Κυριακή του Τυφλού (Απόστολος)

῾μαντευομένη᾽ (Πρ. ᾽Απ. 16,17)

α. ῾Η θεραπεία ἀπό τόν ἀπόστολο Παῦλο μίας δαιμονισμένης κοπέλας μέ μαντικό πνεῦμα, τήν ὁποία ἐκμεταλλεύονταν ὁρισμένοι ἐπιτήδειοι, ὅπως καί ἡ μεταστροφή στήν χριστιανική πίστη ἑνός δεσμοφύλακα καί ἔπειτα καί τῆς οἰκογενείας του, ὅταν οἱ ἀπόστολοι Παῦλος καί Σίλας εἶχαν ριχτῆ στήν φυλακή ὑπέρ τοῦ ὀνόματος τοῦ Χριστοῦ στούς Φιλίππους τῆς Μακεδονίας, εἶναι τό περιεχόμενο τοῦ ἀποστολικοῦ ἀναγνώσματος τῆς Κυριακῆς τοῦ Τυφλοῦ. ῾Η περίπτωση μάλιστα τῆς κοπέλας, ἐπειδή παρουσιάζει πολλά ἐπικαιρικά στοιχεῖα – καί σήμερα δυστυχῶς παρουσιάζονται τέτοια φαινόμενα – εἶναι ἐκείνη πού μᾶς προκαλεῖ περισσότερο, γι᾽ αὐτό καί σ᾽ αὐτήν περισσότερο θά ἐπικεντρώσουμε τήν προσοχή μας.

β. 1. ῾Η κοπέλα τῶν Φιλίππων λοιπόν εἶχε ῾πνεῦμα πύθωνος᾽, μαντικό πνεῦμα, κατά τίς Πράξεις, πού μέ τίς μαντεῖες της ἀπέφερε πολλά κέρδη στούς κυρίους της. Κι εἶναι εὐνόητο ὅτι μιλώντας γιά μαντεία τήν ἐποχή ἐκείνη μιλᾶμε γιά τό ἴδιο φαινόμενο πού παρατηρεῖται καί στίς μετέπειτα ἐποχές μέχρι σήμερα: μία ἀπόπειρα πρόγνωσης τοῦ μέλλοντος ἀφενός καί ἀποκαλύψεως κεκρυμμένων πραγματικοτήτων τοῦ κόσμου τούτου ἀφετέρου. Προϋποτίθεται λοιπόν στό φαινόμενο τῆς μαντείας ἡ βαθειά ἐπιθυμία τοῦ ἀνθρώπου νά γνωρίσει ὅ,τι οἱ πεπερασμένες δυνάμεις του τόν κρατοῦν σέ ἄγνοια: τά μυστηριώδη τῆς ζωῆς καί τῶν ἀνθρώπων· τό ἄδηλο μέλλον. Τό φαινόμενο τῆς μαντείας δηλαδή εἶναι ἀποδεικτικό τῆς διπλῆς κατάστασης στόν ἄνθρωπο: τῆς μικρότητας τῶν δυνάμεών του πρῶτον, τῆς ἀπειρίας τῶν ἐπιθυμιῶν του δεύτερον. ῾Ο ἄνθρωπος θέλει καί ἐπιθυμεῖ, ἀλλά δέν μπορεῖ. Διέξοδος λοιπόν σ᾽ αὐτήν τήν διπλότητα φάνηκε ἀπό παλιά ἡ μαντεία: ἕνας δρόμος πού δέν σχετιζόταν μέ τήν λογική ἐπεξεργασία τῶν δεδομένων τῆς ἐμπειρίας, ἀλλά μέ τήν ἀναγωγή σέ ὑπέρ τά συνήθη δυνάμεις,  θρησκευτικῆς ὡς ἐπί τό πλεῖστον φύσεως, εἴτε ἄμεσα, ὅπως τά διάφορα μαντεῖα τῶν ἀρχαίων λαῶν, εἴτε ἔμμεσα, τύπου ἀστρομαντείας, χειρομαντείας, καφεμαντείας.

2. Δέν θά ἐπιμείνουμε σέ ἑρμηνεῖες τοῦ φαινομένου, ψυχολογικῆς ἤ κοινωνιολογικῆς τάξεως. Θά μείνουμε στήν πνευματική ἑρμηνεία πού μᾶς δίνει ὁ ἴδιος ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ στήν προκειμένη περίπτωση τῆς νεαρῆς κοπέλας: διακατεχόταν αὐτή ἀπό ῾πνεῦμα πύθωνος᾽, δηλαδή ἀπό δαιμονικό πνεῦμα. ῞Ο,τι μαντεία πρόσφερε ἡ κοπέλα ὡς ἀποκάλυψη ἀγνώστων πραγμάτων ἤ μελλοντικῶν γεγονότων ὀφείλετο στήν παρουσία δαιμονικῶν δυνάμεων πού τήν διακατεῖχαν. Οἱ δαίμονες – τά ἐκπεσμένα αὐτά πλάσματα τοῦ Θεοῦ πού διακρατοῦνται ἀπό τήν ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, γι᾽ αὐτό καί ὑφίστανται – ἦταν τό ποιητικό αἴτιο τῶν μαντευμάτων της καί ὄχι βεβαίως κάποια ἰδιαίτερη δική της περίεργη δύναμη. Κι εἶναι φυσικό: οἱ δαίμονες ὡς πνεύματα ἔχουν τήν δυνατότητα νά γνωρίζουν πολύ περισσότερα καί κρυμμένα πράγματα ἀπό ὅ,τι συνήθως οἱ ἄνθρωποι, ἔχουν δέ μεγαλύτερες δυνάμεις ἀπό αὐτούς. ῎Ετσι γιά τήν ᾽Εκκλησία μας ἡ μαντεία συνιστᾶ δαιμονικό γεγονός, τό ὁποῖο ἀφενός ὁδηγεῖ σέ καταβαράθρωση τόν ἄνθρωπο πού τήν ὑπηρετεῖ ὡς ἐνεργούμενο τῶν δαιμόνων, ἀφετέρου καθιστᾶ τούς δεχομένους τήν μαντική ἐνέργεια ἄμεσα ἤ σταδιακά δούλους τῶν πονηρῶν αὐτῶν δυνάμεων.

3. Κύριο γνώρισμα βεβαίως τῆς μαντείας ὡς δαιμονικοῦ γεγονότος εἶναι ἡ πονηρία καί τό ψεῦδος. Αὐτά εἶναι τά στοιχεῖα ἄλλωστε μέ τά ὁποῖα κινεῖται πάντοτε ὁ διάβολος καί τά ὄργανά του γιά νά πλανήσει τούς ἀνθρώπους. Θέλουμε νά ποῦμε ὅτι οἱ μαντεῖες ἐνῶ τίς περισσότερες φορές δέν ἐκφράζουν τήν ἀλήθεια, ὅμως ὑπάρχουν φορές πού τήν ὑπηρετοῦν, ἤ τήν ὑπηρετοῦν μέ θολό τρόπο: ἀναμειγμένη μέ ψεῦδος. Καί νά τό παράδειγμα ἀπό τό περιστατικό τῶν Φιλίππων: ἡ ῾μαντευομένη᾽ κοπέλα βρίσκεται καταρχάς κοντά σέ τόπο προσευχῆς, γιατί κάπου ἐκεῖ τήν συνάντησαν οἱ ἀπόστολοι. Πού σημαίνει: ἐκεῖ πού οἱ ἄνθρωποι ἀναζητοῦν τόν Θεό, ἐκεῖ πάντοτε θά ὑπάρχει καί ἡ ῾παγίδα᾽ πού θά στήνει καί ὁ διάβολος. ῾Η μεγαλύτερη πονηρία ὅμως ἔγκειται στήν ῾θεολογία᾽ τῶν δαιμόνων. Οἱ δαίμονες προκειμένου νά κερδίσουν τήν ἐμπιστοσύνη τῶν ἀνθρώπων, ὥστε ἔτσι νά τούς παρασύρουν σ᾽ αὐτούς,  γίνονται ἀκόμη καί ἀληθινοί κήρυκες τῆς ἀλήθειας τοῦ Θεοῦ!

Τό κείμενο εἶναι συγκλονιστικό: ῾αὕτη (ἡ μαντευομένη) κατακολουθήσασα τῷ Παύλῳ καί τῷ Σίλᾳ ἔκραζε λέγουσα: οὗτοι οἱ ἄνθρωποι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου εἰσίν, οἵτινες καταγγέλλουσιν ἡμῖν ὁδόν σωτηρίας᾽ (Αὐτή ἀκολούθησε ἀπό πίσω τόν Παῦλο καί τόν Σίλα καί φώναζε λέγοντας: Αὐτοί οἱ ἄνθρωποι εἶναι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου, καί μᾶς γνωστοποιοῦν τόν δρόμο τῆς σωτηρίας καί τόν ἀσφαλή τρόπο μέ τόν ὁποῖο θά σωθεῖτε). ῾Ο πονηρός λοιπόν διάβολος δέν λέει πάντοτε ψέματα. Συχνά λέει τήν ἀλήθεια, ἀλλά μέ σκοπό, ὅπως εἴπαμε, πονηρό: νά δημιουργήσει κλίμα ἐμπιστοσύνης ὑπέρ αὐτοῦ, ὥστε νά παρασύρει ἔπειτα τούς ἀνθρώπους. Εἶναι αὐτό πού λέει σέ ἄλλο σημεῖο ὁ ἀπόστολος, ὅτι ῾οὐκ ἀγνοοῦμεν τά νοήματα αὐτοῦ᾽, ἤ αὐτό πού ἀποκαλύπτουν οἱ ἅγιοι Πατέρες μας, γιά τά ἀριστερά ἀλλά καί τά δεξιά (τά καλά δηλαδή) ὅπλα πού χρησιμοποιεῖ ὁ διάβολος. Καί τήν πονηρία αὐτήν τῶν δαιμόνων βλέπουμε νά συναγωνίζονται σέ ἕναν βαθμό καί οἱ ἄνθρωποι: τήν κοπέλα ἐκμεταλλεύονταν ἐπιτήδειοι, οἱ ὁποῖοι μάλιστα ὅταν θεραπεύτηκε ἀντέδρασαν μέ τρόπο ἐξίσου πονηρό: ἔκαναν ψευδεῖς καταγγελίες, μέ διάθεση φονική ἀπέναντι στούς ἀποστόλους.

4. ῾Η στάση τῶν ἀποστόλων στό φαινόμενο τῆς μαντείας λειτουργεῖ ὡς κατευθυντήρια γραμμή: ὀργή καί ἀγανάκτηση κατά τοῦ δαιμονικοῦ πνεύματος· ἄρνηση τῆς ῾ἀλήθειας᾽ τῶν δαιμόνων· ἐξορκισμός αὐτῶν.

– ῾Η ὀργή καί ἡ ἀγανάκτηση δέν εἶναι πάντα ἀρνητικά στοιχεῖα. Τό ἀντίθετο: ὅταν ὑπηρετοῦν τό θέλημα τοῦ Θεοῦ γίνονται οἱ κατεξοχήν δυνάμεις γιά νά πολημηθεῖ ὁ διάβολος. ῾Η ὀργή εἶναι πάθος καταστροφικό ὅταν στρέφεται κατά τοῦ ἀληθινοῦ ἑαυτοῦ μας καί κατά τῶν συνανθρώπων μας. ῞Οταν στρέφεται κατά τῶν παθῶν μας καί τοῦ διαβόλου εἶναι ἡ πιό εὐλογημένη δύναμη.

– ῾Οτιδήποτε ἐκπορεύεται ἀπό τόν πονηρό διάβολο, ἔστω καί ἀληθινό, πρέπει νά ἀποβάλλεται. Εἴπαμε ὅτι ἡ πονηρία εἶναι τό γνώρισμα τῆς τακτικῆς του. Τούς προπάτορες ὁ ἀρχαῖος ὄφις  τούς ἐξαπάτησε μέ τήν ἀλήθεια ὅτι εἶναι δημιουργημένοι καθ᾽ ὁμοίωσιν Θεοῦ. Τούς ὑπέδειξε ὅμως ἄλλον δρόμο πέραν τῆς ὑπακοῆς στόν Θεό  πραγμάτωσης τοῦ σκοποῦ τους. Κι αὐτό ὑπῆρξε ἡ ἀπαρχή τῆς πτώσης τους. Ποτέ λοιπόν δέν ῾πιάνουμε κουβέντα᾽ μέ τόν Πονηρό εἴτε ὡς πρόταση ὀργάνου του ἀνθρώπου εἴτε ὡς πρόταση λογισμοῦ.

– Καί τούς ἐξορκίζουμε. Μήν θεωρηθεῖ τοῦτο βεβαίως ὡς διάβασμα εὐχῶν ἐξορκισμοῦ. Τοῦτο δέν θεωρεῖται οὔτε ἐποικοδομητικό οὔτε ἀσφαλές γιά τόν πιστό, ἀκόμη καί τόν ἱερέα. Δέν εἶναι τυχαῖο ὅτι ἡ ῾Ιερά Σύνοδος τῆς ᾽Εκκλησίας μας, ἤδη πρό μερικῶν χρόνων, συνέστησε τήν προσοχή τῶν ἱερέων γιά τούς ἐξορκισμούς, προτρέποντάς τους νά μήν τούς διαβάζουν. Διότι, ὅπως ἔλεγαν καί οἱ ἅγιοι Γέροντες Πορφύριος καί Παΐσιος, μέ αὐτούς γίνεται περισσότερη ἀναταραχή τῶν δαιμονίων. Μόνον σέ ἐξαιρετικές περιπτώσεις μπορεῖ νά συμβεῖ αὐτό, καί μάλιστα μετά ἀπό συνεννόηση μέ ἔμπειρους πνευματικούς. ᾽Εξορκισμούς ἔτσι κι ἀλλιῶς διαβάζουμε ὅταν ὁ ἀβάπτιστος ἄνθρωπος πρόκειται νά βαπτισθεῖ. Τότε στό ὄνομα τοῦ ἐσταυρωμένου Χριστοῦ ἐξορκίζουμε τά δαιμόνια. Σέ ὅλες τίς ἄλλες περιπτώσεις χρειάζεται ἐξαιρετική προσοχή καί ἔμπονη προσευχή, κατεξοχήν δέ διάκριση ἄν πρόκειται ὄντως περί δαιμονίου ἤ κάποιας ψυχικῆς νόσου.  Λοιπόν, μιλώντας γιά ἐξορκισμό ὡς τρόπο ἀντίδρασης γιά τήν μαντεία ἐννοοῦμε πρωτίστως τήν ἐπίκληση τοῦ Κυρίου καί τήν προσκόλλησή μας σ᾽ Αὐτόν καί τό θέλημά Του, πού θά πεῖ ὁδό μετανοίας μέ τήν ἐπαναβίωση τοῦ ἁγίου βαπτίσματός μας. ῞Οσο ὁ ἄνθρωπος θυμᾶται τό ἅγιο βάπτισμά του, τήν ἀπόταξη τοῦ διαβόλου καί τήν σύνταξη μέ τόν Κύριο, τήν ἔνδυσή του μέ Αὐτόν, τόσο καί συνειδητοποιεῖ ὅτι ὅποιο πνεῦμα ἀντίθετο τοῦ Κυρίου καί νά ὑπάρχει, ἐξορίζεται καί χάνεται.

γ. Σέ μία ἐποχή πνευματικής κρίσης σάν τήν σημερινή, ὅπου ἡ θόλωση συνιστᾶ τό κύριο γνώρισμά της μέ ἀποτέλεσμα νά ῾κάνουν θραύση᾽ καθώς λέμε οἱ διάφορες μαντεῖες, ἡ περίπτωση τῶν ἀποστόλων μέ τήν ῾μαντευομένην᾽ κοπέλα λειτουργεῖ ὡς πυξίδα προσανατολισμοῦ. ῾Η λύση βρίσκεται στήν σχέση μέ τόν Χριστό. Σχέση ὅμως ζωντανή καί πραγματική. Σχέση μέσα στό ζωντανό σῶμα Του, τήν ᾽Εκκλησία.

π. Γεώργιος Δορμπαράκης