Εγκύκλιος Μητροπολίτου Μάνης για την ημέρα μνήμης της Μικρασιατικής καταστροφής

Μιά ἡμέρα πένθους πρέπει νά εἶναι καὶ ἡμέρα μνήμης. Τό νά λησμονεῖ ἕνας λαός τίς ἡμέρες καταστροφῆς, πού οἱ πρόγονοι του εἶχαν ὑποστεῖ στό παρελθόν, εἶναι σάν νά προετοιμάζει τήν ἔλευση νέων δεινῶν. Καθῆκον μας εἶναι νά θυμόμαστε. Καί σήμερα θυμόμαστε τή μεγαλύτερη συμφορά πού ἔπληξε τόν Ἑλληνισμό μετά τήν πτώση τῆς Βασιλεύουσας (1453).

Στίς 14 Σεπτεμβρίου 1922, ὁ ἀνά τήν γῆ Ὀρθόδοξος λαός τιμοῦσε τήν ὕψωση τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, ὅμως ὁ ἑλληνικός κόσμος πενθοῦσε, διότι θρηνοῦσε τήν πτώση ἑνός ἄλλου μεγάλου Σταυροῦ. Ἡ Σμύρνη, ἡ εὐλογημένη πόλη τοῦ Ἁγίου Πολυκάρπου, εἶχε τυλιχθεῖ στίς φλόγες καί ὁ ἑλληνικός πληθυσμός, ποῦ ζοῦσε σ’ αὐτή ἢ εἶχε ἀπό τά πέριξ εἰσρεύσει σ’ αὐτή, συρόταν στόν πνιγμό, στή σφαγή καί στόν ἀνδραποδισμό. Καί ἡ Ἁγία Φωτεινή, τό ναϊκό καύχημά της, εἶχε μεταβληθεῖ σέ κονιορτό, ἐνῶ ὁ ἄξιος Ἱεράρχης της, ὁ περικλεής Χρυσόστομος, ὡδηγεῖτο μέ ἄνωθεν ἐντολή ἀπό τό ἄγνωμο πλῆθος στό μαρτύριο, στή διαπόμπευση καί στήν κατακρεούργηση.

Ἀλλά δέν εἶναι μόνον ἡ Σμύρνη, εἶναι καί ὁ Πόντος καί ὁ λοιπός μικρασιατικός χῶρος πού ὁ ἀφανισμός τους γεμίζει τήν ψυχή μας ἀκόμη μέ πόνο. Οἱ Τοῦρκοι ἀποδείχθηκαν οἱ μεγάλοι δάσκαλοι τῆς καταστροφῆς. Οἱ πρωτομάστορες στίς γενοκτονίες. Μπορεῖ ἡ Τουρκία νά μή συμμετεῖχε στόν Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο μέ τό στρατό της, συμμετεῖχε ὅμως μέ τό παράδειγμά της. Τά διαβόητα <<Ἀμελέ Ταμπουρού>> (Τάγματα Ἐργασίας) στά ὁποῖα χάθηκε τό ἄνθος τοῦ μικρασιατικοῦ Ἑλληνισμοῦ ἔγιναν τό πρότυπο γιά τά γερμανικά στρατόπεδα συγκεντρώσεως. Ἡ καταστροφή τῆς Βαρσοβίας καί πλῆθος ἄλλων πόλεων ἀπό τούς Γερμανούς εἶναι ἀντιγραφή τῆς καταστροφῆς τῆς Σμύρνης, τῆς Ἀμισοῦ/Σαμψούντας καί ἄλλων ἐνδόξων πόλεων τῆς Μικρᾶς Ἀσίας καί τοῦ Πόντου.

Ἀπό τά 3.000.000 Ἑλλήνων πού ὑπῆρχαν πρό τοῦ πολέμου στήν ἐπικράτεια τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας εἶναι ζήτημα ἄν οἱ μισοί κατόρθωσαν νά φθάσουν στήν μητροπολιτική Ἑλλάδα. Ὁ Μουσταφά Κεμάλ, ὑπερήφανος γιά τό »ἐπίτευγμά» του, στίς 13 Αὐγούστου 1933 δήλωνε περιχαρής στή Μεγάλη Ἐθνοσυνέλευση: <<Ἓως τέλους, τούς ξεριζώσαμε>>! Τούς ξερίζωσε ἀπό τίς ἀρχαῖες πατρίδες τους ἀλλά οἱ δύστυχοι Ρωμιοί ξαναρίζωσαν στόν μητροπολιτικό κορμό – ἀκόμη καί σέ μιά ἀκροθαλασσιά τοῦ Γυθείου, τόν <<Συνοικισμό>> – καί μετά τό ρίζωμα ἔδεσαν καί ἔδωσαν πλούσιο καί εὔχυμο καρπό. Ἔτσι ἐπαληθεύτηκε ὁ προφητικός στίχος τοῦ ποντιακοῦ ἄσματος <<Ἡ Ρωμανία κι ἄν πέρασε, ἀνθεῖ καί φέρει κι ἄλλα>>.

Οἱ κακῶς τότε ὀνομασθέντες πρόσφυγες ἔδωσαν στήν ἡμιθανῆ ἀπό τούς συνεχεῖς πολέμους Ἑλλάδα μιά νέα δυναμική πνοή. Ἔγιναν ἡ ἀτμομηχανή τῆς προόδου. Βέβαια ἡ πρώτη ἐγκατάσταση ἦταν δύσκολη ἀλλά μέσα σέ λίγα χρόνια οἱ δυσκολίες ξεπεράστηκαν. Ἡ συνένωση τοῦ διάσπαρτου Ἑλληνισμοῦ σ’ ἕναν ἑνιαῖο χῶρο δημιουργοῦσε νέες εὐοίωνες προοπτικές.

Ὁ ἐθνικός μας ποιητής Κωστῆς Παλαμᾶς, λίγους μῆνες μετά τήν καταστροφή, ὑπέδειξε τόν τρόπο καί τό δρόμο τῆς ἐθνικῆς σωτηρίας:

<<Καί οἱ ἀλύτρωτοι ἐδῶ πέρα

δῶστε νά δοῦν τοῦ λυτρωμοῦ μιά χάρη, ὅσο φτωχή.

Η Ἑλλάδα μιά ἀκομμάτιαστη Μητέρα,

μιά τῶν Ἑλλήνων καί ἡ ψυχή>>.

Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ

Ο ΜΑΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ Γ’

Σημ.: Τό παρόν κείμενον συνετάχθη ὑπό τοῦ ἱστορικοῦ κ. Σαράντου Καργάκου