«Γαβριὴλ ἐξ οὐρανοῦ, τὸ Χαῖρε κράζει τῇ σεμνῇ…»

Ιεροδιακόνου Ραφαήλ Χ. Μισιαούλη, θεολόγου

«Γαβριὴλ ἐξ οὐρανοῦ, τὸ Χαῖρε κράζει τῇ σεμνῇ…[1]»

Χαράς ευαγγέλια η σημερινή ημέρα για την Ορθοδοξία. Δεσποτικοθεομητορική εορτή. Δεσποτική επειδή αναφέρεται στον Δεσπότη μας Ιησού Χριστό, ο οποίος συνελήφθη στη γαστέρα της Θεοτόκου. Θεομητορική εορτή για τον λόγο ότι η Παναγία υπούργησε, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στο σχέδιο της Θείας Ενανθρωπήσεως, στην Ενανθρώπηση του δευτέρου προσώπου της Ομοουσίου Τριάδος.

Η σημερινή εορτή αποτελεί την αρχή όλων των εορτών που αναφέρονται στο πρόσωπο του Ιησού. Η λέξη ευαγγελισμός προέρχεται από δύο λέξεις ευ + αγγελία, δηλαδή καλή, χαρμόσυνη αγγελία, είδηση. Ποια είναι αυτή η καλή είδηση; Η είδηση που ανήγγειλε ο Αρχάγγελος Γαβριήλ στη Θεοτόκο Μαρία, ότι θα γεννήσει τον Υιό του Θεού. Σήμερα εορτάζουμε την ένωση του Θεού και ανθρώπου σε ένα πρόσωπο. Σήμερα όλοι οι άνθρωποι γίνονται Υιοί του Θεού και αδελφοί του Χριστού. Μέσα στην γαστέρα της Θεοτόκου ο Θεός ενυμφεύθη την ανθρώπινη φύση.

«Μυστήριον γνωριζόμενον πίστει, ουκ ερευνώμενον πολυπραγμοσύνη. Μυστήριον προσκυνούμενον …ομολογούμενον, ου μετρούμενον[2]».Ο νους του ανθρώπου δεν μπορεί να καταλάβει πως ο Θεός γίνεται άνθρωπος.

Το όνομα της Παρθένου ήταν Μαριάμ, που σημαίνει Κυρία. Εκείνη ήταν πράγματι παρθένος και στο σώμα και στη ψυχή. Είχε όλες τις αισθήσεις του σώματος εκτός από τον μολυσμό. Έχει γραφεί για εκείνη ότι ήταν η κλεισμένη πύλη που κανείς δεν πρόκειται να περάσει από αυτήν παρά μόνο ο Χριστός «καὶ εἶπε Κύριος πρός με· ἡ πύλη αὕτη κεκλεισμένη ἔσται, οὐκ ἀνοιχθήσεται, καὶ οὐδεὶς μὴ διέλθῃ δι᾿ αὐτῆς, ὅτι Κύριος ὁ Θεὸς Ἰσραὴλ εἰσελεύσεται δι᾿ αὐτῆς, καὶ ἔσται κεκλεισμένη[3]». Η Παναγία είναι Κυρία γιατί δεσπόζει όλων καθώς είναι ελεύθερη και ρίζα της ελευθερίας του γένους των ανθρώπων, και γι’ αυτό ακριβώς ο άγγελος εμφανιζόμενος στη Παρθένο της απευθύνει το: «Χαίρε κεχαριτωμένη. Ο Κύριος είναι μαζί σου, είσαι ευλογημένη ανάμεσα στις γυναίκες».

Το πρώτο χαρούμενο μήνυμα που ακούστηκε στη γη ήταν ότι ο Θεός θα γίνει άνθρωπος και θα κατοικήσει ανάμεσά μας «καὶ ὁ Λόγος σὰρξ ἐγένετο καὶ ἐσκήνωσεν ἐν ἡμῖν[4]». Ο άγγελος χαιρετίζει την Παναγία και όλο το ανθρώπινο γένος αρραβωνίζεται την ελευθερία και τη χαρά. Όλο το ανθρώπινο γένος γεύεται διά της Θεοτόκου τους γλυκούς καρπούς της χαράς[5]. Αυτή η χαρά δεν είναι άλλη από τον ίδιο τον Υιό του Θεού. Αρχικά η Παναγία απόρησε για το πώς θα γίνει κάτι τέτοιο, τη στιγμή που δεν υπήρχε άνδρας. Τότε ο Αρχάγγελος της απάντησε ότι το Άγιο Πνεύμα θα Την επισκεφθεί[6] και με την δύναμη του Υψίστου θα συντελεστεί η Ενσάρκωση του Υιού και Λόγου. Αμέσως η Θεοτόκος έκανε υπακοή στο θέλημα του Θεού λέγοντας «ἰδοὺ ἡ δούλη Κυρίου· γένοιτό μοι κατὰ τὸ ῥῆμά σου[7]».

Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος στο λόγο για τη σημερινή εορτή αναφέρει τους λόγους για τους οποίους στάλθηκε προς την Παρθένο Μαρία ο Αρχάγγελος Γαβριήλ: «στάλθηκε ο Γαβριήλ, για να αποκαλύψει την παγκόσμια σωτηρία των ανθρώπων. Στάλθηκε ο Γαβριήλ, να φέρει στον Αδάμ τη βέβαιη αποκατάστασή του. Στάλθηκε ο Γαβριήλ, στην παρθένο, για να μεταβάλει την ατιμία του γυναικείου φίλου σε τιμή. Στάλθηκε ο Γαβριήλ, για να προετοιμάσει τον νυμφικό θάλαμο, ώστε να είναι αντάξιος για τον αμόλυντο Νυμφίο. Στάλθηκε ο Γαβριήλ, για να συντελέσει να νυμφευθεί το πλάσμα με τον πλάστη. Στάλθηκε ο Γαβριήλ, στο έμψυχο παλάτι του βασιλιά των αγγέλων. Στάλθηκε ο Γαβριήλ στην παρθένο που ήταν αρραβωνιασμένη με τον Ιωσήφ, αλλά που προοριζόταν για τον Ιησού, τον Υιό του Θεού[8]».

Ο Θεός στέλνοντας τον αρχάγγελο στην Παρθένο την κάνει μητέρα του Χριστού μόνο με τη προσφώνηση που ακούει σήμερα. Αν η σύλληψη του Χριστού θα ήταν από ανθρώπινη επέμβαση ο Χριστός δεν θα ήταν ο νέος άνθρωπος. Τώρα ήρθε και από το Άγιο Πνεύμα γίνεται άνθρωπος και σαρκώθηκε στη μήτρα της παρθένου μένοντας αναλλοίωτος Θεός και τέλειος άνθρωπος, λέει ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς[9].

Η σύλληψη του Κυρίου στην κοιλία της Θεοτόκου έγινε διά του Αγίου Πνεύματος, ανηδόνως, ακόπως και ανωδίνως. Ακόπως τον κράτησε στην κοιλία της εννέα μήνες, παρά το γεγονός ότι το έμβρυο αναπτυσσόταν φυσιολογικά. Στο σημείο αυτό εκπληρώνεται η προφητεία του μεγαλοφωνοτάτου των Προφητών Ησαΐου « Ἰδοὺ Κύριος κάθηται ἐπὶ νεφέλης κούφης[10]». Νεφέλη κούφη εννοεί την ανθρώπινη σάρκα, η οποία δεν είχε κανένα βάρος κατά τη διάρκεια της κυοφορίας[11].

Έκλινεν ουρανούς και κατέβη, ενηνθρώπησε, έγινε και τέλειος άνθρωπος, προσέλαβε ολόκληρη την ανθρώπινη φύση, εκτός της αμαρτίας, την ένωσε στο Θεανδρικό πρόσωπό Του και ήλθε στον κόσμο όχι μόνο για να μας σώσει, αλλά και για να μας θεώσει. Σύμφωνα με τον Μεγάλο Αθανάσιο «Αυτός γάρ ενηνθρώπησεν, ίνα ημείς θεοποιηθώμεν[12]». Ο Θεός γίνεται άνθρωπος, για να γίνει ο άνθρωπος Θεός κατά Χάριν.

Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου αποτελεί τον ευαγγελισμό όλου του ανθρωπίνου γένους. Ενηνθρώπησε ο Υιός του Θεού, ίνα ημείς θεοποιηθώμεν. Για να μπορούμε να δεχθούμε και να κατανοήσουμε το μήνυμα της σημερνής εορτής, πρέπει να είμαστε συνδεδεμένοι με την Εκκλησία, με τον Χριστό. Η Εκκλησία είναι η Θεοτόκος, η οποία έχει συνεχώς μέσα της τον Υιό του Θεού, ο οποίος ανά πάσα στιγμή μπορεί να αναπλάσει τον κάθε ένα από εμάς. Ο ερχομός του Κυρίου αποτελεί τα προοίμια της δικής μας σωτηρίας. Επαναλαμβάνουμε κι εμείς μαζί με τον ψαλμωδό «Σήμερον τῆς σωτηρίας ἡμῶν τό Κεφάλαιον…[13]». Σήμερα η ευγένεια των ανθρώπων ξαναπαίρνει τη λάμψη της πρώτης λαμπρότητας. Και χρησιμοποιούμε τη λέξη «σήμερον», γιατί μέσα στην Εκκλησία υπάρχει ο λειτουργικός χρόνος. Όλα εντός της Εκκλησίας ανήκουν στο παρελθόν. Το μέλλον βιώνεται ως παρόν. Έτσι κι εμείς σήμερα με ένα στόμα και μια καρδιά «Χαῖρε ἀνύμφευτε Κόρη καὶ ἀπειρόγαμε … νῦν εὐαγγελίζομαί σοι τὴν χαράν, καὶ μενεῖς ἄφθορος, καὶ τέξῃ τὸν Κύριον Ἄχραντε[14]».

[1] Κάθισμα γ΄ στιχολογίας στον Όρθρο της εορτής: «Γαβριὴλ ἐξ οὐρανοῦ, τὸ Χαῖρε κράζει τῇ σεμνῇ, ὅτι συλλήψῃ ἐν γαστρί, τὸν προαιώνιον Θεόν, τὸν διὰ λόγου τὰ πέρατα συστησάμενον· ὅθεν Μαριὰμ ἀπεφθέγγετο· Ἄνανδρός εἰμι, καὶ πῶς τέξω Υἱόν; ἄσπορον γονὴν τὶς ἑώρακε; καὶ ἑρμηνεύων ἔλεγεν ὁ Ἄγγελος, τῇ Θεοτόκῳ καὶ Παρθένῳ· Ἐλεύσεταί σοι· Ἅγιον Πνεῦμα, καὶ δύναμις Ὑψίστου ἐπισκιάσει σοι».
[2] Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, «Εις τον Ευαγγελισμόν της υπερενδόξου Δεσποίνης ημών Θεοτόκου», PG 50,793.
[3] Ιεζεκιήλ 44,2. Το όραμα του Ιεζεκιὴλ για την κατα ανατολὰς κεκλεισμένην πύλην θεωρείται προεικόνισι της παρθενικής μήτρας, από την οποία θα περάσει μόνον ο Μεσσίας, αλλὰ η πύλη θα παραμείνει για πάντα κλειδωμένη, σαν να μην άνοιξε ποτέ. Είναι φανερὴ η σύνδεση αυτής της περιγραφής με την αειπαρθενία της Θεοτόκου Μαρίας.
[4] Ιωάννου 1,14.
[5] Ιωήλ Φραγκάκου, Μητροπολίτου Εδέσσης, Πέλλης και Αλμωπίας, «Η Θεόπαις Μαριάμ», Έδεσσα, 2012, σελ. 67-71.
[6] Λουκά 1,35.
[7] Λουκά 1,38.
[8] Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Λόγος εις τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου.
[9] Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, Ομιλία στον Ευαγγελισμό της πανυπέραγνης Δέσποινας μας Θεοτόκου και Αειπαρθένου Μαρίας, Ομιλία 14.
[10] Ησαΐου 19,1.
[11] Ιεροθέου Βλάχου, Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου, Οι Θεομητορικές εορτές, εκδ. Ιερά Μονή Γενεθλίου της Θεοτόκου, 2016.
[12] Αγίου Αθανασίου, Περί ενανθρωπήσεως του Λόγου 54, PG 25, 192Β.
[13] Απολυτίκιο της εορτής: «Σήμερον τῆς σωτηρίας ἡμῶν τό Κεφάλαιον, καί τοῦ ἀπ᾽ αἰῶνος Μυστηρίου ἡ φανέρωσις· ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ, Υἱός τῆς Παρθένου γίνεται, καί Γαβριήλ τὴν χάριν εὐαγγελίζεται. Διό καὶ ἡμεῖς σὺν αὐτῷ τῇ Θεοτόκῳ βοήσωμεν· Χαῖρε Κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος μετὰ σοῦ».
[14] Δοξαστικό της Λιτής της εορτής 25 Μαρτίου: «Δόξα… Καὶ νῦν…Εὐαγγελίζεται ὁ Γαβριὴλ τῇ Κεχαριτωμένῃ σήμερον· Χαῖρε ἀνύμφευτε Κόρη καὶ ἀπειρόγαμε, μὴ καταπλαγῇς τῇ ξένῃ μου μορφῇ, μηδὲ δειλιάσῃς, Ἀρχάγγελός εἰμι, ὄφις ἐξηπάτησεν Εὔαν ποτέ, νῦν εὐαγγελίζομαί σοι τὴν χαράν, καὶ μενεῖς ἄφθορος, καὶ τέξῃ τὸν Κύριον Ἄχραντε».