Γράφει ο Σταύρος Γουλούλης, Δρος Βυζαντινής Τέχνης

Οι Σέρρες είναι ένας από τους πιο ευνοημένους νομούς της Ελλάδας, διαθέτει την προίκα της φύσεως, αν και οικονομικά παραμένει υποτονικός. Πεδιάδες, θάλασσες, λίμνες, ποταμοί, άφθονα νερά. Ο ποταμός Στρυμών τροφοδοτεί μία από τις μεγαλύτερες και σίγουρα την πλουσιότερη ελληνική λίμνη λόγω των ανανεωμένων υδάτων της, οπότε εδώ ζουν τα περισσότερα είδη πτηνών.

Η πεδιάδα των Σερρών αξιοποιήθηκε ήδη από τους Ρωμαίους, με την Εγνατία οδό που ένωνε Δυρράχιο με Βυζάντιο/Κων/πολη. Εδώ υπήρχε η αρχαία πόλη Σίρρις. Κτίσθηκε κάτω από οχυρό μέρος που μπορούσε να δεχτεί κάστρο. Η άμυνα της περιοχής ήταν επόμενο να δημιουργήσει ένα οχυρό το οποίο στα βυζαντινά χρόνια προσδιοριζόταν από τον κεντρικό ναό των αγίων Θεοδώρων (Τήρωνος και Στρατηλάτου, στρατιώτη και στρατηγού), των οποίων η τιμητική λατρεία προερχόταν από τη Μικρασία. Ελάχιστες πόλεις στον ελλαδικό χώρο ανέδειξαν τοπικούς ιεράρχες αγίους. Πλείστες προσδιορίζονται από την αμυντική πολιτική των αυτοκρατόρων κατά ποικίλων εχθρών. Συνηθέστατα αφιερώνονται στον αρχάγγελο Μιχαήλ και στρατιωτικούς αγίους. Στις Σέρρες εκτός από το τείχος που περιέβαλλε τον βυζαντινό οικισμό, υπήρχε και φρούριο στην Ακρόπολη, βορείως της πόλεως.

Οι εχθρικοί στρατοί πάντα περνούσαν, αλλά τελευταίοι όλων ήταν οι Βούλγαροι που προκάλεσαν το μεγαλύτερο κακό στη Μακεδονία. Ηθελαν να αφομοιώσουν τους Μακεδόνες, όλους ανεξαιρέτως, και δεν το κατάφερναν. Ο λαός, ακόμη και δίγλωσσοι Σλαβόφωνοι, γύρω από τον επίσκοπό του και τον πατριάρχη, αρνείτο αυτή την μεταλλαγή της κοινωνίας του, η οποία με τη γλωσσική ποικιλία της ζούσε το ορθόδοξο φρόνημα· δεν ήθελε αλλοίωση της ρωμέικης φυσιογνωμίας της. Πέρα από τις βαρβαρότητες των Βουλγάρων στρατιωτών, υπήρχαν και παρακρατικοί οι οποίοι αναλάμβαναν την άσχημη δουλειά που δεν κατάφερναν επαρκώς οι πρώτοι. Φυσικά και οι Ρωμιοί αντιδρούσαν. Αυτά βέβαια πέρασαν, ας ξεχαστούν, αλλά οι κλοπές εις βάρος της ελληνικής πολιτιστικής παράδοσης παραμένουν, δεν ξεχνιούνται. Τα κλοπιμαία, αρχαιολογικά ευρήματα, εκκλησιαστικά κειμήλια και χειρόγραφα, από τις Σέρρες και όλη την κατεχόμενη Μακεδονία στους δύο παγκοσμίους πολέμους, δεν επεστράφησαν ποτέ.

Η σημερινή βασιλική των Αγίων Θεοδώρων έχει καεί δύο φορές από τους Βουλγάρους αλλά αναστηλώθηκε, οπότε διασώζεται τουλάχιστον η εξωτερική διακόσμηση με τα τούβλα. Οπως σε όλα τα χαρακτηριστικά μνημεία που μιλούν τόσο εύγλωττα, συνδυάζοντας αρμονικά λίθους, πλίνθους, ανάγλυφα. Από την εσωτερική διακόσμηση που περιγράφει ο Ιωάννης Πεδιάσιμος τον 14ο αι. δεν σώθηκε σχεδόν τίποτα και ό,τι υπήρχε, μεταφέρθηκε είτε στο μουσείο των Σερρών είτε εκτίθεται έξω από το ναό.

Η βασιλική των Αγίων Θεοδώρων βρισκόταν επί της ρωμαϊκής decumanus (Ανατολή-Δύση) που όριζε η Εγνατία, όπως συνέβαινε σε όλες τις πόλεις. Τέτοιες κεντρικές βασιλικές χρονολογούνται μετά το 400, δηλαδή αρχάς 5ου αι. κ.ε. Ο λόγος είναι ότι κληρονόμησαν οικόπεδα που περιείχαν αρχαία ιερά στο κέντρο των πόλεων και τα οποία ενδιέφεραν περισσότερο από τα αγροτικά ιερά, πλην όμως αυτό συνέβη μετά το 380, όταν ο Χριστιανισμός αναγνωρίσθηκε ως η μόνη επίσημη θρησκεία. Πολλοί ναοί μετατράπηκαν σε Χριστιανικούς, μεταβιβάζοντας σε αυτούς την περιουσία τους, αλλά οι περισσότεροι, λαβωμένοι από τον χρόνο, κατεδαφίστηκαν. Κτίσθηκαν βασιλικές, το πολύ χρήσιμο ρωμαϊκό οικοδόμημα με δημόσια χρήση (συνήθως για συνάξεις), που περιέκλειε έναν δρόμο καλυμμένο με σκεπή και τις πέριξ στοές του. Ο αρχικός ναός δεν υπάρχει πλέον, αλλά υπάρχει ο βυζαντινός, που κτίσθηκε τον 11ο αιώνα. Διέθετε τοιχογραφίες και ψηφιδωτά. Τετράγωνος σχεδόν στο σχήμα, πλαισιώνεται δυτικά από νάρθηκα και ανατολικά από ιερό Βήμα.

Σήμερα οι Αγιοι Θεόδωροι λόγω των λαβωμάτων της Ιστορίας είναι παροπλισμένοι κατά κάποιο τρόπο. Αλλά χρησιμοποιείται πλέον ως προσκυνηματικός ναός. Γενικά όλη η συνοικία, αν και έχει κάποια παλαιά κτήρια, δεν έτυχε της δέουσας προσοχής ώστε να παραμείνει διατηρητέος οικισμός, με αποτέλεσμα να υπάρχουν κτισμένα νεόκτιστα σπίτια, ευτυχώς όχι υψηλά, αλλά με μία πολύ εξεζητημένη σύγχρονη αρχιτεκτονική, όχι και τόσο καλαίσθητη. Είναι πολύ ήσυχη συνοικία, κάτι που σημαίνει ότι παρά τον εκσυγχρονισμό, δεν έχει επαφή με τη νέα πόλη. Οι μεσοβέζικες λύσεις δεν πιάνουν. Αν υπήρχε πολιτική να διατηρηθούν όσο το δυνατόν περισσότερα παλαιά σπίτια, αλλά με νέα δημόσια χρήση (από ιδρύματα μέχρι και κέντρα δημοσίων εκδηλώσεων), θα ήταν περισσότερο ενταγμένη στη ζωή της πόλεως. Ετσι ο ανεξέλεγκτος εκσυχρονισμός αποτυγχάνει, πέρα από το ότι δεν απέχει από το “κιτς”.

Ο ναός των Αγίων Θεοδώρων, βυθισμένος εν μέρει σε βαθιά επίχωση, αγωνίζεται να δείξει τη συνέχεια της ζωής στις Σέρρες, την ανατολική Μακεδονία. Η Θεία λειτουργία του δίνει ζωή. Σε τέτοιους παλαιούς ναούς μπορούν να γίνονται ένα είδος υποδειγματικών λειτουργιών χωρίς δυνατά μεγάφωνα, εφόσον η αρχιτεκτονική του δημιουργήθηκε ακριβώς για να καλύπτεται μόνον με ζωντανές φωνές. Ή ακόμη να γίνονται χορωδιακές εκδηλώσεις. Είναι μνημείο όχι μόνον μίας παλαιάς κλασικής τέχνης αλλά και ενός ιστορικού και αξεπέραστου τρόπου ζωής.

«Κιβωτός της Ορθοδοξίας»

Γίνετε συνοδοιπόροι μας στην γνώση και την ενημέρωση. Στείλτε στο [email protected] άρθρα, φωτογραφίες, βίντεο ή κάτι που πιστεύετε ότι αξίζει να μοιραστείτε τόσο με εμάς όσο και με τους αναγνώστες μας.

Πρόσφατα Άρθρα

Συνάντηση του Μητροπολίτη Σουηδίας με το Σουηδό Υπουργό Θρησκευμάτων

Το απόγευμα της 30ης Μαΐου 2023, εκπρόσωποι της CEC και της COMECE συναντήθηκαν με το Σουηδό Υπουργό Υγείας, Κοινωνικής Πρόνοιας και Θρησκευμάτων Εξοχ. κ....

Επίσκεψη ρωμαιοκαθολικών καθηγητών και φοιτητών στην Ιερά Σύνοδο

Σήμερα, Παρασκευή 2 Ιουνίου 2023, έξι Kαθηγητές και σαράντα φοιτητές της Σχολής Κανονικού Δικαίου του Καθολικού Πανεπιστημίου Παρισίων, μαζί με τον Κοσμήτορα της Σχολής Ludovic Danto και συνοδευόμενοι...

Εις μνήμην Νικηφόρου Αρχιερέως

Επί τη μνήμη του εν αγίοις πατρός ημών Νικηφόρου, Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, του Ομολογητού, επ’ ονόματι του οποίου τιμάται το βόρειο κλίτος του Ιερού Καθεδρικού...

«Η Εκκλησία δεν ανήκει σε κανέναν, αλλά περιλαμβάνει όλους»

Συνέντευξη στην εφημερίδα «Παραπολιτικά» και στον δημοσιογράφο Γεώργιο Νόκο, παραχώρησε ο Σεβ. Μητροπολίτης Δημητριάδος κ. Ιγνάτιος. Η συνέντευξη, που δημοσιεύεται στο φύλλο της Παρασκευής...

Επίσκεψη του Μητρ. Κίτρους στην Αλβανία – Συνάντηση με τον Αρχιεπίσκοπο Αναστάσιο

Κατά το διήμερο 31 Μαΐου – 1 Ιουνίου ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κίτρους, Κατερίνης και Πλαταμώνος κ. Γεώργιος επισκέφθηκε τα Τίρανα Αλβανίας. Τον Μητροπολίτη Κίτρους συνόδευε...

Πολυαρχιερατικός Εσπερινός στην ιστορική και ένδοξη Δημητσάνα

Στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό της Αγίας Κυριακής, στην ιστορική και ηρωοτόκο Δημητσάνα, τελέσθηκε απόψε Πολυαρχιερατικός Εσπερινός, επί τη ιερά μνήμη του Αγίου Νικηφόρου, προεξάρχοντος...

Δεκαέξι Αρχιερείς στα ονομαστήρια του Μητροπολίτη Νέας Κρήνης και Καλαμαριάς Ιουστίνου

Στον Ιερό Καθεδρικό Ναό του Αγίου Νικολάου Αρετσούς, της Ιεράς Μητροπόλεως Νέας Κρήνης και Καλαμαριάς, τελέσθηκε σήμερα το πρωί Πολυαρχιερατική Θεία Λειτουργία, επί τη...

Η Αγία Σοφία αιχμάλωτη του Ερντογάν

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου Ο Ερντογάν και άλλοι Τούρκοι πολιτικοί αφού επανέφεραν σε κατάσταση αιχμαλωσίας τον πάνσεπτο ιερό ναό της Αγίας Σοφίας, στην Κωνσταντινούπολη, αγλάισμα...

Η ομιλία του Σεβασμιωτάτου κατά την τελετή αναγόρευσής του σε Επίτιμο Διδάκτορα του ΕΚΠΑ

Οὐδὲν γὰρ οὕτως ἴδιόν ἐστι Χριστιανοῦ, ὡς τὸ εἰρηνοποιεῖν. (Βασιλείου τοῦ Μεγάλου, Ἐπιστολή 114. PG 32.528B) Μακαριώτατε Ἀρχιεπίσκοπε Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος κ.κ. Ἱερώνυμε. Ἐξοχώτατε κ. Ὑπουργέ...

Επίσκεψη υψηλόβαθμων στελεχών του Πολεμικού Μουσείου Αθηνών στην Ιερά Μητρόπολη Μεσσηνίας

Στα πλαίσια της υπαγωγής του μέχρι πρότινος Στρατιωτικού Μουσείου Καλαμάτας, στην δικαιοδοσία του Πολεμικού Μουσείου Αθηνών  και της μετονομασίας του σε Πολεμικό Μουσείο Καλαμάτας,...

Χειροτονία σε Πρεσβύτερο και Χειροθεσία σε Αρχιμανδρίτη του Αρχιδιακόνου π. Νήφωνος

Σε κλίμα πνευματικής κατάνυξης και εκκλησιαστικής λαμπρότητας τελέσθηκε, την Τρίτη 30 Μαΐου 2023, ο Όρθρος και η Θεία Λειτουργία στην ιστορική Ιερά Μονή Αγίας...
video

Τέτοιους χριστιανούς και μοναχούς θέλουμε

Τέτοιους χριστιανούς και μοναχούς θέλουμε. Στο χριστιανισμό έχουμε δυο ειδών χριστιανούς. Οι χριστιανοί που πιστεύουν και οι χριστιανοί που με το παραμικρό διαμαρτύρονται. Έχουμε...

Η Ι. Μ. Ηλείας δίπλα στους Υποψηφίους Σπουδαστές των Πανελλαδικών Εξετάσεων

«Να Διαβάζεις σαν να εξαρτώνται όλα μόνον από το Διάβασμα και να Προσεύχεσαι σαν να εξαρτώνται όλα από τον Θεόν! Ιερά Παράκληση υπέρ επιτυχίας και...

Οι Αμερικανοί στοχοποιούν τις Μόνες του Αγίου Όρους που στηρίζουν τη ΝΙΚΗ – Αποφασισμένοι να δώσουν τέλος στα περίεργα…...

Πολλά είναι τα σενάρια που κυκλοφορούν στην πιάτσα σε σχέση με τη σύνδεση Μονών του Αγίου Όρους, που στηρίζουν τη ΝΙΚΗ, με τον ρωσικό...

Εκκλησία και Πολιτική | Αναγκαιότητες και κίνδυνοι

Γεωργίου Ι. Μαντζαρίδη1 Τα μέλη της Εκκλησίας είναι φυσικό να ενδιαφέρονται για την πολιτική ζωή και να φροντίζουν για την αντιμετώπιση και επίλυση των προβλημάτων...