Η υπερηφάνεια του νου είναι η σατανική υπερηφάνεια, η οποία αρνείται το Θεό και βλασφημεί το Άγιο Πνεύμα, γι’ αυτό και πολύ δύσκολα θεραπεύεται. Είναι ένα βαθύ σκοτάδι, το οποίο εμποδίζει τα μάτια της ψυχής να δουν το φως πού υπάρχει μέσα της και πού οδηγεί στο Θεό, στην ταπείνωση, στην επιθυμία του αγαθού.
Αντίθετα, η υπερηφάνεια της καρδιάς δεν είναι γέννημα της σατανικής υπερηφάνειας, αλλά δημιουργείται από διάφορες καταστάσεις και γεγονότα: πλούτο, δόξα, τιμές, πνευματικά ή σωματικά χαρίσματα (ευφυΐα, ομορφιά, δύναμη, δεξιοτεχνία κλπ). Όλα αυτά σηκώνουν ψηλά τα μυαλά των ανόητων ανθρώπων, πού γίνονται έτσι ματαιόφρονες, χωρίς όμως να είναι και άθεοι… Αυτοί πολλές φορές ελεούνται από το Θεό, παιδαγωγούνται και σωφρονίζονται. Η καρδιά τους συντρίβεται, παύει να επιζητεί δόξες και ματαιότητες, κι έτσι θεραπεύονται.
Η πνευματική σας εργασία να είναι η εξέταση της καρδιάς σας. Μήπως φωλιάζει σ’ αυτήν σαν φαρμακερό φίδι η υπερηφάνεια, το πάθος πού γεννάει πολλά κακά, πού απονεκρώνει κάθε αρετή, πού δηλητηριάζει τα πάντα; Σ’ αυτή την εωσφορική κακία πρέπει να στραφεί όλη σας η φροντίδα. Μέρα και νύχτα να σάς γίνει έργο αδιάλειπτο η έρευνά της.
Θα είναι αλήθεια, νομίζω, αν πω ότι όλη η πνευματική μας φροντίδα συνίσταται στην αναζήτηση και εξόντωση της υπερηφάνειας και των παιδιών της. Αν απαλλαγούμε απ’ αυτήν και θρονιάσουμε στην καρδιά μας την ταπεινοφροσύνη, τότε έχουμε το πάν. Γιατί όπου βρίσκεται η αληθινή κατά Χριστόν ταπείνωση, εκεί βρίσκονται μαζεμένες και όλες οι άλλες αρετές, πού μάς υψώνουν ως το Θεό.
