Ξένον τόκον ἰδόντες ξενωθῶμεν τοῦ κόσμου, τόν νοῦν εἰς οὐρανόν μεταθέντες

παπα Γιώργης Δορμπαράκης

῾Ξένον τόκον ἰδόντες ξενωθῶμεν τοῦ κόσμου, τόν νοῦν εἰς οὐρανόν μεταθέντες᾽.

1. ῾Ο ὑμνογράφος βασίζεται στό γεγονός τῆς Γεννήσεως τοῦ Κυρίου μας ᾽Ιησοῦ Χριστοῦ, τῆς βάσεως καί τοῦ θεμελίου ὁλόκληρης τῆς χριστιανικῆς πίστεως, γιά νά μᾶς θυμίσει δύο πράγματα: πρῶτον, ὅτι ἡ Γέννηση αὐτή συνιστᾶ τό κατεξοχήν μυστήριο, ὄντως ῾ξένον τόκον᾽ πού ἀνατρέπει κάθε ἀνθρώπινη λογική – πῶς ἡ λογική νά δεχθεῖ τόν Θεό πού γίνεται ἄνθρωπος; ῾Οὐ φέρει τό μυστήριον ἔρευναν᾽· δεύτερον, ὅτι ἐνώπιον τοῦ παραδόξου αὐτοῦ τόκου ὁ ἄνθρωπος καλεῖται σέ μετάνοια, σέ ἀλλαγή δηλαδή τρόπου ζωῆς, διότι ἡ μετάνοια ἀποτελεῖ τήν μόνη προϋπόθεση κατανοήσεως καί μετοχῆς στόν σκοπό τοῦ ἐρχομοῦ τοῦ Θεοῦ ὡς ἀνθρώπου: νά γίνει ὁ ἄνθρωπος Θεός. ῾Ο ἴδιος ὁ Κύριος ξεκινώντας τήν δημόσια δράση Του αὐτό ἀκριβῶς κήρυξε: ῾Μετανοεῖτε, ἤγγικε γάρ ἡ Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν᾽. Τήν ἴδια ἀλήθεια τονίζει καί ὁ ὑμνογράφος μέσα στήν συνάφεια τοῦ συγκεκριμένου οἴκου τῶν χαιρετισμῶν: ῾Διά τοῦτο γάρ ὁ ὑψηλός Θεός ἐφάνη ἐπί γῆς ταπεινός ἄνθρωπος, βουλόμενος ἑλκῦσαι πρός τό ὕψος τούς αὐτῷ βοῶντας, ᾽Αλληλούϊα᾽.

2. Σέ τί μᾶς καλεῖ λοιπόν συγκεκριμένα ὁ ὑμνογράφος; Μπροστά στήν παράδοξη καί ὑπέρ φύσιν γέννα νά γίνουμε ξένοι ἀπό τόν κόσμο. ῾Ξενωθῶμεν τοῦ κόσμου᾽. Κι ἐννοεῖ βεβαίως ὄχι νά ἀπομακρυνθοῦμε ἀπό τούς ἀνθρώπους καί τήν Δημιουργία τοῦ Θεοῦ, ἀλλά ἀπό τό κοσμικό φρόνημα, δηλαδή τό φρόνημα τῆς ἁμαρτίας. Πρόκειται γιά τήν ἀλήθεια πού ἐπανειλημμένως προβάλλεται σχεδόν ἀπό ὅλες τίς ἀκολουθίες τῆς ᾽Εκκλησίας – ὅπως γιά παράδειγμα στήν ἀκολουθία τῆς Θείας Μεταλήψεως, ὅπου καλούμαστε νά ἀποξενωθοῦμε ἀπό τά πάθη μας γιά νά σχετιστοῦμε μέ τήν χάρη τοῦ Θεοῦ: ῾Ξενωθείην παθῶν καί τῆς χάριτος σχοίην τε προσθήκην᾽ -, προβάλλεται ἀπό τούς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας ὅταν μιλοῦν γιά τήν ἀποταγή τοῦ κόσμου, κυρίως ὅμως προβάλλεται ἀπό τόν ἴδιο τόν λόγο τοῦ Θεοῦ πού μᾶς καλεῖ νά ἀποστραφοῦμε τό φρόνημα αὐτό, νά μήν ἀγαπήσουμε δηλαδή ὅτιδήποτε συνιστᾶ φιλοσαρκία καί φιληδονία, φιλαργυρία καί φιλοκτημοσύνη, κενοδοξία καί ὑπερηφάνεια. ῾Μή ἀγαπῶμεν τόν κόσμον μηδέ τά ἐν τῷ κόσμῳ. ῞Οτι πᾶν τό ἐν τῷ κόσμῳ, ἡ ἐπιθυμία τῆς σαρκός καί ἡ ἐπιθυμία τῶν ὀφθαλμῶν καί ἡ ἀλαζονεία τοῦ βίου ἐκ τοῦ Θεοῦ οὔκ ἐστι᾽ (ἅγ. ᾽Ιωάννης ὁ Θεολόγος). Μέ ἄλλα λόγια ἡ κλήση γιά ἀποστροφή καί ἀποξένωση τοῦ κόσμου εἶναι ἀποστροφή ἀπό τήν ρίζα τῆς ἁμαρτίας: τόν ἐγωϊσμό καί τήν φιλαυτία ὡς νοσηρή ἀγάπη πού θέτει τό ἐγώ ὡς θεότητα, συνεπῶς δέν ἀφήνει κανένα χῶρο γιά ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ.

3. Πῶς θά γίνει αὐτό; Πῶς μποροῦμε νά ἀποξενωθοῦμε ἀπό τά ψεκτά αὐτά πάθη γιά νά εἴμαστε μέ τόν Θεό; ῎Οχι τόσο μέ τό νά τά πολεμᾶμε κατευθεῖαν, λέει ὁ ὑμνογράφος ὡς φωνή καί συνείδηση τῆς ᾽Εκκλησίας, ὅσο μέ τό νά περιφρονοῦμε τήν γοητευτική φωνή τους διά τῆς στροφῆς τοῦ νοῦ μας στόν οὐρανό, στόν Χριστό δηλαδή καί στήν Βασιλεία Του, ὅπως καί στίς ἔνθεες ἀρετές Του, δηλαδή τήν ἐγκράτεια, τήν ἐλεημοσύνη, τήν ταπείνωση: ῾τόν νοῦν εἰς οὐρανόν μεταθέντες᾽. Αὐτή εἶναι ἡ βασική μέθοδος τῆς πνευματικῆς ζωῆς, ὅπως ἐπιγραμματικά τό ἔχει ἐκφράσει καί ὁ ἀπόστολος Παῦλος: ῾νίκα ἐν τῷ ἀγαθῷ τό κακόν᾽. Καί ἡ ἐκκλησιαστική ἐμπειρία διαπιστώνει ὅτι πράγματι πιό εὔκολος τρόπος γιά νά νικήσει κανείς τό κακό δέν ὑπάρχει πέραν τῆς στροφῆς στό ἀγαθό.

4. Πολλές φορές ταλαιπωρούμαστε καί δυσκολευόμαστε νά νικήσουμε τήν κακία καί τήν ὅποια ἀδυναμία μας, γιατί πιστεύουμε ὅτι πρέπει νά τά πολεμήσουμε κατά μέτωπον. Χωρίς νά ἀποκλείει κανείς καί αὐτήν τήν πνευματική μέθοδο (π.χ. ῾δός αἷμα καί λάβε Πνεῦμα᾽), οἱ ἅγιοί μας ἐπιμένουν: τό εὔκολο καί τό ῾ἀναίμακτο᾽ (Γέρων Πορφύριος) εἶναι ἡ ἁπαλή στροφή τοῦ νοῦ μας στό ἀγαθό. Κατά τόν λόγο τοῦ μεγάλου συγχρόνου Γέροντος τῆς ᾽Εκκλησίας, τοῦ π. Πορφυρίου, ῾τό σκοτάδι νικιέται ὄχι μέ τό νά τό πυροβολεῖ κανείς, ἀλλά μέ τό ἀνάβει τό φῶς᾽. ῾Τό νερό πού ποτίζει τό χωράφι μέ τά λουλούδια, ἀφήνει χέρσο ὡς ἀπότιστο τό χωράφι μέ τά ἀγκάθια καί τά ζιζάνια᾽ (π. Παΐσιος). Νερό εἶναι ἡ δύναμη τῆς ψυχῆς μας πού ἐνισχύεται ἀπό τήν χάρη τοῦ Θεοῦ. ῞Οταν στρέφουμε τήν δύναμη αὐτή πρός τόν Θεό καί τό θέλημά Του, τότε κατά συνέπεια ἀδυνατίζει τό κακό καί ἡ ὅποια δύναμή του!

῾Η Παναγία μας ἄν ἅγιασε καί ἕλκυσε τόσο πολύ τόν Θεό σ᾽ αὐτήν ἦταν γιατί ὁ νοῦς της βρισκόταν ὁλωσδιόλου στραμμένος σ᾽ ᾽Εκεῖνον. Τροφή καί τρυφή της ἀδιάκοπη ἦταν τό ἅγιο θέλημά Του. Κάθε ἀνθρώπινο πάθος καί κακία λοιπόν ἐξαφανίστηκε καί χαριτώθηκε ἔτσι ὥστε νά γίνει ἡ ῾Υπέραγνη Μητέρα Του. ῎Ας στρέψουμε κι ἐμεῖς λοιπόν τόν νοῦ μας στόν Θεό. ῎Ας τόν ποτίζουμε καθημερινά μέ τόν λόγο τοῦ Θεοῦ, μέ τούς ὕμνους τῆς ᾽Εκκλησίας μας, μέ τούς βίους τῶν ἁγίων μας. Χωρίς νά τό καταλαβαίνουμε ἴσως θά προχωροῦμε στήν ἁγιότητα. Καί ἁγιότητα σημαίνει ὅτι σαρκώνουμε κι ἐμεῖς μέσα μας τόν Χριστό.