Στυλογράφημα της προσωπικότητος των Αγίων Τριών Ιεραρχών

Του Μητροπολίτου Καισαριανής, Βύρωνος και Υμηττού Δανιήλ 

«Μνημονεύετε των ηγουμένων υμών, οίτινες ελάλησαν υμίν τον λόγον του Θεού, ων αναθεωρούντες την έκβασιν της αναστροφής μιμείσθε την πίστιν» (Προς Εβραίους ιγ΄, 7).

«Να θυμάστε τους εκκλησιαστικούς ηγέτες σας που σας μετέδωσαν τον λόγον του Θεού, να βλέπετε πως τελείωσαν την ζωή τους και να ακολουθείτε το παράδειγμα της ζωής τους». 

Μέγας Βασίλειος

Ηδη οι σύγχρονοί του τον είχαν ονομάσει «μέγαν». Ομοίως τον προσαγορεύουν οι έκτοτε αιώνες. Και ήτο αληθινά μέγας μεταξύ των μεγάλων· μέγας εις το πνεύμα, εις την μάθησιν, εις την ρητορείαν, εις τον κάλαμον, εις τον μόχθον, εις την ιερατείαν του, εις την ποιμαντορίαν του, εις τον όλον χαρακτήρα του και την όλην ζωήν του, ολοκληρώσας εις το πρόσωπόν του όλον το χριστιανικόν μεγαλείον του πνεύματος, της καρδίας, της θελήσεως και της πράξεως. 

Γρηγόριος ο Θεολόγος

Κατά το 381 συνήλθε εν Κωνσταντινουπόλει η Β΄ Οικουμενική Σύνοδος υπό την προεδρίαν του Αντιοχείας Μελετίου και μετά τον θάνατον τούτου υπό την προεδρίαν του Γρηγορίου. Μία όμως μερίς επισκόπων τον αντιπολιτεύθη προβάλλουσα ότι ανυψώθη εις τον πρώτον θρόνον από μίαν τόσον άσημον επισκοπήν, οποία η των Σασίμων, και ότι δεν κατεπολέμει με πολλήν σφοδρότητα τους Αρειανούς. Η ευγενής ψυχή του Γρηγορίου επληρώθη τότε από θλίψιν βαθείαν· και αυτός, όστις κατεφρόνησε τους κινδύνους θανάτου εκ μέρους των αιρετικών, αηδίασεν, ηναγκασμένος ν’ αντικρίζη τόσον ταπεινήν αντιπολίτευσιν εκ μέρους ορθοδόξων επισκόπων. Απεχώρησε λοιπόν από την Σύνοδον και υπέβαλε την παραίτησίν του, μετά έξοχον δε αποχαιρετιστήριον ομιλίαν, της οποίας αξιοπρεπεστέρα και παθητικοτέρα ουδέποτε εξεφωνήθη, άφησε την Κωνσταντινούπολιν, όπου τόσα είχε στήσει τρόπαια και ησύχασε, τέλος, εις την γενέθλιόν του κωμόπολιν, την Αριανζόν. 

Ιωάννης Χρυσόστομος

Ο Χρυσόστομος υπήρξε και αναγνωρίζεται ως ο άριστος και δημοτικώτατος των απ’ αιώνος διδασκάλων της χριστιανικής Εκκλησίας. Κανένας δεν διεξήγησεν όπως αυτός, με τόσον πλούτον και τόσην σαφήνειαν τα νοήματα των Γραφών, ούτε δ’ υπήρξεν, ούτε θα υπάρξει εφάμιλλός του εις την ετοιμότητα, την απλότητα, αλλά και την φλόγα και την δύναμιν της ρητορείας· υπήρξε ρήτωρ κράτιστος και θαυμαστότατος, λογοτέχνης απαράμιλλος, βαθύτατος και διεισδυτικότατος, ψυχολόγος, φιλοσοφικότατος, και λαϊκότατος, καταπληκτικότατος εκπρόσωπος της ευαγγελικής, της κοινωνιολογίας με αίσθημα χριστιανικής ισότητος, χωρίς προνομιούχους, με καθολικήν αδελφότητα. Και η μορφή του εύψυχος άμα και αθλητική, μεγαλόβουλος και μεγαλοπράγμων, εξαντλήσασα πάντα τον ηρωισμόν και χωρήσασα μέχρι του μαρτυρίου, μένει σκηπτούχος  εις την εκκλησιαστικήν ιστορίαν, κράτιστον σέμνωμα της πίστεως, που εκτρέφει τοιούτους αριστείς και παρέχει εις τον κόσμον τοιούτους φωστήρας. 

Η κοινή εορτή

Ως προς την κοινήν των τριών Ιεραρχών εορτήν, είναι άραγε ανάγκη να λεχθή, ότι αυτή αποτελεί την λαμπροτέραν πανήγυριν της Εκκλησίας μας και της νεοελληνικής παιδείας; Tο ηθικόν και πνευματικόν τάλαντον του καθενός των δεν ήτο βέβαια εντελώς το ίδιον. Φιλοσοφικότερος και χαριέστερος ήτο εις τον λόγον ο Βασίλειος· θεολογικότερος και ανθηρότερος ο Γρηγόριος και ευγλωττότερος δε και φλογερότερος  ο Χρυσόστομος. Και αλύγιστος μεν εις την άμυναν ο πρώτος· ομοιότερος προς την θάλασσαν ο δεύτερος, ως άλλοτε μεν φερόμενος προς τους θορύβους και τους σάλους και άλλοτε εγκαταλείπων τα πάντα διά να ζητήση την ησυχίαν και την γαλήνην· στρατηλάτης δε τολμηρότατος και μεγαλοπράγμων ο τρίτος. Αλλά και οι τρείς κατείχον εις βαθμόν υπέροχον την ειλικρίνειαν  και την θερμότητα της πίστεως, την μεγάλην παιδείαν, την υπέρλαμπρον ευγλωττίαν, την πλήρη αφοσίωσιν εις την σημαίαν της ορθοδοξίας, την αγάπην προς το ποίμνιον, την αφοβίαν προς τους άρχοντας, την βαθείαν ευσπλαγχνίαν, την ανεξάντλητον φιλανθρωπίαν, την διαρκή νηφαλιότητα, την συστηματικήν εγκράτειαν, την άμεμπτον σωφροσύνην, τον αδιάλειπτον αγώνα υπέρ της σωτηρίας των ψυχών και του θριάμβου της βασιλείας του Θεού. Και η αδελφότης των αυτή δικαίως εύρε την επισημοποίησιν και την πάνδημον αναγνώρισίν της εις την κοινήν των εορτήν, προ της οποίας κύπτουν ευλαβώς όχι μόνον τα εκατομμύρια των πιστών, αλλά και οι εξοχότεροι αντιπρόσωποι της φιλοσοφίας και της ρητορικής και της «καθόλου» ελληνικής παιδείας.

Βασίλειος και Γρηγόριος και Χρυσόστομος λάμπουν διά μέσου των αιώνων, ζώσαι και περιφανείς αποδείξεις, του ότι τα μεγαλύτερα πνεύματα γνωρίζουν να συναρμόζουν την υψηλοτέραν επιστήμην με την βαθυτέραν και ειλικρινεστέραν πίστιν, ο δε Ελληνισμός έχει αθάνατον καύχημα το ότι από των κύκλων του εξήλθον οι μέγιστοι ούτοι φωστήρες.