Το «πάντρεμα» του καρναβαλιού με το Χριστιανισμό

Της Νατάσας Ευριπίδου

Η Τσικνοπέμπτη, η Καθαρά Δευτέρα και ο εξαγνισμός της ψυχής μας

Ήθη και έθιμα πέρασαν ανάμεσα στις γενεές και έφτασαν ώς τις μέρες μας, χωρίς οι περισσότεροι να γνωρίζουμε τι έθιμα είναι αυτά, από πού προέρχονται και τι σημαίνουν.

«Ο Ελληνισμός και η ειδωλολατρία εκχριστιανίστηκαν, όπως η φιλοσοφία των αρχαίων Ελλήνων» 

Σε συνάρτηση και με τους έντονους ρυθμούς της καθημερινότητάς μας, η σημασία των ημερών που διανύουμε για να φτάσουμε στο Άγιον Πάσχα μένει ακατανόητη. Πολλοί από εμάς επαναπαυόμαστε στο να γνωρίζουμε την Τσικπνοπέμπτη, την Καθαρά Δευτέρα και τη Μεγάλη Εβδομάδα. Πίσω, όμως, από αυτή την περίοδο κρύβεται το μυστήριο της Αγίας Γραφής και του Ευαγγελίου.

Ο Πατήρ Παρασκευάς Αγάθωνος μιλά στη «Σ» για τη σημασία της νηστείας, καθώς και για τα ειδωλολατρικά έθιμα, όπως είναι το καρναβάλι, το οποίο, όμως, δεν σχετίζεται με την Ανάσταση του Κυρίου, παραμόνο με το «πάντρεμα» των δύο τεράστιων δυνάμεων, του Ελληνισμού και του Χριστιανισμού. Άλλωστε, όπως τονίζει ο Πατήρ Παρασκευάς, το καρναβάλι έχει ενταχθεί στη ζωή μας ως Έλληνες και όχι ως χριστιανοί. Τονίζει δε ότι δεν είμαστε μόνο χριστιανοί αλλά και Έλληνες.

Χαρακτηριστικό της εβδομάδας που πέρασε είναι η Τσικνοπέμπτη. Ποια είναι η σημασία της συγκεκριμένης ημέρας;

Είναι η μέρα που τρώγεται το κρέας. Οι χριστιανοί κάθε Τσικνοπέμπτη, όπως άλλωστε συνηθιζόταν και σε παλαιότερες εποχές, κατανάλωναν ό,τι κρεατικό υπήρχε στο σπιτικό τους, για να προετοιμαστούν για την εβδομάδα της Τυρινής ή τη λεγόμενη λευκή εβδομάδα. Δηλαδή, νηστεία κατά την οποία καταναλώνουμε γαλακτοκομικά, ψάρια και αβγά.

Η Κυριακή που ακολουθεί ονομάζεται της Απόκρεω. Ως θέμα της έχει τη δικαία και απροσωπόληπτη κρίση του Θεού, την οποία θα πραγματοποιήσει ο Κύριος κατά την ημέρα της Δευτέρας Παρουσίας. Και η κρίση του Θεού προς τους ανθρώπους δεν είναι τίποτα άλλο από την άκρατη αγάπη.

Η νηστεία είναι μια προετοιμασία ψυχική για τον άνθρωπο;
Η προετοιμασία αφορά σε δύο επίπεδα, στο σωματικό και στο ψυχικό. Ο άνθρωπος ως ψυχοσωματική οντότητα, οποιαδήποτε άσκηση του σώματός του έχει θετικό αποτέλεσμα και στην ψυχή του. Οποιοσδήποτε εξαγνισμός είναι συνέπεια της καθαρότητας και της προετοιμασίας του ανθρώπου, προκειμένου να φτάσει στην Ανάσταση του Κυρίου.

Οι χριστιανοί νηστεύουμε καθ’ υπακοήν προς το Ευαγγέλιο και μιμούμενοι τον ίδιο το Χριστό, ο οποίος μετά τη βάφτισή Του έφυγε στην έρημο. Σήμερα στην περιοχή της Παλαιστίνης υποδεικνύεται το Σαραντάριο Όρος, ως ο χώρος στον οποίο ο Χριστός κατέφυγε για 40 ημέρες και επιδόθηκε σε πλήρη νηστεία. Δεν έφαγε, δεν ήπιε και στο τέλος αυτής της νηστείας δέχθηκε τους γνωστούς τρεις πειρασμούς. Αφού νίκησε τους πειρασμούς ξεκίνησε το κήρυγμά Του. Άρα η νηστεία μας έχει ως βάση τη νηστεία του ιδίου του Κυρίου και εμείς, μιμούμενοι τον Κύριο, πριν να κάνουμε οτιδήποτε έχουμε ανάγκη να νηστέψουμε.

Ποια η σημασία της Καθαράς Δευτέρας και ποια λάθη κάνουμε σε σχέση με τα εδέσματα της ημέρας;
Η Καθαρά Δευτέρα είναι η απαρχή της αυστηρής νηστείας. Τα τελευταία χρόνια, όμως, όπως παρατηρούμε, οι άνθρωποι τρώνε ως έδεσμα της ημέρας οστρακοειδή, φτάνει να είναι ψημένα στα κάρβουνα. Επίσης, καταναλώνουν και άφθονο κρασί. Να τονίσω με όλη την ευθύνη που με διακατέχει ότι είναι λανθασμένο. Καθαρά Δευτέρα σημαίνει ημέρα πλήρους νηστείας, ημέρα πλήρους ασιτίας. Ακόμα και την Καθαρά Τρίτη και την Τετάρτη δεν τρώμε και δεν πίνουμε τίποτε. Είναι ημέρες αυστηρότατης νηστείας.

Γενικότερα η περίοδος της μεγάλης Τεσσαρακοστής είναι περίοδος αυστηρής νηστείας. Από Δευτέρα μέχρι Παρασκευή οι χριστιανοί, σύμφωνα με την Εκκλησία, δεν πρέπει να καταναλώνουν λάδι και κρασί. Επιτρέπονται, όμως, μόνο Σάββατο και Κυριακή καθ’ όλη την περίοδο της Τεσσαρακοστής.

Οι Κυριακές που ακολουθούν έχουν τη δική τους σημασία με τις ιδιαίτερες ακολουθίες, και ο στόχος είναι να προετοιμαστεί ο καθένας από εμάς για τη Μεγάλη Εβδομάδα.

Όσοι δεν νηστεύουν μπορούν να χαρακτηριστούν αμαρτωλοί; 
Δεν είμαστε κριτές οι ιερείς και οι θεολόγοι, ώστε να χαρακτηρίσουμε αμαρτωλό τον οποιονδήποτε. Ο λόγος του Ευαγγελίου και λόγος της Εκκλησίας στηρίζεται στην απόλυτη ελευθερία του ανθρώπου. «Όστις θέλει οπίσω μου ελθείν», είπε ο Χριστός. Οι άνθρωποι ενεργούν κατά βούληση. Όποιος θέλει νηστεύει. Δεν είναι υποχρεωτικό, είναι κάτι το οποίο επαφίεται στην ελευθερία του ανθρώπου. Δεν χαρακτηρίζουμε οι θεολόγοι και οι ιερείς ανθρώπους δικαίους και αμαρτωλούς. Αυτό, ας το κρίνει ο Θεός.

Ποια η σχέση του καρναβαλιού, των μεταμφιέσεων, με την Εκκλησία; 
Το καρναβάλι δεν έχει καμία σχέση με αυτό που πρεσβεύει και βιώνει η Εκκλησία. Είναι παράξενο πώς, σήμερα, στο χώρο το δικό μας, έχουν συνδέσει την έναρξη της νηστείας, της μεγάλης Τεσσαρακοστής, της πνευματικότερης περιόδου του εκκλησιαστικού έτους, με τα ξεφαντώματα. Είναι σαν να ομολογούμε ότι δεν έχουμε καμία σχέση με το Ευαγγέλιο και με αυτό το οποίο μας διδάσκει ο Χριστός.

Αν πάμε στα παλαιότερα χρόνια, ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος ήταν ένας από τους μεγάλους πατέρες και αγίους της Εκκλησίας, ο οποίος θα έλεγα ότι μίλησε με λόγια καταπελτικά εναντίον αυτών των τάσεων που είχαν οι ειδωλολάτρες (γι’ αυτούς τους ειδωλολάτρες, που μιμούνταν σε κάποιο βαθμό οι χριστιανοί).

Το καρναβάλι είναι στη ζωή μας ως Έλληνες και όχι ως χριστιανοί. Εμείς δεν είμαστε μόνο χριστιανοί, είμαστε Έλληνες. Με την αρχαία σημασία του όρου, δηλαδή, προερχόμαστε από εκείνους τους ανθρώπους που δημιούργησαν και βίωσαν την ειδωλολατρία και αυτή, στη συνέχεια, μπήκε στο χριστιανισμό με το γνωστό κήρυγμα του Αποστόλου Παύλου, των Αποστόλων και ούτω καθεξής. Έτσι ο Ελληνισμός και η ειδωλολατρία εκχριστιανίστηκαν, όπως η φιλοσοφία των αρχαίων Ελλήνων που πέρασε μέσα από το φίλτρο της Θεολογίας των Πατέρων. Ουσιαστικά καταξιώθηκε με αυτό τον τρόπο η σωστή φιλοσοφία των αρχαίων Ελλήνων. Τώρα, ως Έλληνες χριστιανοί, κουβαλούμε στη ζωή μας και κατάλοιπα ειδωλολατρικά, όπως αυτά που έχουν σχέση με τα νεκρώσιμα έθιμα.

Αυτό συναντάμε και στο καρναβάλι, με τη συνήθεια που βάζουμε τα προσωπεία. Είναι άλλο πράγμα το κατάλοιπο το ειδωλολατρικό και άλλο το οργανωμένο καρναβάλι, που δεν έχει σχέση με τη θρησκεία, αλλά με το σύγχρονο εμπόριο.