Ο χαρακτήρας της Ορθοδόξου Χριστιανικής Παιδείας

Του Μητροπολίτου Καισαριανής, Βύρωνος και Υμηττού κ. Δανιήλ

Με το παρόν άρθρο μας θα υπομνήσουμε όσα θεωρούμε απαραίτητα για την προετοιμασία των Κατηχητών και των Κατηχουμένων νέων στον Τομέα της Χριστιανικής αγωγής της Νεότητος, εξ αφορμής της ενάρξεως του νέου Ιεραποστολικού έτους 2019-20.

1. Ο θεοκεντρικός χαρακτήρας της ζωής του ανθρώπου

Η Ορθόδοξη Χριστιανική Παιδεία και κατ’ επέκταση η Χριστιανική Αγωγή των Νέων καλλιεργεί στον άνθρωπο τον θεοκεντρικό χαρακτήρα της ζωής του. Ο άνθρωπος ζει για τον Θεό. Εκτελεί τις εντολές Του. Υπακούει στο άγιο θέλημά Του. Με τις πράξεις του δοξάζει τον Θεό Πατέρα σύμφωνα με την αποστολική προτροπή «δοξάσατε δη τον Θεόν εν τω σώματι υμών και εν τω Πνεύματι υμών, άτινα εστί του Θεού» (Προς Κορινθίους στ΄, 20). Αγαπά τον Θεό «εξ όλης της καρδίας του και εξ όλης της ψυχής του και εξ όλης της διανοίας του και εξ όλης της ισχύος του» (Μάρκου ιβ΄, 30). Επιθυμεί να συμπεριφέρεται ευαρέστως προς τον Θεό κατά την εντολή «ευαρέστει ενώπιον εμού και γίνου άμεμπτος» (Γενέσεως ιζ΄, 1). Γι’ αυτό ο απόστολος Παύλος προτρέπει τους πιστούς να ζουν ζωή αρεστή στον Θεό «Το λοιπόν ουν, αδελφοί, ερωτώμεν υμάς και παρακαλούμεν εν Κυρίω Ιησού, καθώς παρελάβετε παρ’ ημών το πώς δει υμάς περιπατείν και αρέσκειν Θεώ» (Προς Θεσσαλονικείς Α΄, δ΄, 1).

Την αγάπη του στον Θεό ο άνθρωπος τη δείχνει με τον τρόπο που υποδεικνύει ο ευαγγελιστής Ιωάννης «αύτη γαρ εστιν η αγάπη του Θεού, ίνα τας εντολάς αυτού τηρώμεν» (Α΄ Ιωάννου ε΄, 3). Υπομένει για τον Θεό πάσα θλίψη και στενοχώρια «Μακάριος ανήρ ος υπομένει πειρασμόν· ότι δόκιμος γενόμενος λήψεται τον στέφανον της ζωής» (Ιακώβου α΄, 12). Θυσιάζει και τη ζωή του για τον Θεό κατά τον λόγο του Κυρίου «ος δ᾿ αν απολέση την εαυτού ψυχήν ένεκεν εμού και του ευαγγελίου, ούτος σώσει αυτήν» (Μάρκου η΄, 35).

* * * * *

2. Ο Ιησούς Χριστός είναι το θεανδρικό πρότυπο του ανθρώπου

Η Ορθόδοξη Χριστιανική Παιδεία και η Ορθόδοξη Κατήχηση των Νέων θέτει ως πρότυπο, αρχέτυπο του ανθρώπου τον Κύριο Ιησού Χριστό, που είναι ο «Υιός ο Αγαπητός» (Ματθαίου γ΄, 17), καλώντας τον άνθρωπο να μιμηθεί τον Υιό της αγάπης και της ευδοκίας του Θεού Πατρός σύμφωνα με τους λόγους «υπόδειγμα γαρ δέδωκα υμίν, ίνα καθώς εγώ εποίησα υμίν, και υμείς ποιήτε» (Ιωάννου ιγ΄, 15) και «μιμηταί μου γίνεσθε, καθώς καγώ Χριστού» (Προς Κορινθίους Α΄, ια΄, 1).

* * * * *

3. Η κλήση στην θεία ζωή

Ως σκοπός της ζωής του ανθρώπου τίθεται να ανταποκριθεί στην κλήση του Θεού για να συμμετάσχει στην βασιλεία του Θεού (Προς Εφεσίους δ΄, 1). Η Ορθόδοξη Χριστιανική Παιδεία και Ορθόδοξη Αγωγή ειδικά των Νέων, απελευθερώνει τον άνθρωπο από τη ματαιότητα της φθειρομένης από τα πάθη ζωής υποδεικνύοντας σε αυτόν ν’ ακολουθήσει τον Κύριο Ιησού Χριστό για να εισέλθει στην αιώνια βασιλεία του Θεού. Για τον πιστό ο πλούτος, η δόξα, η εξουσία, τα αξιώματα δεν έχουν αξία. Αντίθετα οφείλει να επιδιώκει και να επιζητεί τα άνω κατά τις αποστολικές προτροπές: «τα άνω ζητείτε… τα άνω φρονείτε, μη τα επί της γης» (Προς Κολοσσαείς γ΄, 1-2) και «ει τις αρετή και ει τις έπαινος, ταύτα λογίζεσθε» (Προς Φιλιππησίους δ΄, 8).

* * * * *

4. Η ιεράρχηση των προτεραιοτήτων

Η Ορθόδοξη Χριστιανική Παιδεία και Κατήχηση ιεράρχησε τις προτεραιότητες της ζωής του ανθρώπου κατά το «ζητείτε δε πρώτον την βασιλείαν του Θεού και την δικαιοσύνην αυτού, και ταύτα πάντα προστεθήσεται υμίν» (Ματθαίου στ΄, 23). Αυτή η προτεραιότητα χαρακτηρίσθηκε από τον Κύριο «αγαθή μερίδα» (Λουκά ι΄, 42) δηλαδή αρίστη επιλογή. Αυτή ανέδειξε μεγάλους Πατέρες και Διδασκάλους του Γένους μας, φωτεινά πνεύματα που με το φως της γνώσεώς τους και το ήθος τους κατεκόσμησαν τα ήθη των ανθρώπων, ου μόνον της εποχής τους, αλλά και των επομένων γενεών. Για την βασιλεία του Θεού οι Μάρτυρες υπέστησαν βασανισμούς και επονείδιστο θάνατο έχοντες προ οφθαλμών το Παύλειο «ουκ άξια τα παθήματα του νυν καιρού προς την μέλλουσαν δόξαν αποκαλυφθήναι εις ημάς» (Προς Ρωμαίους η΄, 18). Για την δικαιοσύνη του Θεού οι όσιοι πατέρες και μητέρες εξήλθον εις τα όρη και τις οπές της γης ασκούμενοι με κάθε κακοπάθεια, αρνούμενοι κάθε απόλαυση και άνεση της χαμοζωής ή κατά τον Βασίλειο τον Μέγα του βοσκηματώδους βίου [Μεγάλου Βασιλείου, Ομιλίαι εις την Εξαήμερον (Ομιλία ζ΄) PG 29, 157D], χωρίς να γίνονται σωματοκτόνοι αλλά να αναδεικνύονται παθοκτόνοι. Η Ορθόδοξη Χριστιανική παιδεία συνέβαλε στην κάθαρση της ανθρώπινης ζωής και συμπεριφοράς από όλα όσα απαξιώνουν τον άνθρωπο ενώπιον του Θεού, εξυψώνουσα και εισάγουσα αυτόν ως τον θεϊκό θρόνο.

* * * * *

5. Ουράνιος άνθρωπος

Η Ορθόδοξη Χριστιανική Παιδεία και Κατήχηση διάνοιξε λυτρωτικά τον ορίζοντα της ανθρωπίνης υπάρξεως μεταβάλλοντας τους γήινους ανθρώπους σε ουράνιους. Υπηρέτησε την «καινή ζωή» (Προς Ρωμαίους στ΄, 4) που ανέτειλε από τον ζωοδόχο τάφο του αναστάντος Κυρίου. Καλλιέργησε την πίστη ως ανακαινιστική δύναμη για να αναγεννηθεί ο άνθρωπος καθιστάμενος «καινός άνθρωπος» (Προς Εφεσίους δ΄, 24).

* * * * *

6. Καλλιέργεια επιστημών και τεχνών

Η Ορθόδοξη Χριστιανική Παιδεία και Κατήχηση καλλιέργησε όλες τις μορφές του πολιτισμού, των επιστημών και των τεχνών. Τα πολιτιστικά αγαθά που δημιουργήθηκαν και θαυμάζονται έως σήμερα ως παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά αναδεικνύουν την έμπνευση, το κάλλος, την αρμονία, τον πλούτο, την ποικιλία κάθε μορφής πολιτισμού στη ζωγραφική, στη γλυπτική, στην αρχιτεκτονική, στην μικροτεχνία. Η Ορθόδοξη Χριστιανική Παιδεία και Κατήχηση ανέπτυξε όλες τις επιστήμες, τη θεολογία, τη φιλοσοφία, την ποίηση, τη ρητορική, την αστρονομία, τα μαθηματικά, τη μουσική, τη φυσική, την ιατρική. Προσείλκυσε όλα τα υπέροχα πνεύματα κάθε εποχής, που με την πνοή της τους καταξίωσε και τους ανέδειξε ως όντως δημιουργούς και θεράποντες επιστημών και τεχνών.

* * * * *

7. Προστασία της ακεραιότητας της ψυχής

Η Ορθόδοξη Χριστιανική Παιδεία και Κατήχηση διαφύλαξε την ακεραιότητα της ψυχής του ανθρώπου έναντι πάσης επιβουλής. Κήρυξε το αυτεξούσιο και ελεύθερο του ανθρώπου. Ιδιαιτέρως στήριξε τον λαό μας σε δυσχειμέρους καιρούς για να διατηρήσει την πνευματική ταυτότητα και αυτοσυνειδησία του, προστατεύοντάς τον από τους εξ Ανατολών εξισλαμισμούς, όσο και από την αλλοτρίωση της Δύσεως.

Η Ορθόδοξη Χριστιανική Παιδεία και Κατήχηση θωράκισε τον ορθόδοξο ελληνικό λαό με το πατροπαράδοτο σέβας για να αποκρούσει κάθε απόπειρα αλλοιώσεως της ταυτότητός του και να διατηρήσει την ακεραιότητα της ψυχής του παρά τους διωγμούς με τους οποίους απειλήθηκε, αλλά και τα ύπουλα δελέατα που του προσέφεραν. Προτίμησε να υποστεί θυσίες και στερήσεις για να κρατήσει την παρακαταθήκη των πνευματικών πατέρων του ανόθευτη και αναπαλλοτρίωτη.

Σε κάθε εποχή αναδείχθηκαν Μάρτυρες που δεν δέχθηκαν τις προκλήσεις για ζωή δόξης, πλούτου, ανέσεων και απολαύσεων, προτιμώντας τα ταπεινά, λιτά και πτωχά, που περιφρόνησαν την ματαιότητα των φθειρομένων για να μην απολέσουν την μακαριότητα των αιωνίων.

* * * * *

8. Η αξία του ανθρώπου

Η Ορθόδοξη Χριστιανική Παιδεία και Κατήχηση κήρυξε τον απόλυτο σεβασμό στον άνθρωπο. Τόνισε την αξία και το μεγαλείο του ανθρώπου:

α΄. Οτι αποτελεί το κορυφαίο δημιούργημα του Θεού για να δοξάσει με τα έργα του τον Κτίστη και Δημιουργό του.

β΄. Οτι δημιουργήθηκε από αγάπη και ελεύθερα από τον Θεό «κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν Θεού» (Γενέσεως α΄, 26).

γ΄. Οτι γι’ αυτόν θυσιάσθηκε ο Μονογενής Υιός και Λόγος του Θεού και έτσι δύναται να κατασταθεί «συμπολίτης των αγίων και οικείος του Θεού» (Προς Εφεσίους β΄, 19).

δ΄. Οτι κλήθηκε να κληρονομήσει τα αγαθά της αιωνίου ζωής.

* * * * *

9. Μαρτυρία της αληθείας

Η Ορθόδοξη Χριστιανική Παιδεία και Κατήχηση διαλέχθηκε στην δισχιλιόχρονη προσφορά της και διαλέγεται με τα σύγχρονα ιδεολογικά ρεύματα για να «μαρτυρήσει τη αληθεία» (Ιωάννου ιη΄, 37). Με τον λόγο του Θεού ανατέμνει την καρδιά και τη ζωή του ανθρώπου, ανατρέπει πάσα ασέβεια και πονηρία, αποκρούει ψεύδη και επιβλαβείς πλάνες, κηρύττει με παρρησία ότι «τα γαρ οψώνια της αμαρτίας θάνατος, το δε χάρισμα του Θεού ζωή αιώνιος, εν Χριστώ Ιησού τω Κυρίω ημών» (Προς Ρωμαίους στ΄, 23).

* * * * *

10. Πρεσβεύει θείες και αιώνιες αρχές και αξίες

Η Ορθόδοξη Χριστιανική Παιδεία και Κατήχηση εμπνέει ακόμη και σήμερα σε κάθε άνθρωπο καλής θελήσεως αρχές και αξίες σ’ ένα περιβάλλον εκκοσμικεύσεως, για να ζήσει «σωφρόνως και δικαίως και ευσεβώς εν τω νυν αιώνι» (Προς Τίτον β΄, 12) με αξιοπρέπεια, δηλαδή αυτοσεβασμό, πίστη και σεβασμό στον Θεό, εφ’ όσον «η δε ευσέβεια προς πάντα ωφέλιμός εστιν, επαγγελίας έχουσα ζωής της νυν και της μελλούσης» (Προς Τιμόθεον δ΄, 8), σεβασμό στον συνάνθρωπο και προσφορά στον πάσχοντα κατά την αποστολική εντολή: «της δε ευποιίας και κοινωνίας μη επιλανθάνεσθε· τοιαύταις γαρ θυσίαις ευαρεστείται ο Θεός» (Προς Εβραίους ιγ΄, 16) και «μανθανέτωσαν δε και οι ημέτεροι καλών έργων προΐστασθαι εις τας αναγκαίας χρείας, ίνα μη ώσιν άκαρποι» (Προς Τίτον γ΄, 14).

Στην εποχή που ζούμε βλέπουμε να κλονίζονται ένα-ένα τα στηρίγματα της ζωής και ο άνθρωπος κινδυνεύει να βυθισθεί στην διαφθορά του αμαρτωλού και άθεου κατεστημένου.

Η Ορθόδοξη Χριστιανική Παιδεία και Κατήχηση μπορεί να στηρίξει τον άνθρωπο με τις αρχές και τις αξίες που έχουν τη σφραγίδα του δικαίου, σοφού, δυνατού και αγίου Θεού. Αυτές οι αξίες προστατεύουν την αξιοπρέπεια κάθε ανθρώπου, εξ άκρας συλλήψεώς του έως της εξόδου εκ του ματαίου και προσκαίρου τούτου κόσμου, επιβάλλουν τον σεβασμό σε κάθε άνθρωπο χωρίς αποκλεισμούς και προκαταλήψεις, προτρέπουν κάθε άνθρωπο να επιδεικνύει την αλληλεγγύη του σε κάθε άλλον άνθρωπο που έχει ανάγκη, χωρίς όρια και χωρίς προϋποθέσεις, χωρίς διακρίσεις, χωρίς αποκλεισμούς.

* * * * *

Η ορθόδοξη Χριστιανική Παιδεία και η Χριστιανική αγωγή των Νέων εκπαιδεύει τον άνθρωπο με την αλήθεια του Θεού να υπακούει στο θέλημα του Θεού, ελευθερώνοντάς τον από την υποταγή στον εγωισμό και τα πάθη του. Η ελευθερία του Θεού ελευθερώνει τον άνθρωπο.