«Παθῶν με ταράττουσι προσβολαί, πολλῆς ἀθυμίας ἐμπιπλῶσαί μου την ψυχήν». Ἀυτό εἶναι τό δεύτερον τροπάριον τῆς μικρᾶς παρακλήσεως, το ὁποῖον μᾶς εἰσάγει εἰς το δεύτερον θέμα τῶν ὁμιλιῶν μας. Χθές ὡμιλήσαμεν περί τῶν (ἐξωτερικῶν κυριώς) πειρασμῶν. Σήμερον ὁ λόγος εἶνα περί τῶν διαφόρων παθῶν, τά ὁποῖα ἀποτελοῦν ἐσωτερικάς ἑστίας καί αἰτίας πειρασμῶν τοῦ ἀνθρώπου. Πειρασμοί καί πάθη δημιουργοῦν διμέτωπον ἀγῶνα. Ἂς ἴδωμεν σήμερον τό δεύτερον μέτωπον, τόν ἀγῶνα τοῦ ἀνθρώπου κατά τῶν παθῶν του.
1.Τι εἶναι πάθος ; Τοῦτο ἂς ἐξετάσωμεν πρῶτον.
Μία οἱαδήποτε ἁμαρτία, ὅταν ἐξελιχθῇ, γίνεται πάθος. Κυρίως πρόκειται διά χρονίας καταστάστεις. Ἡ συχνή ἐπανάληψις κάποιας ἁμαρτίας δημιουργεῖ ἕξιν, συνήθειαν. Γίνεται πέον ἐπιρρεπής ὁ ἂνθρωπος πρός τήν ἁμαρτίαν αὐτήν, ἡ ὁποία, εἰς τό πρῶτον στάδιον τῆς ἐξελίξεως, διά τῆς συνηθείας, τοῦ γίνεται ἀδυναμία –δέν μπορεῖ πλέον χωρίς αὐτήν· εἶναι ἡ εὐνοουμένη του ἁμαρτία· τῆς ἒχει ἀδυναμίαν- καί ἐν συνεχείᾳ ἂν δέν καταπολεμηθῇ, ριζώνει τόσον πολύ μέσα εἰς τόν ἄνθρωπον, ὥστε καταντᾷ πάθος, δηλ. νοσηρά κατάστασις· εἶναι ψυχικῶς ἂρρωστος ὁ ἂνθρωπος· ἔγινε ψυχική του ἀρρώστεια ἡ ἁμαρτία αὐτή. Αὐτό ἀκριβῶς σημαίνει πάθος· ἁμαρτίαν πού κατέκτησε τόσον πολύ τόν ἄνθρωπον, ὥστε τοῦ ἐδημιούργησε νοσηράν ψυχικήν κατάστασιν. Τότε πλέον ἡ δύναμις τῆς ἁμαρτίας εἶναι πολύ μεγάλη. Ὑποδηλώνει κυριολεκτικῶς τόν ἄνθρωπον. «Πᾶς ὁ ποιῶν τήν ἁμαρτίαν δοῦλός ἐστι τῆς ἁμαρτίας» (Ἰω. η΄ 34). Καί «ὧ τις ἥττηται, τούτῳ καί δεδούλωται» (Β΄ Πέτρ. β΄ 19).
Δι’ αὐτό ὁ Κύριος εἰς τήν ἐπί τοῦ ὄρους ὁμιλίαν Του ἐφιστᾷ τήν προσοχήν μας εἰς τάς πρώτας ρίζας τῆς ἁμαρτίας, διά νά προλαμβάνεται τό κακόν ἐν τῇ γενέσει του. Νά προλάβωμεν τήν ὀργήν, νά μή ἐξελιχθῇ· νά μή γίνῃ ὁ ἄνθρωπος ἕρμαιον τοῦ θυμοῦ του. Να προλάβωμεν τάς πρώτας νύξεις τῆς ἁμαρτίας. Ἡ πονηρά ἐπιθυμία νά μή κυριεύση τόν ἄνθρωπον, διότι θά τόν σύρῃ πλέον αἰχμάλωτον προς ὅ,τι αἰσχρόν ἐστι καί λέγειν. Κατ’ ἀναλογίαν, πρέπει νά προλαμβάνεται, ἢ ἀμέσως ν’ ἀναχαιτίζεται, ἡ πρώτη ἐκδήλωσις τῆς ζήλειας, διά νά μή φθάσῃ εἰς τό πάθος τοῦ φθόνου (εἶναι ἀρρώστεια, παθολογική κατάστασις), ἢ ἡ πρώτη ἐκδήλωσις ψυχρότητος καί ἀντιπαθείας, διά νά μή γίνῃ ἐμπάθεια καί μῖσος κ.ο.κ.
2.Εἶναι χαρακτηριστικαί ὡρισμέναι ἐπιτυχεῖς καί ἀκριβολόγοι ἐκφράσεις, τάς ὁποίας ἡ παράκλησις χρησιμοποιεῖ, περιγράφουσα εὐστοχώτα τῶν παθῶν τάς ἐξελίξεις. Λέγει ἐν πρώτοις «παθῶν με ταράττουσι προσβολαῖ». Καί πράγματι, εἰς τήν ἀρχήν τό οἱονδήποτε πάθος κάμνει μίαν πρώτην προσβολήν , μίαν πρώτην κροῦσιν, μίαν πρώτην ἐνόχλησιν εἰς τόν ἄνθρωπον. Θά εἶναι εὐτύχημα, ἐάν ἀποκρουσθῇ ἐγκαίρως. Πρόσεχε τάς πρώτας προσβολάς, τάς πρώτας ἐπιθέσεις. Ἔχει μεγίστην σημασίαν, ἀποφασιστικήν, τό πρῶτον βῆμα. Ὄντως ἡ ἀρχή εἶναι τό ἥμισυ τοῦ παντός. Ἀργότερον ἔχομεν, διά νά χρησιμοποιήσω πάλιν φράσιν τῆς παρακλήσεως, «καί παθῶν τάς ἐφόδους». Μέ ὁρμήν κατόπιν τό πάθος, ἀκατάσχετον, ἀναστατώνει τόν ἄνθρωπον καί τόν βλέπομεν νά μή μπορῇ νά συγκρατηθῇ. Ὅποιος δέν ἀνησυχεῖ, δέν κινητοποιεῖαι εἰς τήν ἀρχήν, καί δέν τόν «ταράττουσι» προσβολαί καί ἀρχικαί παρορμήσεις τῶν παθῶν, φθάνει εἰς τήν ἔκρυθμον ἐκείνην κατάστασιν, τήν ὁποίαν ἡ παράκλησις ἐκφράζει μέ τάς λέξεις «τῶν παθῶν μου τόν τάραχον». Εἶναι ἡ κατάστασις τοῦ ἀναστατωμένου ἀνθρώπου, ὁ ὁποῖος, ὑπό τήν ἐπήρειαν τοῦ πάθους του, δέν ξέρει τί λέγει, δέν σκέπτεται τί κάνει, ἕνα μόνον τόν κινεῖ τυφλά καί μέ μανίαν, ἡ ἱκανοποίησις τοῦ πάθους. Τό ψυχικόν δρᾶμα, ὅπως τό ἐκθέτει ὁ Ἀπ. Παῦλος εἰς τήν πρός Ρωμαίους ἐπιστολήν του (ζ΄ 14-25).
3,Διά τοῦτο εἴπομεν ὅτι πρόκειται πλέον περί νοσηρᾶς καταστάσεως καί ἀρρωστημένου ἀνθρώπου. Ἡ παράκλησις τό τονίζει καί αὐτό. «Ἴασαι, ἁγνή, τῶν παθῶν μου τήν ἀσθένειαν». Εἶναι ἀσθένεια. Ἀλλά ὑπάρχει ἴασις καί θεραπεία. Κανένα πάθος δέν εἶναι ἀθεράπευτον. Βεβαίως (εἶναι ἰατρικός κανών καί διά τό σῶμα) τά χρόνια πάθη θέλουν χρονίαν θεραπείαν.
Ποῖον εἶναι τό παθος σου ; Ὁ θυμός ;… Ὁ φθόνος ;… Πονηραί ἐπιθυμίαι καί τάσεις ;… Ἄρχισε τήν προσπάθειαν τῆς καταπολεμήσεως. Ἴσως θά χρειασθῆς πολύν καιρόν. Ἀρκεῖ νά ἐπιμένῃς εἰς τήν προσπάθειαν· νά μή ἐγκαταλείψῃς τόν ἀγῶνα· καί νά μή κάνῃς ἐνδιάμεσες ἀβαρίες καί ὑποχωρήσεις (ἐκτός ἂν ἐκ συναρπαγῆς… «Ὁσάκις ἂν πέσῃς ἔγειραι καί σωθήσῃ»). Καί ἡ χάρις τοῦ Κυρίου, ἡ τά ἀσθενῆ θεραπεύουσα, θά σέ ἀπαλλάξῃ τελικῶς ἐκ τῆς τυραννίας καί τῆς δεσποτείας τῶν παθῶν. Πρέπει δέ νά γνωρίζωμεν ὅτι, ἂν δέν γίνῃ αὐτή ἡ θεραπευτική προσπάθεια, θά ἔχωμεν φθοράν καί ζημιάν μεγάλην. Ἡ παράκλησις τό τονίζει· «ἐκ φθορᾶς τῶν παθῶν μου ρυσθῆναί με». Ὅσο μένουν τά πάθη, φθείρουν τήν ψυχήν, φθείρουν το χαρακτῆρα, ἀμβλύνουν τήν ψυχικήν δύναμιν πρός ἀντίστασιν, (δια) φθείρουν καί αὐτήν τήν συνείδησιν – ἀρχίζουν αἱ δικαιολογίαι… καί φθάνει νά παραδεχθῇ ὁ ἂνθρωπος ὅτι δεν μπορεῖ ν’ἀπαλλαγῇ, ἢ δικαιολογεῖ τά πάθη του, καί ἐν τέλει τά «παίρνει μαζί του», πρός αἰωνίαν καταδίκην του.
Διά τοῦτο, ἂς ἐπιστρατεύσωμεν καί ἂς κινητοποιήσωμεν ὅλον τόν ζῆλόν μας εἰς μίαν συνεχῆ καί σταθεράν προσπάθειαν. Καί εἴθε ἡ ἐνίσχυσις τῆς θείας χάριτος, διά τῆς Θεοτόκου, νά μᾶς βοηθήσῃ ἀποτελεσματικά εἰς τόν διμέτωπον ἀγῶνά μας, ὅπως ἀκριβῶς ψάλλομεν κατ’ αὐτάς πρός τήν Παναγίαν·
«Τῶν πειρασμῶν σύ τάς προσβολάς ἐκδιώκεις καί παθῶν τάς ἐφόδους, Παρθένε. Ὅθεν Σε ὑμνοῦμεν εἰς πάντας τούς αἰῶνας».
