωρίσει ο ένας τον άλλον ως ολοκληρωμένη προσωπικότητα ακόμη και ως άτομο («ά-τμητο»), ενώ οι προσωπικές σχέσεις κινούνται στο επίπεδο του «μηδενικού αθροίσματος». Ο χρήστης με τον τρόπο αυτό αναπτύσσει μία ψεύτικη σχέση”.

Μία πλαστή σχέση, μία άλλη ταυτότητα ανθρώπων, η οποία δεν αξιολογείται ηθικά αλλά οντολογικά και είναι “καταστροφική για τον άνθρωπο, γιατί δημιουργεί μία άλλη μορφή σχέσης και «κτίζει» μία «νέα ψηφιακή ταυτότητα» με στοιχεία την ατομική ικανοποίηση και τον ναρκισσισμό, τρόποι ύπαρξης οι οποίοι οδηγούν στον απομονωτισμό και στην αποξένωση με τον άλλον, τον εκτός του εαυτού του”.

Γιατί: “Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν χρησιμοποιούνται πλέον ως τρόποι επικοινωνίας αλλά ως «χώροι» όπου ο χρήστης αδιάκοπα καθιστά θέμα τον ίδιο του τον εαυτό με τις φωτογραφίες του κυρίως, σε κάθε στιγμή και με σύγχυση μεταξύ ιδιωτικών και δημόσιων στιγμών, δημιουργώντας με τον τρόπο αυτό μία ψευδαίσθηση αυτο-ικανοποιούμενων σχέσεων”.

Συνεχίζοντας ο συγγραφέας περιγράφει την εγωιστική χρήση των σελίδων κοινωνικής δικτύωσης από τους ανθρώπους, των οποίων: “οι δραστηριότητες αν και φαίνονται πολύ κοινοτικές, επειδή απευθύνονται σε πολλούς «φίλους» με σημαντικό αριθμό like, εντούτοις δεν εκφράζουν καμμία άλλη πραγματικότητα παρά μόνο την επιβεβαίωση μίας ναρκισσιστικής ικανοποίησης του χρήστη. Ως «φίλοι» νοούνται απλώς οι θεατές του νάρκισσου χρήστη στα στενά όρια του ατομισμού του και της φίλαυτης ικανοποίησης του «πάθους» του”.

Επίσης αναφέρει και άλλες παθογένειες της αυξανόμενης απεριόριστης χρήσης άλλων τεχνολογικών επιτευγμάτων. “Η ανάπτυξη της 5G τεχνολογίας αποτελεί ένα νέο επίτευγμα της τεχνολογικής ανάπτυξης και ακόμη ένα βήμα πιο κοντά προς την άγνωστη ακόμα «τεχνητή νοημοσύνη», γι’ αυτό και δημιουργούνται και ανάλογοι προβληματισμοί στον «θαυμαστό και καινούργιο κόσμο του internet των πραγμάτων», με τον οποίον δημιουργείται η βάση για έναν νέο «δυστοπικό ολοκληρωτισμό.

Η άγνωστη μέχρι σήμερα «τεχνητή νοημοσύνη» (artificial intel–ligence), πέραν από τα ηθικά ερωτήματα, θέτει σημαντικά διλήμματα και για το μέλλον του «νέου» τύπου ανθρώπου”.

Αποτέλεσμα όλων αυτών των οντολογικά λαθεμένων πράξεων του ανθρώπου είναι ότι: “Ο άνθρωπος θα μετατραπεί σε ένα «res», γεγονός το οποίο συνεπάγεται και μία διαφορετική υπαρξιακή κατάσταση για τον ίδιο τον άνθρωπο, αφού θα «ελέγχεται» από κάποιες εξωτερικές πληροφορίες, τους «αλγόριθμους», οι οποίοι ως γνωστόν αποτελούν «αντίγραφα» του εαυτού του… ο άνθρωπος στο σύνολό του φαίνεται ότι θα υποβαθμίζεται οντολογικά, ενώ τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, ως στοιχεία της ιδιοπροσωπίας του, θα τείνουν να «εξαφανιστούν».

Με γρήγορους ρυθμούς δημιουργείται μία «νέα οντολογία αφού καθορίζει μία «νέα» τεχνολογική ταυτότητα διαφορετική και από αυτή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Το ερώτημα πλέον «τι είναι ο άνθρωπος» απαντάται με τον τεχνάνθρωπο, ένα ον χωρίς σώμα, νόηση και ψυχή, του οποίου τα χαρακτηριστικά θα καθορίζονται από τα ατομικά στοιχεία ενός χρηστικού «αλγόριθμου» και τα οποία θα προσδιορίζουν και τον τρόπο ύπαρξής του, «πώς είναι ο άνθρωπος», τον ρόλο δηλαδή τον οποίον θα καλείται να διαδραματίσει ανεξάρτητα από τη σχέση κοινωνίας με κάτι το οποίο βρίσκεται εκτός του εαυτού του”.

Ακόλουθος της ανθρωπολογικής σκέψης των Πατέρων ο Μητροπολίτης Μεσσηνίας Χρυσόστομος, στον προβληματισμό του ανθρώπου σε σχέση με τη χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας δίδει την ορθόδοξη θεολογική απάντηση, τη συνετή απάντηση της προσκλήσεως σε διάλογο, μακριά από αφοριστικές θέσεις διότι: «Στον επόμενο αιώνα η σύγχρονη τεχνολογία, η βιοτεχνολογία και η τεχνολογία της πληροφορίας θα μας δώσουν νέα δεδομένα και η Ορθόδοξη θεολογία θα πρέπει να τις κατανοήσει ως προκλήσεις, οι οποίες όπως αποδείχθηκε, μας θέτουν αρκετά νέα υπαρξιακά ερωτήματα, γι’ αυτό και θα κληθεί να διαλεχθεί μαζί τους αξιόπιστα, εάν πραγματικά επιθυμεί να αποφύγει την περιθωριοποίηση και να εκφράσει την πίστη του Ευαγγελίου στην εποχή της».

«Κιβωτός της Ορθοδοξίας»