Συναξάρι 29ης Μαῒου

† Μνήμη τῆς ἁλώσεως τῆς Βασιλίδος τῶν πόλεων, τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ἐν ἔτει 1453, καί τῆς θυσίας τοῦ τελευταίου αὐτοκράτορος Κωνσταντίνου Παλαιολόγου.

Θρῆνος Δούκα¹ γιά τήν ἅλωση τῆς Κωνσταντινουπόλεως

[ΧLΙ] [1] Ὦ Πόλις, Πόλις, πόλεων πασῶν κεφαλή· ὦ Πόλις, Πόλις, κέντρον τῶν τεσσάρων τοῦ κόσμου μερῶν· ὦ Πόλις, Πόλις, χρι-στιανῶν καύχημα καί βαρβάρων ἀφανισμός· ὦ Πόλις, Πόλις, ἄλλη παράδεισος φυτευθεῖσα πρός δυσμάς, ἔχουσα ἔνδον φυτά παντοῖα βρίθοντα καρπούς πνευματικούς.

[2] Ποῦ σου τό κάλλος παράδεισε· Ποῦ σου ἡ τῶν χαρίτων τοῦ πνεύματος εὐεργετική ρῶσις ψυχῆς τέ καί σώματος; Ποῦ τά τῶν ἀποστόλων τοῦ Κυρίου μου σώματα τά πρό πολλοῦ φυτευθέντα ἐν τῷ ἀειθαλεῖ παραδείσω, ἔχοντα ἐν μέσῳ τούτων τό πορφυροῦν ἱμάτιον, τήν λόγχην, τόν σπόγγον, τόν κάλαμον, ἅτινα ἀσπάζοντες ἐφανταζόμεθα τόν ἐν σταυρῷ ὑψωθέντα ὁρᾶν· ποῦ τά τῶν ὅσιων λείψανα; Ποῦ τά τῶν μαρτύρων; ποῦ τά τοῦ μεγάλου Κωνσταντίνου καί τῶν λοιπῶν βασιλέων πτώματα; αἱ ἀγυιαί, τά περίαυλα, αἱ τρίοδοι, οἱ ἀγροί, οἱ τῶν ἀμπέλων περιφραγμοί, τά πάντα πλήρη, μεστά λειψάνων ἁγίων, σωμάτων εὐγενῶν, σωμάτων ἀγενῶν, ἀσκητῶν, ἀσκητριῶν. Ὦ τῆς ζημίας «Ἔθεντο, Κύριε, τά θνησιμαῖα τῶν δούλων σου βρώματα τοῖς πετεινοῖς τοῦ οὐρανοῦ, τάς σάρκας τῶν ὁσίων σου τοῖς θηρίοις τῆς γῆς κύκλῳ τῆς Νέας Σιῶν καί οὐκ ἦν ὁ θάπτων».

[3] Ὦ ναέ, ὦ ἐπίγειε οὐρανέ, ὦ οὐράνιον θυσιαστήριον, ὦ θεῖα καί ἱερά τεμένη, ὦ κάλλος ἐκκλησιῶν, ὦ βίβλοι ἱεραί καί Θεοῦ λόγια, ὦ νόμοι παλαιοί τέ καί νέοι, ὦ πλάκαι γραφεῖσαι Θεοῦ δακτύλῳ , ὦ εὐαγγέλια λαληθέντα Θεοῦ στόματι, ὦ θεολογίαι σαρκοφόρων ἀγ-γέλων, ὦ διδασκαλίαι πνευματοφόρων ἀνθρώπων, ὦ παιδαγωγίαι ἡμιθέων ἡρώων, ὦ πολιτεία, ὦ δῆμος, ὦ στρατός ὑπέρ μέτρον τό πρίν, νῦν δ’ ἀφανισθεῖς ὡς ποντιζομένη ναῦς ἐν τῷ πλεῖν, ὦ οἰκίαι καί παντοδαπά παλάτια καί ἱερά τείχη, σήμερον συγκαλῶ πάντα καί ὡς ἔμψυχα συνθρηνῶ, τόν Ἰερεμίαν ἔχων ἔξαρχον τῆς ἐλεεινῆς τραγωδίας.

[4] «Πῶς ἔκαθισεν μόνη ἡ πόλις ἡ πεπληθυμένη λαῶν; Ἐγεννήθη ὡς χήρα ἡ πεπληθυμένη ἐν ἔθνεσιν, ἄρχουσα ἐν χώραις ἐγεννήθη εἰς φόρον. Κλαίουσα ἔκλαυσεν ἐν νυκτί καί τά δάκρυα αὐτῆς ἐπί τῶν σιαγόνων αὐτῆς καί οὔχ ὑπάρχει ὁ παρακαλῶν αὐτήν ἀπό πάντων τῶν ἀγαπώντων αὐτήν. Πάντες οἱ φιλοῦντες αὐτήν ἠθέτησαν ἐν αὐτῇ, ἐγένοντο αὐτῇ εἰς ἐχθρούς. Μετῳκίσθη ἡ Ἀσία ἀπό ταπει-νώσεως αὐτῆς καί ἀπό πλήθους δουλείας αὐτῆς. Ἐκάθισεν ἐν ἔθνε-σιν, οὔχ εὖρεν ἀνάπαυσιν. Πάντες οἱ καταδιώκοντες αὐτήν κατέλα-βον αὐτήν ἀνά μέσον τῶν θλιβόντων. Ὁδοί πόλεως πενθοῦσιν παρά τό μή εἶναι ἐρχόμενους εἰς ἑορτήν. Πᾶσαι αἱ πῦλαι αὐτῆς ἠφανι-σμέναι. Οἱ ἱερεῖς αὐτῆς ἀναστενάζουσιν, αἱ παρθένοι αὐτῆς ἀγόμε-ναι καί αὐτή πικραινομένη ἐν ἑαυτῇ. Ἐγένοντο οἱ θλίβοντες αὐτήν εἰς κεφαλήν καί οἱ ἐχθροί αὐτῆς εὐθηνοῦσιν, ὅτι Κύριος ἐταπείνω-σεν αὐτήν ἐπί τό πλῆθος τῶν ἀσεβειῶν αὐτῆς. Τά νήπια αὐτῆς ἐπο-ρεύθη ἐν αἰχμαλωσίᾳ κατά πρόσωπον θλίβοντος. Καί ἐξῆλθεν ἐκ θυγατρός Σιῶν πᾶσα ἡ εὐπρέπεια αὐτῆς. Ἐγένοντο οἱ ἄρχοντες αὐ-τῆς ὡς κριοί οὔχ εὑρίσκοντες νομήν καί ἐπορεύοντο ἐν οὐκ ἱσχύϊ κατά πρόσωπον διώκοντος. Ἰδόντες οἱ ἐχθροί αὐτῆς ἐγέλασαν ἐπί μετοικεσίᾳ αὐτῆς. Ἁμαρτίαν ἥμαρτεν Ἱερουσαλήμ διά τοῦτο εἰς σά-λον ἐγένετο.

[5] Χεῖρα αὐτοῦ ἐξεπέτασεν ὁ θλίβων ἐπί πάντα τά ἐπιθυμήματα αὐτῆς, εἶδε γάρ ἔθνη εἰσελθόντα εἰς τό ἁγίασμα αὐτῆς, ἅ ἐνετείλω μή εἰσελθεῖν εἰς τήν ἐκκλησίαν σου. Πᾶς ὁ λαός αὐτῆς καταστε-νάζοντες, ζητοῦντες ἄρτον. Ἔδωκαν τά ἐπιθυμήματα αὐτῆς ἐν βρώ-σει, τοῦ ἐπιστρέψαι ψυχήν. Ἴδε, Κύριε, καί ἐπίβλεψον πάντες οἱ πα-ραπορευόμενοι ὁδόν ἐπιβλέψατε καί ἴδετε εἰ ἐστίν ἄλγος κατά τό ἄλγος μου, δ’ ἐπεφύλλισέν μοί. Ἐξ ὕψους αὐτοῦ ἐξαπέστειλε πῦρ ἐν τοῖς ὀστέοις μου καί κατήγαγεν αὐτό ἐπ’ ἐμέ. Διεπέτασε δίκτυον τοῖς ποσί μου· ἀπέστρεψεν μέ εἰς τά ὀπίσω, ἔδωκέν με ἠφανισμένην, ὅλην τήν ἡμέραν ὀδυνωμένην.

[6] Ἐξῆρε πάντας τούς ἰσχυρούς μου ὁ Κύριος ἐκ μέσου μου· ἐκά-λεσεν ἐπ’ ἐμέ καιρόν τοῦ συντρῖψαι ἐκλεκτούς μου. Ληνόν ἐπάτησε Κύριος παρθένω θυγατρί Ἰούδα. Ἐπί τούτοις ἐγώ κλαίω. Ἐγένοντο οἱ υἱοί μου ἠφανισμένοι, ὅτι ἐκραταιώθη ὁ ἐχθρός.

[7] Δίκαιός ἐστι Κύριος, ὅτι τό στόμα αὐτοῦ παρεπίκρανα. Ἀκού-σατε δή, πάντες λαοί, καί ἴδετε τό ἄλγος μου· αἱ παρθένοι μου καί οἱ νεανίσκοι μου ἐπορεύθησαν ἐν αἰχμαλωσίᾳ μου. Ἐκάλεσα τούς ἐραστάς μου, οὗτοι δέ παρελογίσαντό με· οἱ ἱερεῖς μου καί οἱ πρεσβύτεροί μου ἐν τῇ πόλει ἐξέλιπον.

[8] Ἀκούσατε δή, ὅτι στενάζω ἐγώ.

[9] Ἐγένετο Κύριος ὡς ἐχθρός καί ἐξέσπασεν ὡς ἄμπελον τό σκή-νωμα αὐτοῦ, διέφθειρεν ἑορτήν αὐτοῦ. Ἐπιλαθέσθαι ἐποίησε Κύ-ριος ἐν τῇ πόλει ἑορτῆς καί σαββάτου καί παρώξυνεν ἐν ἐμβριμή-ματι ὀργῆς αὐτοῦ βασιλέα καί ἱερέα. Ἀπώσατο Κύριος θυσιαστή-ριον αὐτοῦ, ἀπετίναξεν ἁγίασμα αὐτοῦ, συνέτριψεν ἐν χειρί αὐτοῦ τεῖχος βαρέων αὐτῆς. Φωνήν πολέμου ἔδωκαν ἐν οἴκῳ Κυρίου ὡς ψαλμόν Λευϊτῶν ἐν ἡμέρᾳ ἑορτῆς.

[10] Ἴδε, Κύριε, καί ἐπίβλεψον, τίνι ἐπεφύλλισας οὕτως. Ἐφονεύθη-σαν νήπια θηλάζοντα μαστούς. Εἰ ἀποκτενοῦσιν ἐν ἁγιάσματι Κυρίου ἱερέα καί προφήτην; Ἐκοιμήθησαν εἰς γῆν ἐξόδων παιδά-ριον καί πρεσβύτης· παρθένοι μου καί νεανίσκοι μου ἐπορεύθησαν εἰς αἰχμαλωσίαν.

[11] Συνετέλεσε Κύριος θυμόν αὐτοῦ, ἐξέχεεν θυμόν ὀργῆς αὐτοῦ καί ἀνῆψεν πῦρ ἐν τῇ πόλει καί κατέφαγε τά θεμέλια αὐτῆς.

[12] Μνήσθητι, Κύριε, τί ἐγένετο ἡμῖν. Ἐπίβλεψον καί ἴδε τόν ὀνει-δισμόν ἡμῶν. Ἡ κληρονομία ἡμῶν μετεστράφη ἀλλοτρίοις, οἱ οἶκοι ἡμῶν ξένοις. Ὀρφανοί ἐγεννήθημεν ὡς μή ἔχοντες πατέρα, μητέρες ἡμῶν ὡς χῆραι.

[13] Ἐδιώχθημεν, ἐκοπιάσαμεν, οὐκ ἀνεπαυσάμεθα.

[14] Οἱ πατέρες ἡμῶν ἥμαρτον καί οὐχ ὑπάρχουσιν καί ἡμεῖς τά ἀνομήματα αὐτῶν ὑπέσχομεν. Δοῦλοι ἐκυρίευσαν ἡμῶν· λυτρούμε-νος οὐκ ἐστίν ἐκ τῆς χειρός αὐτῶν.

[15] Τό δέρμα ἡμῶν ὡς κλίβανος ἐπαλαιώθη, συνεσπάσθη ἀπό προ-σώπου καταιγίδος λιμοῦ.

[16] Ἐκλεκτοί ἐν μύλοις ἤλεσαν καί νεανίσκοι ἐπί ξύλοις ἀνεσκο-λοπίσθησαν. Πρεσβύται ἀπό πόλης κατέπεσον καί ἐκλεκτοί ἀπό ψαλμῶν αὐτῶν κατέπαυσαν. Κατελύθη χαρά καρδίας ἡμῶν, ἐξε-στράφη εἰς πένθος ὁ χορός ἡμῶν, ἔπεσεν ὁ στέφανος τῆς κεφαλῆς ἡμῶν· Οὐαί ἡμῖν, ὅτι ἡμάρτομεν. Περί τούτου ἐγεννήθη ὀδυνηρά ἡ καρδία ἡμῶν περί τούτου ἐσκότασαν οἱ ὀφθαλμοί ἠμῶν. Ἐπί τῇ Νέᾳ Σιών, ὅτι ἠφανίσθη, ἀλώπεκες διῆλθον ἐν αὐτῇ. Σύ δέ Κύριε, εἰς τόν αἰώνα κατοικεῖς, ὁ θρόνος σου εἰς γενεάν καί γενεάν. Ἵνα τί εἰς νεῖκος ἐπιλήσῃ ἡμῶν, καταλείψης ἡμᾶς εἰς μακρότητα ἡμερῶν; Ἐπί-στρεψον ἡμᾶς, Κύριε, πρός σέ καί ἐπιστραφησόμεθα· καί ἀνακαι-νισθῇ ἡμέρα ἡμῶν καθώς ἔμπροσθεν ὅτι ἀπωθούμενος ἀπώσω ἡμᾶς, ὠργίσθης ἐφ’ ἡμᾶς ἕως σφόδρα».

[17] Οὗτοι οἱ θρῆνοι καί οἱ κοπετοί τοῦ Ἰερεμίου, οὗς ἐκόψατο ἐν τῇ ἁλώσει τῆς παλαιᾶς Ἱερουσαλήμ, οἴομαι δέ καί περί τῆς νέας κα-λῶς τό πνεῦμα τῷ προφήτῃ ὑπέδειξεν.

[18] Ποία τοίνυν γλῶσσα ἐξισχύσει τοῦ εἰπεῖν καί λαλῆσαι τήν γε-νομένην ἐν τῇ Πόλει συμφοράν καί τήν δεινήν αἰχμαλωσίαν καί τήν πικράν μετοικίαν, ἥν ὑπέστη οὐκ ἀπό Ἱερουσαλήμ εἰς Βαβυλώνα ἤ εἰς Ἀσσυρίους, ἀλλ’ ἀπό Κωνσταντινουπόλεως εἰς Συρίαν, εἰς Αἴ-γυπτον, εἰς Ἀρμενίαν, εἰς Πέρσας, εἰς Ἀραβίαν, εἰς Ἀφρικήν, εἰς Ἰτα-λίαν, σποράδην, ἐν τῇ Ἀσίᾳ τῇ Μικρᾷ καί ἐν ταῖς λοιπαῖς ἐπαρχίαις. Καί ταῦτα πῶς; Ἐν τῇ Παφλαγονίᾳ ὁ ἀνήρ καί ἐν Αἰγύπτῳ ἡ γυνή καί τά τέκνα ἐν ἄλλοις τόποις σποράδην ἀλλοιούμενα ἀπό γλώττης εἰς γλώτταν καί ἀπ’ εὐσεβείας εἰς ἀσέβειαν καί ἀπό θείων Γραφῶν εἰς ἀλλόκοτα γράμματα.

[19] Φρῖξον, ἥλιε· καί σύ γῆ, στέναξον εἰς τήν παντελῆ ἐγκατάλειψιν τήν γενομένην ἐν τῇ ἡμετέρᾳ γενεᾷ παρά τοῦ δικαιοκρίτου Θεοῦ διά τάς ἁμαρτίας ἡμῶν. Οὐκ ἔσμεν ἄξιοι ἀτενίσαι τό ὄμμα εἰς οὐρα-νόν, εἰ μή μόνον κάτω νενευκότες καί εἰς γῆν τά πρόσωπα θέντες κράξωμεν «Δίκαιος εἰ, Κύριε, καί δικαία ἡ κρίσις σου· ἡμάρτομεν, ἠνομήσαμεν, ἠδικήσαμεν παρά πάντα τά ἔθνη. Καί πάντα ἅ ἐπή-γαγες ἡμῖν, ἐν ἀληθινῇ καί δικαία κρίσει ἐπήγαγες. Πλήν φεῖσαι ἡμῶν, Κύριε, δεόμεθα».

† Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, μνήμη τοῦ ἁγίου μάρτυρος Κυρίλλου, τοῦ ἐκ Καισαρείας.

Ὁ Ἅγιος Μάρτυς Κύριλλος ἔζησε τόν 3ο αἰώνα μ.Χ. καί καταγόταν ἀπό εἰδωλολατρική οἰκογένεια τῆς Καππαδοκίας. Ἐβα-πτίσθηκε Χριστιανός σέ νεαρά ἡλικία κρυφά ἀπό τούς γονεῖς του. Ὅταν ὁ πατέρας του ἐπληροφορήθηκε τό γεγονός, τόν ἔδιωξε ἀπό τήν πατρική οἰκία καί τόν ἀποκλήρωσε. Ὁ Ἅγιος συνελήφθη, ἐπειδή ἦταν Χριστιανός καί ὁδηγήθηκε ἐνώπιον τοῦ ἡγεμόνος, ὁ ὁποῖος, γιά νά τον δελεάσει, τόν ἔφερε σέ ἐπαφή μέ τόν πατέρα του καί ὑποσχέθηκε τήν ἀποκατάστασή του. Τότε ὁ Ἅγιος μέ πνευ-ματική ἀνδρεία ἀπάντησε: «Χαίρω, διότι ὑπομένω γιά τόν Χριστό. Ἀρνοῦμαι κάθε γήϊνη χαρά καί ὑλικό ἀγαθό, ἀφοῦ μπορῶ νά εἶμαι χαρούμενος καί πλούσιος στόν οὐρανό, διότι θά εἶμαι μαζί μέ τόν Θεό. Δέν φοβᾶμαι τό θάνατο, γιατί ὑπάρχει ἡ αἰώνια ζωή».

Ὁ ἡγεμόνας, ὅταν ἄκουσε τά λόγια αὐτά ἐταράχθηκε, ἀλλά δέν ἤθελε νά σκοτώσει ἕνα τόσο νέο ἄνθρωπο. Γι’ αὐτό προσπάθησε νά τόν κάνει νά ἀρνηθεῖ τόν Θεό καί νά θυσιάσει στά εἴδωλα μέ ἐκφοβισμούς. Ἄναψαν μιά μεγάλη φωτιά καί ἀπείλησαν, ὅτι θά τόν ρίξουν στίς φλόγες, γιά νά καεῖ. Ὁ Ἅγιος τούς παρακαλοῦσε νά τόν ὁδηγήσουν στό μαρτύριο, γιά νά φθάσει κοντά στόν Θεό. Ἔτσι ὁ Ἅγιος Κύριλλος ἀποκεφαλίσθηκε, τό ἔτος 251 μ.Χ., καί ἔλαβε τόν ἀμαράντινο στέφανο τῆς δόξας καί τοῦ μαρτυρίου.

† Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, μνήμη τοῦ ἁγίου ἱερομάρτυρος Ὀλβιανοῦ, ἐπι-σκόπου πόλεως Ἀναίας καί τῶν αὐτοῦ μαθητῶν.

Εἶναι ἄγνωστος ὁ τόπος καταγωγῆς τοῦ Ἁγίου ἱερομάρτυρος Ὀλβιανοῦ. Ἄθλησε κατά τούς χρόνους τοῦ αὐτοκράτορος Μαξιμια-νοῦ (286-305 μ.Χ.). Ἐξελέγη Ἐπίσκοπος Ἀναίας ἤ Ἀνέου² καί συνελήφθη γιά τήν ὑπέρ τῆς Χριστιανικῆς πίστεως δράση του. Ὁδηγηθείς ἐνώπιον τοῦ ἡγεμόνος τῆς Μικρᾶς Ἀσίας Σέξτου Αἰλια-νοῦ, διατάχθηκε νά θυσιάσει στά εἴδωλα μετά τῶν μαθητῶν του, νεωκόρων τοῦ ναοῦ τῶν εἰδώλων, Ἀγριππίνου καί Κλημεντίου. Ὁ Ἅγιος ὅμως, ἀφοῦ ἀρνήθηκε νά ὑπακούσει, ὑποβλήθηκε σέ σκληρά βασανιστήρια, κατακαείς μέ πυρακτωμένα σουβλιά στά σπλάγχνα καί τά νῶτα. Ἐμμένων καί μετά ἀπό ὅλες αὐτές τίς φρικώδεις βασάνους στή Χριστιανική πίστη του, ὁδηγήθηκε πρός τόν ἀνθύ-πατο, ὁ ὁποῖος διέταξε νά τόν κάψουν μαζί μέ τούς μαθητές του.

† Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, μνήμη τῶν ἁγίων μαρτύρων Ἀνδρός καί τῆς Συζύγου αὐτοῦ.

Οἱ Ἅγιοι αὐτοί Μάρτυρες ἐτελειώθησαν συντριβέντες διά ξύλων τά ὀστᾶ.

† Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, μνήμη τοῦ ἁγίου μάρτυρος Ρεστιτούτου.

Ὁ Ἅγιος Μάρτυς Ρεστιτοῦτος ἐμαρτύρησε στή Ρώμη, τό ἔτος 299 μ.Χ., ἐπί αὐτοκράτορος Διοκλητιανοῦ (284-305 μ.Χ.).

† Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, μνήμη τῆς ἁγίας παρθενομάρτυρος Θεοδοσίας, ἐν Καισαρείᾳ τῆς Παλαιστίνης ἀθλησάσης.

Ἡ Ἁγία Παρθενομάρτυς Θεοδοσία καταγόταν ἀπό τήν Τῦρο τῆς Φοινίκης καί ἄθλησε κατά τούς χρόνους τοῦ αὐτοκράτορος Διοκλητιανοῦ (284-305 μ.Χ.). Σέ ἡλικία δέκα ὀκτώ ἐτῶν διέπρεπε τόσο γιά τήν εὐσέβεια, ὅσο καί γιά τό ζῆλο της ὑπέρ τῆς Χριστιανι-κῆς πίστεως, διαδίδουσα αὐτή μεταξύ τῶν εἰδωλολατρισσῶν γυναικῶν καί ἑλκύουσα πολλές ἀπό αὐτές. Κατά τό πέμπτο ἔτος τῶν διωγμῶν, εὑρισκόμενη στήν Καισάρεια τῆς Παλαιστίνης, συνε-λήφθη καί δέσμια ὁδηγήθηκε ἐνώπιον τοῦ ἄρχοντος Οὐρβανοῦ. Ἐπειδή ἡ Ἁγία δέν ἐπείθετο νά θυσιάσει στά εἴδωλα, διατάχθηκε ὁ σκληρός βασανισμός αὐτῆς. Τῆς ἀπεκόπησαν οἱ μαστοί καί τῆς καταξεσχίσθησαν οἱ πλευρές, ἡμιθανής δέ ἐπιεζόταν νά ἀπαρνηθεῖ τόν Χριστό. Ἡ Θεοδοσία, μέ φωνή πού μόλις ἀκουγόταν, ἐδήλωσε καί πάλι, ὅτι ἦταν καί θά παρέμενε Χριστιανή. Τότε ὁ Οὐρβανός, γεμᾶτος ἀπό ὀργή, διέταξε, ἀφοῦ βασανισθεῖ σκληρότερα, νά ριφθεῖ στή θάλασσαν, ὅπου ἔλαβε καί τόν στέφανο τοῦ μαρτυρίου.

† Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, μνήμη τοῦ ἐν ἁγίοις πατρός ἡμῶν Ἀλεξάνδρου, πατριάρχου Ἀλεξανδρείας.

Εἶναι ἄγνωστος ὁ τόπος καταγωγῆς τοῦ Ἁγίου Ἀλεξάνδρου. Ἔζησε κατά τούς χρόνους τοῦ αὐτοκράτορος Κωνσταντίνου τοῦ Μεγάλου (306-337 μ.Χ.). Διαδέχθηκε τόν Ἀρχιεπίσκοπο Ἀλεξαν-δρείας Ἀχιλλᾶ καί ὑπῆρξε πνευματικός πατέρας τοῦ Μεγάλου Ἀθα-νασίου, τοῦ καί διαδόχου αὐτοῦ στόν ἀρχιεπισκοπικό θρόνον τῆς Ἀλεξανδρινῆς Ἐκκλησίας. Στόν ἀρχιεπισκοπικό θρόνο ἀνῆλθε τό ἔτος 313 μ.Χ. καί διακρινόταν γιά τή βαθειά θεολογική μόρφωση, τήν πραότητα τοῦ χαρακτῆρος καί τίς λοιπές ἀρετάς του. Ὅταν, τό ἔτος 319 μ.Χ., ὁ Ἄρειος ἐδίδαξε γιά πρώτη φορά τήν αἵρεσή του, ὁ Ἅγιος Ἀλέξανδρος προσπάθησε πατρικά νά τόν πείσει νά νά μήν διαδίδει τίς πλανεμένες του δοξασίες, πλήν ὅμως ὁ Ἄρειος, συνεπι-κουρούμενος καί ἀπό ἄλλους ὁμόφρονές του, ἐξακολουθοῦσε νά ὑποστηρίζει αὐτές μέ τά δαιμονικά σοφίσματά του. Κατόπιν τού-του, ἀφοῦ ἐκλήθηκε δύο φορές σέ ἀπολογία ἐνώπιον τοῦ κλήρου Ἀλεξανδρείας καί δέν συμμορφώθηκε, ἀποκόπηκε ἀπό τό Σῶμα τῆς Ἐκκλησίας καί ἀποκηρύχθηκε ὡς ἀσεβής καί βλάσφημος.

Παρακαθίσας ὁ Ἅγιος Ἀλέξανδρος, παρά τό γῆράς του, στήν Α΄ Οἰκουμενική Σύνοδο, πού συνῆλθε στή Νίκαια τῆς Βιθυνίας, τό ἔτος 325 μ.Χ., κατακεραύνωσε τόν Ἄρειο διά τῶν λόγων του, ὑπο-γράψας μετά τῶν ἄλλων Πατέρων τήν καταδίκην αὐτοῦ.

Ἀφοῦ ἐπέστρεψε στήν Ἀλεξάνδρεια, ἐξακολούθησε νά ἀγωνί-ζεται γιά τή στερέωση τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως μέχρι τῆς κοιμήσεώς του, τό ἔτος 326 μ.Χ., κατόπιν γονίμου καί θεοφιλοῦς ποιμαντορίας δέκα τριῶν ἐτῶν καί ἀφοῦ ἐπέβαλε ὡς διάδοχό του τό μαθητή καί συμμαχητή του Μέγα Ἀθανάσιον († 18 Ἰανουαρίου).

† Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τοῦ ἐν ἁγίοις πατρός ἡμῶν Μαξιμίνου, ἐπισκόπου Τρεβήρων.

Ὁ Ἅγιος Μαξιμῖνος ἐγεννήθηκε στό χωριό Σίλλυ κοντά στήν πόλη Πουατιέ τῆς Γαλλίας καί καταγόταν ἀπό ἀρχοντική οἰκογέ-νεια. Τό 332 μ.Χ. ἔγινε Ἐπίσκοπος Τρεβήρων καί ἀναδείχθηκε πο-λέμιος τοῦ Ἀρειανισμοῦ. Ὁ Ἅγιος ὑποδέχθηκε καί περιέθαλψε τόν Μέγα Ἀθανάσιο καί τόν Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Παῦλο. Ἔλαβε μέρος στή Σύνοδο τῆς Σαρδικῆς, τό 343 μ.Χ., μαζί μέ τόν Πάπα Ἰούλιο Α΄ καί τόν Κορδούης Ὅσιο, καί ὑπεστήριξε μέ ζῆλο τήν Ὀρθοδοξία.

Ὁ Ἅγιος πρέπει νά παραιτήθηκε ἀπό τόν ἐπισκοπικό θρόνο, ἀφοῦ τό ἔτος 347 μ.Χ. τόν εἶχε διαδεχθεῖ ὁ Παυλῖνος.

Ὁ Ἅγιος Μαξιμῖνος ἐκοιμήθηκε μέ εἰρήνη, τό ἔτος 352 μ.Χ.³ καί ὁ Ἅγιος Ἱερώνυμος τόν περιγράφει ὡς ἕναν ἀπό τούς πιό θαρ-ραλέους Ἐπισκόπους τοῦ καιροῦ του.

† Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, μνήμη τοῦ ἁγίου ἱερομάρτυρος Σισιννίου καί τῶν σύν αὐτῷ ἀθλησάντων Μαρτυρίου καί Ἀλεξάνδρου.

Οἱ Ἅγιοι Μάρτυρες Σισίννιος, ὁ διάκονος, Μαρτύριος καί Ἀλέξανδρος ἐμαρτύρησαν, τό ἔτος 397 μ.Χ., στό Μιλάνο τῆς Ἰτα-λίας ἀπό τούς εἰδωλολάτρες. Περί τοῦ μαρτυρίου αὐτῶν άνεφέρει ὁ Ἅγιος Ἀμβρόσιος, Ἐπίσκοπος Μεδιολάνων, καί ὁ Ἅγιος Ἱερώνυμος.

† Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, μνήμη τοῦ ἐν ἁγίοις πατρός ἡμῶν Μαξίμου, ἐπισκόπου Βερόνας.

Ὁ Ἅγιος Μάξιμος ἔζησε τόν 6ο αἰώνα μ.Χ. καί ἦταν Ἐπίσκο-πος Βερόνας τῆς Ἰταλίας. Ἐκοιμήθηκε μέ εἰρήνη.

† Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, μνήμη τοῦ ὁσίου πατρός ἡμῶν Ἰερεμίου, τοῦ Δαμασκηνοῦ.

Ὁ Ὅσιος Ἰερεμίας ἔχει καταταγεῖ στή χορεία τῶν Ἁγίων τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἀντιοχείας. Ἀφοῦ ἀσκήτεψε θεοφιλῶς, ἐκοιμήθηκε μέ εἰρήνη.

†Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, μνήμη τῆς ἁγίας ὁσιομάρτυρος Θεοδοσίας, τῆς Κωνσταντινουπολιτίσσης.

Ἡ Ἁγία Ὁσιομάρτυς Θεοδοσία καταγόταν ἀπό τήν Κωνστα-ντινούπολη καί ἐγεννήθηκε ἀπό γονεῖς πλουσίους καί εὐσεβεῖς. Σέ ἡλικία ἑπτά ἐτῶν, ἀφοῦ ἔμεινε ὀρφανή ἀπό πατέρα, εἰσῆλθε σέ μοναστήρι, ὅπου μετά ἀπό λίγο ἐκάρη μοναχή. Μετά τό θάνατο καί τῆς μητέρας της, ἀφοῦ ἐπούλησε καί διεμοίρασε στούς πτωχούς τά ὑπάρχοντά της, ἀπαλλαγεῖσα ἔτσι ἀπό τίς γήϊνες φροντίδες, ἐπιδό-θηκε μέ μεγαλύτερο ζῆλο στήν ἀπόκτηση τῆς τελειότητος καί τῶν μοναχικῶν ἀρετῶν, ἀσκούμενη στή μονή τήν εὑρισκόμενη πλησίον τοῦ Σκοτεινοῦ Φρέατος καί ἐπονομαζόμενη Ἀσπάρου στέρνη.

Ὅταν ἀνῆλθε στό θρόνο ὁ Λέων ὁ Ἴσαυρος (717-741 μ.Χ.), ἐξαπολύθηκε ἄγριος διωγμός ἐναντίον τῶν εἰκονοφίλων καί τῶν ἱερῶν εἰκόνων, ὁ δέ πατριάρχης Γερμανός, στερεός προμαχώνας τῆς Ὀρθοδοξίας, ἐκδιώχθηκε καί ἀντικαταστάθηκε ἀπό τόν εἰκονομάχο Ἀναστάσιο. Κατά τήν ἔναρξη τοῦ διωγμοῦ διέταξε τήν καθαίρεση καί καταστροφή τῆς εἰκόνος τοῦ Χριστοῦ, ἡ ὁποία εὑρισκόταν ἐπί τῆς Χαλκῆς Πύλης.

Τότε ἡ Θεοδοσία, ἐπί κεφαλῆς καλογραιῶν καί ἄλλων γυναι-κῶν, ὅρμησαν καί κατέρριψαν ἀπό τήν κινητή σκάλα τόν σπαθάριο πού ἀνέβηκε, γιά νά καταστρέψει τήν εἰκόνα, καί μέ πέτρες καί ξῦλα ἐπετέθησαν κατά τοῦ Πατριαρχείου. Μπροστά σέ αὐτή τήν κατάσταση ὁ Πατριάρχης Ἀναστάσιος άναγκάσθηκε νά ἐγκαταλεί-ψει τό Πατριαρχεῖο. Ἡ στρατιωτική δύναμη πού ἐπενέβη, ἄλλες μέν ἀπό τίς γυναῖκες ἐφόνευσε, ἄλλες δέ, μεταξύ τῶν ὁποίων καί τήν Θεοδοσία, συνέλαβε. Ἀπό τίς συλληφθεῖσες ἄλλες μέν ἐλευθέρωσαν, ἄλλες ἐνέκλεισαν στίς φυλακές ἤ ἐξαπέστειλαν στήν ἐξορία, τήν δέ Θεοδοσία, ἀφοῦ ἐκακοποίησαν, τήν ὁδήγησαν στήν τοποθεσίαν τοῦ Βοός καί τήν κατέσφαξαν, ἀφοῦ διεπέρασαν τόν λαιμό της διά κέρατος κριοῦ (730 μ.Χ.). Τό τίμιο λείψανό της περισυνελέγη καί ἐνταφιάσθηκες στή μονή Δεξιοκράτους, πολλά δέ θαύματα ἐπιτε-λοῦσε στούς πιστούς, πού προσέρχονταν μέ πίστη καί εὐλάβεια.

† Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, μνήμη τῶν ὁσίων πατέρων ἡμῶν Βότου, Φήλικος καί Ἰωάννου, τῶν Ἐρημιτῶν.

Οἱ Ὅσιοι Ἰωάννης, Βότος καί Φῆλιξ κατάγονταν ἀπό τήν Ἱσπανία καί ἔζησαν τόν 7ο καί 8ο αἰώνα μ.Χ⁴. Ὁ Βότος καί ὁ Φῆλιξ ἦσαν ἀδελφοί πού ἀπό ἀγάπη πρός τό μοναχικό βίο ἀναζη-τοῦσαν ἕνα ἐρημητήριο, γιά νά ζήσουν ἐκεῖ μέ ἄσκηση καί προσευ-χή. Τότε συνάντησαν σέ ἕνα σπήλαιο τοῦ ὄρους τῶν Πυρηναίων τόν Ὅσιο Ἰωάννη. Ἔμειναν μαζί του καί ἐκεῖνος ἀνέλαβε τήν πνευμα-τική καθοδήγησή τους. Ἐκοιμήθησαν καί οἱ τρεῖς μέ εἰρήνη, περί τό ἔτος 750 μ.Χ.

† Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, μνήμη τοῦ ἁγίου Ἐθελμπέρτου, βασιλέως τῆς ἀνατολικῆς Ἀγγλίας.

Ὁ Ἅγιος Ἐθελμπέρτος ἔζησε τόν 8ο αἰώνα μ.Χ. καί ἦταν εὐσε-βέστατος βασιλέας, ἀνατραφείς μέ παιδεία καί νουθεσία Κυρίου. Πολύ νέος διαδέχθηκε τόν πατέρα του στό θρόνο καί ἐβασίλευσε ἐπί σαράντα τέσσερα ἔτη. Διεκήρυττε, ὅτι ὅσο ὑψηλότερα εὑρίσκε-ται κάποιος, τόσο ταπεινότερος πρέπει νά εἶναι καί τήν πεποίθηση αὐτή ἐφάρμοζε ὡς κανόνα καί τρόπο βίου. Ἐπιθυμῶν νά ἐξασφα-λίσει διαδοχή, ἐζήτησε νά νυμφευθεῖ τήν Ἀλφρέδα, θυγατέρα τοῦ βασιλέως τῆς Μερσία Ὄφφα. Ἐφιλοξενήθηκε λίγες ἡμέρες στήν αὐλη τοῦ μέλλοντος πεθεροῦ του, ἐδολοφονήθηκε ὅμως πρίν τό γά-μο, τό ἔτος 794 μ.Χ., ἀπό ἀνθρώπους τῆς βασίλισσας, ἡ ὁποία ἐφιλοδοξοῦσε νά προσαρτήσει τό βασίλειό του στό ἰδικό τους.

Ὁ Ἅγιος Ἐθελμπέρτος ἐνταφιάσθηκε σέ ἄγνωστο τόπο, ὁ τάφος του ὅμως ἀποκαλύφθηκε δι’ οὐρανίου φωτός⁵.

† Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τῆς ὁσίας ἡμῶν μητρός Ὑπομονῆς.

Ἡ Ὁσία Ὑπομονή καταγόταν ἀπό τήν Κωνσταντινούπολη. Ἦταν ἡ «Ἑλένη ἐν Χριστῷ τῷ Θεῷ πιστή Αὐγούστα…» καί αὐτο-κρατόρισσα Ρωμαίων ἡ Παλαιολογίνα. Ἦταν ἡ σύζυγος τοῦ αὐτο-κράτορος Μανουήλ Β΄ τοῦ Παλαιολόγου (1391-1425 μ.Χ.) καί μητέρα δύο στή συνέχεια αὐτοκρατόρων, τοῦ Ἰωάννου Η΄ Παλαιο-λόγου καί τοῦ Κωνσταντίνου τοῦ ΙΑ΄ Παλαιολόγου, τοῦ τελευταίου βυζαντινοῦ ἡρωϊκοῦ ἐθνομάρτυρος αὐτοκράτορος.

Ὁ ἱστορικός Χρυσολωρᾶς γράφει γιά τόν αὐτοκράτορα Μα-νουήλ Β΄ καί τή σύζυγό του Ἑλένη, τήν μετέπειτα Ὁσία Ὑπομονή: τούς διέκρινε «ὁσιότης μέν εἰς Θεόν, δικαιοσύνη δέ πρός ἀνθρώ-πους καί ἐπί πλέον κατοικοῦσε μέσα τους ὁ ἔρως πρός τόν Χρι-στόν». Ἦταν ἕνα ζεῦγος, πού ἐνῶ ἐπερνοῦσε ἀπό συνεχεῖς φοβερές ἐξωτερικές φουρτοῦνες, ὅμως μεταξύ του εἶχε συνευδοκία, δηλαδή κάτι περισσότερο ἀπό ὁμοφροσύνη καί ἀλληλοκατανόηση. Ἦταν «ἁγία Δέσποινα» (=ἁγία ἀρχόντισσα), κατά τόν ἱστορικό Γεώργιο Φραντζῆ, «καλή κἀγαθή ψυχή», κατά τόν Πλήθωνα.

Ἦταν στήριγμα τοῦ συζύγου της, διότι εἶχε μεγάλη πίστη καί μεγάλη ὑπομονή. Τούς υἱούς της τούς ἀνέτρεφε μέ παιδεία καί νουθεσία Κυρίου, ὥστε νά εἶναι πάντοτε μονοιασμένοι καί στήν καρδιά τους νά βασιλεύει ἡ πίστη καί κάθε ἀρετή. Ἀπό αὐτούς δυό ἔγιναν αὐτοκράτορες, ἐκ τῶν ὁποίων ὁ ἕνας, ὁ Κωνσταντῖνος ὁ ΙΑ΄, ἔγινε θρύλος καί ἔμπνευση στό Ἑλληνικό Γένος. Τά ἄλλα τέσσερα ἔγιναν ἡγεμόνες στήν Πελοπόννησο καί τή Θεσσαλονίκη. Ἀπό αὐτούς οἱ τρεῖς ἔγιναν στό τέλος μοναχοί. Οἱ δύο θυγατέρες της σέ παιδική ἡλικία ἀπεβίωσαν.

Ὅταν ἀπέθανε ὁ σύζυγός της, ἡ Ἁγία ἔγινε μοναχή σ’ ἕνα μοναστήρι ἔξω ἀπό τήν Κωνσταντινούπολη καί ἔλαβε τό ὄνομα Ὑπομονή. Μετά εἰκοσιπέντε χρόνια μοναχικῆς ζωῆς ἐκοιμήθηκε ὁσίως μέ εἰρήνη, τό ἔτος 1450 μ.Χ., τρία χρόνια πρίν τήν ἅλωση τῆς Κωνσταντινουπόλεως.

Ὁ γνωστός λόγιος τῆς ἐποχῆς ἐκείνης Γεώργιος Γεμιστός ἤ Πλήθων γράφει γι’ αὐτήν, ὅτι διέθετε «σύνεσιν καί τελείαν σωφρο-σύνην» σέ τέτοιο βαθμό τελειότητος πού λίγες μοναχές τήν ἔφθαναν.

Καί πρίν γίνει μοναχή –ἀναφέρει ἕνας ἄλλος σύγχρονός της– ἦταν τό καύχημα γιά τόν ἄνδρα της καί τά παιδιά της, ἀλλά καί καύχημα γιά τό λαό τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Ὁ Πλήθων γράφει ἀκόμα ὅτι, «Δέν εἶναι εὔκολο νά βρεῖ κανείς ὅμοια μ’ αὐτήν γυναῖκα, ἀνάμεσα σέ ἄλλες πού ἔχουν τά ἴδια ἀξιώματα, οὔτε ἄλλη μέ τόσα χαρίσματα καί τόσες ἐνάρετες πράξεις».

† Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, μνήμη τοῦ ἁγίου νεομάρτυρος Ἀνδρέου, τοῦ Ἀργέντου.

Ὁ Ἅγιος Νεομάρτυς Ἀνδρέας ὁ Ἀργέντης καταγόταν ἀπό τή Χίο καί ὑπέστη μαρτυρικό θάνατο στήν Κωνσταντινούπολη, τό ἔτος 1465, καταλεγόμενος ἔτσι μεταξύ τῶν πρώτων Νεομαρτύρων, τῶν ὑπό τῶν Τούρκων θανατωθέντων μετά τήν ἅλωση τῆς Πόλεως.

† Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, μνήμη τοῦ ἁγίου Ἰωάννου, τοῦ διά Χριστόν σαλοῦ.

Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ἐγεννήθηκε τόν 15ο αἰώνα μ.Χ. στό χωριό Πούκχοβο στήν περιοχή τοῦ Οὔστγιουγκ ἀπό εὐσεβεῖς και φιλόθε-ους γονεῖς, τον Σάββα καί τήν Μαρία. Ἀπό τήν παιδική του ἡλίκία διακρίθηκε γιά τήν ἀσκητικότητα τοῦ βίου του καί τήν αὐστηρή τήρηση τῆς νηστείας. Τήν Τετάρτη καί τήν Παρασκευή τέν ἔτρωγε τίποτε παρά μόνο λίγο ψωμί καί ἔπινε λίγο νερό.

Μετά τό θάνατο τοῦ πατέρα του, ἡ μητέρα τοῦ Ἁγίου Ἰωάν-νου ἐγκαταβίωσε στή μονή τῆς Ἁγίας Τριάδος τοῦ Ὀρλέτσκ καί ἔγι-νε μοναχή. Ὁ νεαρός Ἰωάννης ἄρχισε τήν ἄσκηση μέ τή σιωπή καί τή σαλότητα καί διῆλθε τό ὑπόλοιπο τοῦ βίου του μέ ἀδιάλειπτη προσευχή ζώντας σέ μία καλύβα τοῦ Οὔστγιουγκ.

Ἐκοιμήθηκε μέ εἰρήνη τό ἔτος 1494 καί ἐνταφιάσθηκε κοντά στόν καθεδρικό ναό τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου.

† Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, μνήμη τοῦ ἁγίου νεομάρτυρος Ἰωάννου, τοῦ λεγομένου Νάννου.

  Ὁ Ἅγιος Νεομάρτυς ᾿Ιωάννης ἤ Νάννος συνεπαρμένος ἀπό τή μελέτη τῶν Βίων τῶν Ἁγίων καί Μαρτύρων καί κυριευμένος ἀπό ἐν­θουσιασμό, πού ἐνισχυόταν ἀπό τό νεαρό τῆς ἡλικίας του, ἠθέ-λησε νά εἰσέλ­θει καί αὐτός στό χορό τῶν Μαρτύρων. ῾Ο μόνος τρό-πος γιά τήν πραγματοποίηση τῆς ἐπιθυμίας του ἦταν νά ἀρνη­θεῖ τήν πίστη του καί κατόπιν νά ἀποπλύνει τήν ἄρνησή του μέ τό αἷμα του, καθιστώντας μ᾿ αὐτό τόν ἰδιότυπο τρόπο τόν ἑαυτό του ἐξ ἀρ-νησιχρίστων Νεομάρτυρα.

Ὁ πατέρας του, πού ὀνομαζόταν καί αὐτός ᾿Ιωάννης, καταγό-ταν ἀπό τό Γυναικόκαστρο, χωριό πού εὑρίσκεται στήν κοιλάδα τοῦ Ἀξιοῦ, ἐνῶ ἡ μητέρα του Θωμαΐδα ἀπό τό χωριό Κολόβι, πού εὑρίσκεται κοντά στόν Πολύγυρο τῆς Χαλκιδικῆς. Καί οἱ δύο ὅμως ἐζοῦσαν στή Θεσσαλονίκη, ὅπου ἐνυμφεύθησαν καί ἔφεραν στόν κόσμο τά δυό τους παιδιά, τόν Θεόδωρο καί τόν ᾿Ιωάννη, πού ἔλαβε αὐτό τό ὄνομα, διότι ἐγεννήθηκε τήν παραμονή τῆς ἑορτῆς τοῦ Γενε­θλίου τοῦ Τιμίου Προδρόμου· γιά νά διακρίνεται ὅμως ἀπό τόν πατέ­ρα του τόν ἐφώναζαν Νάννο.

Ὁ πατέρας τοῦ Νάννου λοιπόν ἦταν ὑποδηματοποι­ός. Πρός ἐξοικονόμησιν τῶν ἀναγκαίων πραγμάτων ἔφυγε ἀπό τή Θεσσαλονί-κη καί ἐγκαταστάθηκε στή Σμύρνη. Ὅταν ἀργό­τερα οἱ δυό υἱοί του ἐμεγάλωσαν, τούς ἐπῆρε κοντά του καί τούς ἔμαθε τήν τέχνη του.

Στή Σμύρνη ὁ νεαρός καί εὐσεβής ᾿Ιωάννης ἐπερνοῦσε τίς ἡμέρες του ἐργαζόμενος, ἐνῶ τόν ἐλεύθερο χρόνο του τόν ἀφιέρωνε, μέ τή βοήθεια τοῦ ἀδελφοῦ του, γιατί ὁ ἴδι­ος ἦταν ἀγράμματος, στή μελέτη τῆς Ἁγίας Γραφῆς καί Βίων Ἁ­γίων καί Μαρτύρων, μέ ἀποτέ-λεσμα νά ἀνάψει μέσα στήν καρδιά του ὁ πόθος τοῦ μαρτυρίου. Παρακινούμενος ἀπ᾿ αὐτή του τήν ἐπιθυμία προσποιήθηκε ὅτι θέλει νά προ­σέλ­θει στό Μωαμεθανισμό, ἔχοντας ὡς ἀπώτερο σκοπό τό μαρ­τύ­ριο. ῎Ετσι, ἐντελῶς ξαφνικά, στίς 3 Μαΐου τοῦ ἔτους 1802, χωρίς νά φανερώσει τίποτε σέ κανέναν καί ἐνῶ εἶχε σταλεῖ ἀπό τόν πατέρα του σέ κάποια δουλειά, ἐπῆγε καί ἐπαρου­σιά­σθη­κε ἐνώπιον τῶν Τούρκων καί ἐδήλωσε, ὅτι θέλει νά προσχω­ρήσει στή θρησκεία τους. ῾Ο πατέρας του, ἀνησυχών­τας γιά τήν ἀργοπορία τοῦ υἱοῦ του καί φοβούμενος μήπως τοῦ συ­ν­έβη κάποιο κακό, ἄρχισε νά τόν ἀναζητᾶ μαζί μέ μερικούς συγγενεῖς του, ὁπότε καί ἐπληροφορή-θηκαν τήν ἐξωμοσία του. Ἔσπευσαν τότε ὅλοι μαζί νά τόν εὕρουν, γιά νά πληρο­φορη­θοῦν τό λόγο πού τόν ὁδήγησε σ᾿ αὐτή τήν πράξη καί νά προσπαθήσουν νά τόν μεταπείσουν.

Δυστυχῶς ὅμως μά­ταια ἐκοπίασαν, διότι οὔτε κἄν μπόρεσαν νά τόν πλησιάσουν, ἀφοῦ οἱ Τοῦρκοι πού τόν περιτριγύριζαν, μόλις τούς εἶδαν τούς ἀπομάκρυναν βίαια ἀπό κοντά του. Ὁ Ἰωάννης, τοῦ ὁποίου ἡ σκέψη ἀπό τήν ἀρχή ἦταν προσηλωμένη στό μαρ­τύριο, θεωρώντας τήν ἄρνηση ὡς τό μόνο μέσο γιά τήν ἐπί­τευξη τοῦ σκοποῦ του, προσπάθησε ἐπανειλημμένα νά γνω­στοποι­ήσει τήν πρόθεσή του στούς συγγενεῖς του, χωρίς ὅμως νά τό καταφέρει, ἀφοῦ αὐτοί τόν ἀπέφευγαν πλέον ὡς ἀρ­νησίθρη­σκο. Ὅταν τέλος, μετά ἀπό πολλές προσπάθειες, ὁ πατέρας του ἐπληροφορήθηκε κάποιες δηλώσεις του καί κα­τάλαβε, ὅτι ἐσκόπευε νά μαρτυρήσει, τοῦ ἔστειλε μήνυμα πώς ἡ δύναμη τοῦ Σταυροῦ ἀρκεῖ γιά νά τόν ἐνδυναμώσει στό ἔργο του.

Ὕστερα ἀπό αὐτό τό περιστατικό, στίς 25 Μαΐου καί ἡμέρα Κυριακή, ἐνδύθηκε μέ χριστιανικα ἐνδύματα, ἐφόρεσε στό κεφάλι του τό τούρκικο κάλυμμα καί ἐπαρουσιάσθηκε καί πάλι στό κριτήριο τῶν Τούρκων, γιά νά ὁμολογήσει πλέον αὐτή τή φορά τή Χριστιανική του ἰδιότητα καί ὅτι τό ὄνο­μά του εἶναι ᾿Ιωάννης καί ὄχι Μεχμέτ. Οἱ Τοῦρκοι ἔμειναν ἔκπληκτοι ἀπό τίς δηλώσεις του καί προσπάθησαν νά τόν μεταπείσουν. Τοῦ ἐπαρουσίασαν μάλιστα γιά νά τόν δελεά­σουν μία πολύτιμη στολή καί πολλά χρήματα, πού θά γί­νονταν ἰδικά του, ἐάν ὁμολογοῦσε τόν Μωάμεθ ὡς Θεό. Ἔφθα-σαν δέ στό σημεῖο νά τοῦ προτείνουν νά δηλώσει ἐνώ­πιόν τους πώς παραμένει Τοῦρκος καί κατόπιν ἦταν ἐλεύ­θερος νά φύγει καί νά πάει ὅπου θέλει πιστεύοντας ὁ,τιδή­ποτε ἤθελε. Γι᾿ αὐτούς ἀρκοῦσε μόνο νά ἐξέλθει ἀπό τό δι­καστήριο ὡς Μεχμέτης καί ὄχι ὡς Ἰωάννης. Παρ᾿ ὅλες ὅμως τίς ἑλκυστικές προτάσεις πού τοῦ ἔκαναν, δέν κατά­φεραν νά κλονίσουν τό γενναῖο του φρόνημα καί νά τόν παρασύ-ρουν στή γνώμη τους.

Κάποιος Τοῦρκος ἀγᾶς, βλέποντας τήν ἐπιμονή τοῦ ᾿Ιωάννου, πρότεινε κάποια λύση, σύμφωνα μέ τήν ὁποία ὁ ᾿Ιωάννης θά παρέμενε Τοῦρκος εἴτε τό ἤθελε, εἴτε ὄχι· πρό­τεινε λοιπόν νά τόν στείλουν στό ᾿Αλγέρι μ᾿ ἕνα πλοῖο τό πλήρωμα τοῦ ὁποίου ἀπετελεῖτο μόνο ἀπό Τούρκους. Ὁ Ἰωάννης, ἀκού­γοντας αὐτή τήν ἐκδοχή καί φοβούμενος μήπως ματαιωθεῖ κατ᾿ αὐτόν τόν τρόπο τό μαρτύριο πού τόσο ἐπι­θυμοῦσε, προφασίσθηκε ὅτι ἐπιθυμεῖ νά τοῦ δοθοῦν δύο ἡμέ­ρες διο­ρία, γιά νά σκεφθεῖ τίς προτάσεις τους. Οἱ Τοῦρκοι, πιστεύ­οντας πώς τελικά θά ὑποχωροῦσε ὁ ᾿Ιωάννης, τοῦ παρε­χώ­ρησαν τή διορία πού τούς ἐζήτησε γιά νά ἀποφασίσει, χωρίς ὅμως νά σκεφθοῦν ὅτι ἔτσι θά ἔχαναν καί τήν εὐκαιρία νά τόν στείλουν μέ τό πλοῖο στό Ἀλγέρι.

Μετά τό τέλος τῆς δεύτερης ἡμέρας τόν ἐκάλεσαν νά παρου-σιασθεῖ στή συνέ­λευσή τους, γιά νά δώσει τήν τελική ἀπάντηση. Ὁ ᾿Ιωάννης, ὁ ὁποῖος εἶχε βεβαιωθεῖ ἐνωρίτερα γιά τήν ἀναχώρηση τοῦ πλοίου, ἐδήλωσε πώς ὄχι μόνο δέν εἶχε μετανοιώσει, ἀλλά ἐπι­θυμοῦσε τώρα ἀκόμη περισσότερο τό μαρτύριο. Μή ἔχοντας πλέον ἄλλη ἐκλογή οἱ Τοῦρκοι, ἀποφάσισαν νά τόν θανα­τώσουν. Πρίν ὅμως ἀπό αὐτό ἠθέλησαν νά ἐπιχειρήσουν ἄλλη μία φορά νά τόν μεταπείσουν. Γι᾿ αὐτό ἐκάλεσαν τόν πατέ­ρα του, ὁ ὁποῖος, ἐπειδή ἐφοβόταν, ἀρνήθηκε νά παρουσια­σθεῖ, λέγοντας πώς δέν εἶχε πλέον καμμία σχέση μαζί του.

Ἔτσι, στίς 29 Μαῒου τοῦ ἔτους 1802 καί ἡμέρα Πέμ­πτη, ὁ ᾿Ιωάννης ὁδηγήθηκε στό Σοὰν Παζάρι, τόπο τῶν θα­νατικῶν ἐκτελέ-σεων. Πλῆθος λαοῦ εἶχε συγκε­ντρω­θεῖ, γιά νά παρακολουθήσει τό μαρτύριό του, ὄχι μόνο Χριστιανοὶ ἀλλἀ καί πολλοί Τοῦρκοι, Φράγκοι καί Ἀρμένι­οι, πού ἔμειναν ἔκπληκτοι ἀπό τή γενναιότητα καί τό θάρ­ρος τοῦ Μάρτυρος.

Μετά τόν ἀποκεφαλισμό του πολλοὶ Χρι­στιανοὶ προσπάθη­σαν νὰ ἐξαγοράσουν κάτι ἰδικό του, γιά νά τό ἔχουν ὡς φυ­λα­κτό. Κατ᾿ αὐτό τόν τρόπο οἱ Τοῦρ­κοι συγκέντρωσαν πάνω ἀπὸ 3.000 γρόσια· ἔφθασαν μάλιστα στό σημεῖο νά θέλουν νά ἀκρωτηριάσουν τόν Μάρτυρα, γιά νά κερδίσουν περισσότερα. Τότε κάποιος εὐλα-βής Χριστια­νός ἀπό τή Μόσχα, ὀνομα­ζό­μενος Παναγιώτης Πανα-γιωτό­πουλος, γιά νά ἀποφευχθεῖ ἡ κατατεμάχιση τοῦ τιμίου λει­ψάνου τοῦ Νεομάρτυρος, ἐπεχεί­ρησε νά τό ἐξαγοράσει, πρᾶγ­μα πού κατόρθωσε δωροδο­κών­τας τόν κριτή, πού ἦταν φί­λος του, καί τόν ἔπαρχο, καί ἔτσι τοῦ ἐπέτρεψαν νά παρα­λάβει τό ἱερό λείψανο καί νά τό ἐντα­φιάσει.

† Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, μνήμη τοῦ ἁγίου ἱερομάρτυρος Εὐθυμίου, ἐπισκόπου Ζήλων.

Ὁ Ἅγιος Ἱερομάρτυς Εὐθύμιος, κατά κόσμον Εὐστράτιος Ἀγρίτης ἤ Ἀγριτέλλης, ἐγεννήθηκε στίς 6 Ἰουλίου 1876 στά Παρά-κουλα τῆς Λέσβου. Σέ ἡλικία μόλις ἐννέα ἐτῶν, ὁ Εὐστράτιος εἰσέρ-χεται στήν ἱερά μονή Λειμῶνος, ὅπου ὁ ἡγούμενος, ἀρχιμανδρίτης Ἄνθιμος Γεωργιέλλης, τοῦ ἔδωσε τό ὄνομα Εὐθύμιος.

Τό ἔτος 1889 γράφεται στή Λειμωνιάδα Σχολή καί γιά ἕνδεκα χρόνια παρακολουθεῖ τά μαθήματα καί τή χριστομάθεια τοῦ ὑπο-δειγματικοῦ αὐτοῦ ἀρρεναγωγείου. Τό ἔτος 1892 ἀποφοιτᾶ ἀπό τή Σχολή παίρνοντας τό ἀπολυτήριο μέ ἄριστα, πρᾶγμα πού τοῦ ἔδωσε τήν εὐκαιρία νά ἐγγραφεῖ, τό ετος 1900, στή θεολογική σχολή τῆς Χάλκης ὡς ὑπότροφος τῆς μονῆς Λειμῶνος. Τό ἔτος 1906 χειροτονεῖται διάκονος ἀπό τόν Μητροπολίτη Γρεβενῶν Ἀγαθάγγε-λο καί τήν ἑπόμενη χρονιά ὑποβάλλει στή Σχολή γιά τήν ἀπόκτηση τοῦ πτυχίου του, διδακτορική διατριβή μέ θέμα «Σκοπός τοῦ Μονα-χικοῦ βίου στήν Ἀνατολή μέχρι τόν 9ο αἰῶνα μ.Χ.».

Ἀφοῦ παίρνει τό πτυχίο του μέ ἄριστα, ἐπιστρέφει στή μονή Λειμῶνος στή Λέσβο καί διορίζεται ἱεροκήρυκας ἀπό τόν Μητροπο-λίτη Μηθύμνης Στέφανο (Σουλίδη). Ἀπό τή θέση αὐτή διακρίνεται γιά τή ρητορική του δεινότητα, τό πλούσιο περιεχόμενο τοῦ λόγου του καί ἐπισκέπτεται τά χωριά καί τίς κωμοπόλεις τῆς ἐπαρχίας, εὐ-αγγελίζοντας τόν Χριστό καί κηρύττοντας τήν ἀγάπη γιά τήν Πα-τρίδα. Τόν ἴδιο χρόνο διορίζεται Σχολάρχης στή Σκόπελο, ὅπου καί παραμένει ἕνα ἔτος.

Τό ἔτος 1910 χειροτονεῖται πρεσβύτερος καί ἀργότερα ἀναλαμ-βάνει πρωτοσύγκελλος τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μηθύμνης. Τό ἔτος 1911 χειροτονεῖται στήν Κωνσταντινούπολη Ἐπίσκοπος καί ἀνα-λαμβάνει νά διαποιμάνει τήν Ἐπισκοπή Ζήλων. Ἀπό τήν Ἀμισό (Σαμψούντα), ὅπου ἐγκαθίσταται, ἐπιδίδεται σέ ἕναν εὐγενῆ καί σπάνιο ἀγώνα γιά τή μόρφωση τῶν Ἑλλήνων τῆς περιοχῆς, ἔχοντας στήν εὐθύνη του 340 περίπου ἐνορίες καί 150.000 Ἕλληνες. Τό 1913 ὁ Ἐπίσκοπος Εὐθύμιος τοποθετεῖται στήν ἐπαρχία Πάφρας. Σέ δι-άρκεια δέκα ἐτῶν, σημειώνει λαμπρή πνευματική τροχιά καί ἡγετι-κή πορεία κτίζοντας στήν Πάφρα καί σέ πολλά χωριά σχολεῖα, ἀρ-ρεναγωγεῖα καί παρθεναγωγεῖα, καί ἐκκλησίες, φροντίζοντας γιά τήν τοποθέτηση δασκάλων καί ἱερέων, ἀπαραίτητων γιά τήν ἐθνική καί πνευματική ἀνάπτυξη τῆς περιοχῆς.

Τό ἔτος 1914, πολλοί Παφρηνοί, μέ τήν προτροπή τοῦ Εὐθυμί-ου, ἀρνήθηκαν νά καταταγοῦν στόν Τουρκικό στρατό καί βγῆκαν στά βουνά ὡς φυγόστρατοι, ὅπου ἀρχίζουν νά δημιουργοῦνται τά πρῶτα ἀνταρτικά τμήματα. Φοβερή γενοκτονία ξεσπᾶ, ἰδιαίτερα στήν περιοχή Πάφρας καί Σαμψούντας, μεταβάλλοντας τή δράση τοῦ Ἐπισκόπου Εὐθυμίου ἀπό προσπάθεια ἀναπτύξεως σέ προσπά-θεια περισυλλογῆς. Τό ἔτος 1917 ἀναλαμβάνει ἡγετικό ρόλο σέ ἔνο-πλες ὁμάδες ἀνταρτῶν κατευθύνοντάς τες κατά τοῦ Τουρκικοῦ στρατοῦ καί τῶν ἄλλων ἐνόπλων, πού δροῦσαν ὡς ἔμμισθοι τῶν Τούρκων κατά τῶν Ἑλλήνων.

Τήν περίοδο 1914-1916 καί 1918-1919, μέ τήν ὑπογραφή τῆς ἀνακωχῆς, παρότρυνε ὅλα τά σχολεῖα καί τό λαό τοῦ Πόντου νά παραστοῦν σύσσωμοι στήν ἐτήσια τελετή τῆς ἀναπαραστάσεως τῆς αὐτοκτονίας τῶν τριάντα καί πλέον νεαρῶν κοριτσιῶν τοῦ Ἀσάρ τῆς Πάφρας. Ἡ τελετή αὐτή ἐπραγματοποιεῖτο κατά τήν ἐπέτειο τῆς 25ης Μαρτίου, ὡς ἀνάμνηση τῆς αὐτοθυσίας τῶν νεαρῶν κοριτσιῶν, πού ἔπεσαν, τό 1860, ἀπό τό κάστρο τοῦ Ἄλυ καί αὐτοκτόνησαν, γιά νά μή πέσουν στά χέρια τῶν Τούρκων.

Τόν Ἀπρίλιο τοῦ ἔτους 1917, μεγάλη δύναμη τοῦ Τουρκικοῦ στρατοῦ περικυκλώνει στό βουνό Νελτές τή μονή τῆς Παναγίας τῆς Μάαρα, κλείνοντας 650 γυναικόπαιδα καί 60 ἔνοπλους ἀντάρτες. Μετά ἀπό ἑξαήμερη ἀντίσταση, οἱ περισσότεροι ἔγκλειστοι σκοτώ-νονται ἤ αὐτοκτονοῦν. Τό 1919, σέ ἀνταπόδοση τῶν προηγουμέ-νων, ἀνήμερα τῆς Παναγίας, ὁ Εὐθύμιος συγκεντρώνει 12.000 ἀντάρτες ἔξω ἀπό τήν κωμόπολη Τσασούρ μέ γενικό ἀρχηγό τόν Κυριάκο Παπαδόπουλο μέ ἀποτέλεσμα τήν ὁλοσχερῆ καταστροφή τῆς πόλεως καί τόν ἀφανισμό τῶν Τούρκων ἐνόπλων. Ἀπό ἐκείνη τήν ἡμέρα οἱ Τοῦρκοι καταζητοῦν τόν Εὐθύμιο, θεωρώντας τον ἐπίσημο ἀρχηγό τῶν ἀνταρτῶν τοῦ Δυτικοῦ Πόντου.

Τό ἔτος 1921, μέ ἀπόφαση τῆς Κεμαλικῆς κυβερνήσεως, ὅλοι οἱ Μητροπολῖτες, οἱ Ἐπίσκοποι καί οἱ ἀρχιμανδρίτες τοῦ Πόντου ὄφειλαν νά ἐγκαταλείψουν τόν Πόντο καί νά φύγουν ἀπό τίς ἕδρες τους. Οἱ μόνοι πού δέν ὑπάκουσαν στήν ἐντολή αὐτή ἦσαν ὁ Μητροπολίτης Τραπεζοῦντος Χρύσανθος, ὁ Ἐπίσκοπος Εὐθύμιος καί ὁ ἀρχιμανδρίτης Ἀμασείας πρωτοσύγκελλος Πλάτων Ἀϊβαζίδης. Στίς 21 Ἰανουαρίου τοῦ ἴδιου ἔτους, οἱ Κεμαλικοί συλλαμβάνουν τόν Εὐθύμιο, τόν ἀρχιμανδρίτη Ἀϊβαζίδη μαζί μέ προύχοντες τῆς πόλης. Ὁ Ἅγιος Εὐθύμιος ὁδηγεῖται στήν Ἀμάσεια, ὅπου καταδικά-ζεται σέ θάνατο καί κλείνεται στίς φυλακές Σούγια τῆς Ἀμασείας, πού ἔχουν μετατραπεῖ σέ τόπο κολάσεως ἀπό τίς ὀδύνες καί τόν πόνο τῶν βασανιστηρίων. Κατόπιν βασανιστηρίων, ὁ Ἅγιος Ἱερο-μάρτυς Εὐθύμιος ὑποκύπτει ἀπό τό βάρος τῶν πληγῶν του, τό ἔτος 1921 καί λαμβάνει τόν ἀμαράντινο στέφανο τοῦ μαρτυρίου.

Τό ἔτος 1992 ὁ Εὐθύμιος κατατάσσεται στή χορεία τῶν Ἁγίων ἀπό τήν Ἱερά Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος. Τό ἔτος 1998 ἀνοικοδομεῖται παρεκκλήσιο πρός τιμήν τοῦ Ἁγίου στή μονή Λει-μῶνος, στήν Ἱερά Μητρόπολη Μηθύμνης.

Ἡ μνήμη του ἑορτάζεται, ἐπίσης, τήν Κυριακή πρό τῆς Ὑψώ-σεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ.

† Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, μνήμη τοῦ ἐν ἁγίοις πατρός ἡμῶν Λουκᾶ, ἀρχιεπισκόπου Κριμαίας.

(Βλ. † 11 Ἰουνίου).

† Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, ἡ σύναξις τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου «ἡ Ἐγγύησις τῶν Ἁμαρτωλῶν».

(Βλ. † 7 Μαρτίου).

Ταῖς αὐτῶν ἁγίαις πρεσβείαις, ὁ Θεός, ἐλέησον ἡμᾶς. Ἀμήν!