Γράφει ο Μ. Γ. Βαρβούνης, Καθηγητής Λαογραφίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης
Οπως και σε προγενέστερα άρθρα μας περιγράφηκε, στην Ιερά Μητρόπολη Σάμου και Ικαρίας επιτελείται στις μέρες μας ένα σπουδαίο, οργανωμένο και συστηματικό πνευματικό, ποιμαντικό και πολιτισμικό έργο, υπό τον σχεδιασμό, την καθοδήγηση και με την πατρική αγάπη και ευλογία του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου κ. Ευσεβίου. Ορισμένες καίριες πτυχές του τελευταίου παρουσιάσαμε σε άρθρα που προηγήθηκαν και συνεχίζουμε εδώ, κυρίως επειδή πιστεύουμε ότι μπορεί να αποτελέσει πρότυπο και για ανάλογες δράσεις που θα μπορούσαν να αναπτυχθούν και σε άλλες Μητροπόλεις της Εκκλησίας της Ελλάδος.
Το «Κέντρο Εκκλησιαστικών, Ιστορικών και Πολιτισμικών Μελετών» της Ιεράς Μητροπόλεως Σάμου και Ικαρίας έχει αναλάβει προσπάθεια για τη συγκέντρωση και μελέτη της σχετικής με τα εκκλησιαστικά μνημεία βιβλιογραφίας της ακριτικής αυτής Μητρόπολης, και τον καταρτισμό καταλόγου με ναούς της Σάμου και της Ικαρίας, των οποίων οι τοιχογραφίες πρέπει να φωτογραφηθούν και να μελετηθούν. Επίσης έχει οργανωθεί το έργο της συστηματικής φωτογράφησης των τοιχογραφιών και των φορητών εικόνων που σώζονται σε ναούς και μονές της Σάμου, για να ακολουθήσει η επιστημονική μελέτη και δημοσίευσή τους.
Στο πλαίσιο αυτό έχουν φωτογραφηθεί και μελετώνται ήδη οι τοιχογραφίες του καθολικού της Ιεράς Μονής Αγίας Ζώνης και του παρεκκλησίου των αγίων Αποστόλων της Ιεράς Μονής Μεγάλης Παναγίας. Οσον αφορά τις φορητές εικόνες των εξωκκλησίων και παρεκκλησίων της Σάμου και της Ικαρίας, αυτές στο μεγαλύτερο μέρος τους έχουν ήδη συγκεντρωθεί στους αντίστοιχους κυρίαρχους, κατά περιπτώσεις ενοριακούς ναούς, και στη θέση τους έχουν τοποθετηθεί σύγχρονα εικονίσματα ή αντίγραφα.
Με συστηματικές αποστολές, τους θερινούς μήνες κάθε έτους, φωτογραφίζονται οι μικροί και μεγάλοι ναοί των νησιών, οι επιγραφές, οι τοιχογραφίες και οι τυχόν φορητές εικόνες που υπάρχουν σε αυτούς, αλλά και φορητές εικόνες που υπάρχουν σε σπίτια και τις λίγες υπάρχουσες ιδιωτικές συλλογές, ώστε όλος αυτός ο κειμηλιακός πλούτος να υπάρχει αποτυπωμένος και καταγεγραμμένος, διαθέσιμος στην έρευνα και προφυλαγμένος, κατά το δυνατόν, από τους κινδύνους που διατρέχουν τα εκκλησιαστικά κειμήλια στις μέρες μας. Στόχος είναι μία σχετική μελλοντική έκθεση, ο κατάλογος της οποίας θα αποτυπώσει και θα μελετήσει όλον αυτό τον σημαντικό εκκλησιαστικό κειμηλιακό πλούτο.
Από όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, όχι μόνο στο μετά χείρας, αλλά και στα ανάλογης θεματολογίας άρθρα που προηγήθηκαν, γίνεται νομίζω φανερό ότι το «Κέντρο Εκκλησιαστικών, Ιστορικών και Πολιτισμικών Μελετών» της Ιεράς Μητροπόλεως Σάμου και Ικαρίας επιτελεί συστηματικό, παραγωγικό και αθόρυβο έργο στον τομέα της διαχείρισης, της καταγραφής, μελέτης, συντήρησης, ψηφιοποίησης και έκθεσης του εκκλησιαστικού κειμηλιακού πλούτου της τοπικής Εκκλησίας. Πρόκειται για ένα έργο προσαρμοσμένο στη μικρή κλίμακα της συγκεκριμένης νησιωτικής Μητρόπολης αλλά και στις ιδιαίτερες ιστορικές και πολιτισμικές συνθήκες των νησιών της, που έχει προκύψει με περίσκεψη και μελέτη και εκτελείται με τον ενθουσιασμό που πάντοτε προσφέρει η αίσθηση της εθελοντικής προσφοράς στην ιδιαίτερη πατρίδα. Εργο που προβάλλει την ελληνορθόδοξη ιστορική και πολιτισμική παράδοση των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου και δίνει στον σημερινό κόσμο το μήνυμα της παράδοσης του Γένους, που τόσο το έχει ανάγκη.
Σε τελική ανάλυση, πρόκειται για έργο συστηματικό, που αποδίδει επιστημονικούς καρπούς, και το οποίο ίσως θα μπορούσε να χρησιμεύσει, όπως προαναφέρθηκε, ως υπόδειγμα για ανάλογες δράσεις και άλλων Μητροπόλεων σε διάφορες ελληνικές περιοχές. Κι αυτό επειδή τα επιμέρους φανερώματα του εκκλησιαστικού μας πολιτισμού, ως υλικοί δείκτες της ελληνορθόδοξης παράδοσής μας, δεν έχουν ακόμη στην πλειοψηφία τους επαρκώς μελετηθεί και αναδειχθεί, καθώς αυτό μπορεί να γίνει μόνο με την ευλογία, την άδεια και τη στήριξη των κατά τόπους εκκλησιαστικών αρχών, που αποτελούν τους υπεύθυνους κειμηλιοφύλακες αυτού του μοναδικού πλούτου, στον οποίο συναιρούνται και συνδυάζονται η θρησκευτική πίστη και η παραδοσιακή καλλιτεχνική έκφραση και δημιουργία.
Αρκεί να βρεθούν άνθρωποι με ζήλο και αγάπη, για να υλοποιήσουν αφιλοκερδώς τους σχεδιασμούς αυτούς.