Oρθοδοξία και Ορθοπραξία

του Αρχιμ. Γρηγορίου Κωνσταντίνου Δρ. Θεολογίας

Κυριακή της Ορθοδοξίας κατά την οποία η Εκκλησία μας εορτάζει την αναστήλωση των ιερών και σεπτών εικόνων. Α´ Κυριακή της Μ. Τεσσαρακοστής και τίθεται το θέμα της ορθής πίστης και της ορθής πράξης: «Ἡμέρα χαρμόσυνος, καὶ εὐφροσύνης ἀνάπλεως, πεφανέρωται σήμερον, φαιδρότης δογμάτων γάρ, τῶν ἀληθεστάτων, ἀστράπτει καὶ λάμπει, ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ, κεκοσμημένη ἀναστηλώσεσιν». Γι’ αυτό και η ορθοδοξία είναι συνυφασμένη με την ορθοπραξία. Την σημασία της ορθής πίστης ως το απαραίτητο και βασικό χαρακτηριστικό γνώρισμα της Εκκλησίας και των πιστών τονίζει ο ίδιος ο Χριστός στην σημερινή Ευαγγελική περικοπή, που επαινεί την πίστη του Ναθαναήλ.

Κάθε ένας από εμάς μετέχει της σωτηρίας εν και εφόσον κατέχεται από την ίδια την πίστη της Εκκλησίας, διότι Ορθοδοξία άνευ έργων νεκρά εστί. Γιατί αγαπητοί μου όμως αυτό; Το λέγει ο ίδιος ο Χριστός «ου πας ο λέγων μοι Κύριε, Κύριε εισελεύσεται εις την βασιλεία του Θεού, αλλ’ ο ποιών το θέλημα του Πατρός μου του εν τοις ουρανοίς» και επίσης αναφέρει ότι και τα δαιμόνια πιστεύουν αλλά φρίττουν.

 Για περισσότερα από εκατό χρόνια η εικονομαχία ταλάνιζε την Εκκλησία και την Αυτοκρατορία. Η εικονομαχία ξεκίνησε επί βασιλείας του Λέοντα του Γ´ το 741και τελείωσε επί βασιλείας Θεοφίλου το 842, και η Αυτοκράτειρα Θεοδώρα με τον Πατριάρχη Μεθόδιο αναστήλωσαν τις εικόνες στις εκκλησίες.

Το 787μ.Χ. η Ειρήνη η Αθηναία, καλεί την Ζ´ Οικουμενική Σύνοδο και επαναφέρει τις εικόνες στις εκκλησίες, καταδικάζοντας την εικονομαχία και ορίζοντας ότι με την προσκύνηση των εικόνων τιμώνται οι εικονιζόμενοι Άγιοι και όχι η εικόνα ως λατρευτικό αντικείμενο.

 Οι επόμενοι αυτοκράτορες ήταν κι αυτοί εικονομάχοι κι έτσι οι διαμάχες συνεχίστηκαν με την δεύτερη περίοδο της εικονομαχίας που διήρκεσε μέχρι το 842μ.Χ., όταν η αυτοκράτειρα Θεοδώρα συγκάλεσε τοπική Σύνοδο στην Κωνσταντινούπολη, επικυρώνοντας τις αποφάσεις της Ζ´ Οικουμενικής Συνόδου τελειώνοντας οριστικά η εικονομαχία. Ο εορτασμός της αναστήλωσης των εικόνων στην Κωνσταντινούπολη, εκείνο το έτος έγινε με λαμπρό πανηγυρισμό και μεγάλη λιτανεία.

 Σε ανάμνηση λοιπόν του θριάμβου της ορθοδοξίας κάθε χρόνο επαναλαμβανόταν στην Κωνσταντινούπολη και σε μεγάλες πόλεις της βυζαντινής αυτοκρατορίας η τελετή αυτή με την ίδια λαμπρότητα και με τον ίδιο ενθουσιασμό.

Το μεγαλείο της εικόνας στην ορθοδοξία είναι ότι ο Χριστός σαρκώθηκε, έγινε άνθρωπος. Στην εικόνα αποκαλύπτεται ότι ο κόσμος και η ύλη, αγιάστηκαν από τον Χριστό. Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός μας εξηγεί ότι σε περασμένες εποχές, ειδικά στην ιστορία της Παλαιάς Διαθήκης ο Θεός, ήταν χωρίς σώμα και χωρίς μορφή και ως εκ τούτου ήταν αδύνατο να εικονισθεί. Άλλα με την ενανθρώπιση, έλαβε σάρκα και περπάτησε μαζί μας επάνω στη γη και γι’ αυτό πλέον μπορεί να εικονισθεί.

Η εικόνα του Χριστού, της Παναγίας και των Αγίων μας φανερώνουν την νίκη εναντίων των αντίθεων δυνάμεων. Μας δείχνουν την Θέωση και την αποκατάσταση από την πτώση και την φθορά στην αθανασία και την αιώνια ζωή, που ήδη για τους αγίους που αγωνίσθηκαν, αποτελεί ήδη πραγματικότητα.

Στην εορτή της Ορθοδοξίας μνήμη επιτελούμεν όλων εκείνων των περασμένων αιώνων, αγωνιστών αγίων που ομολόγησαν την πίστη της Εκκλησίας και την διέκριναν από την σαθρή και μολυσμένη.

Η στρέβλωση της πίστης είναι προσπάθεια διορθώσεως της οράσεως του Θεού. Το δόγμα περιγράφει τις ασφαλιστικές δικλίδες της σωτηρίας. Δεν είναι ένας ξερός κανόνας αποδοχής. Είναι τρόπος ζωής. Και αλλοιωμένο δόγμα, οδηγεί στην ασθένεια και τον πνευματικό θάνατο.

 Πολλοί από τους αγίους που μνημονεύονται σήμερα βρέθηκαν στην κατάσταση της θεώσεως, είδαν την δόξα της Εκκλησίας, εισήλθαν εν ζωή, σε αυτήν την πρόσκαιρη και μάταιη σε θέα του Θεού, της ακτίστου εμπειρίας. Αυτό βίωσαν στο θνητό σαρκίο τους, λουστήκαν από την χάρη του Θεού.

Ως εικόνες του Θεού που είμαστε και εμείς η εικόνα του Χριστού του Σωτήρος, είναι πραγματική και αληθινή, δεν είναι φαντασία.  Το πρόσωπο του Χριστού μας καλεί να δούμε και να βιώσουμε και εμείς την δόξα. Μια θέα που είναι ακριβώς η σωτηρία μας. Ακούμε στα αναθέματα ότι όποιος δεν προσκηνεί την εικόνα του Χριστού να μην το δει και στην δευτέρα παρουσία. Άλλα γιατί;

Εξαιτίας και επειδή η εικόνα του Χριστού είναι η υπόσχεση και η βεβαιότητα για την δική μας προσωπική εμπειρία. Το όραμα της δόξας του θεού στο πρόσωπο του Χριστού μόνο δύνανται να υπάρξει και πουθενά αλλού.

Ο νυν Άγιος της Ορθοδοξίας Γέροντας Ιουστίνος Πόποβιτς θα πει: «ποια είναι η ουσία της ορθοδοξίας; είναι ο θεάνθρωπος Χριστός. Ότι η ορθοδοξία έχει ένα θεανθρώπινο χαρακτήρα: γνώση, αίσθηση νουν, ηθική, δόγμα, φιλοσοφία και ζωή. Θείο και ανθρώπινο είναι η μόνη κατηγορία που υπάγονται όλες οι εκδηλώσεις της Ορθοδοξίας. από αυτό και μόνον λαμβάνουν όλα λειτουργία … Ο Θεός δεν ενεργεί υπερβατικά, γιατί δεν είναι ένας θεός αφηρημένος αλλά ο θεός της άμεσης ιστορικής πραγματικότητας, ο Θεός της Αποκάλυψης, που έζησε ως άνθρωπος μαζί με εμάς».

Ο θρίαμβος της ορθοδοξίας πέραν  από τις ιστορικές εκείνες στιγμές γίνεται, συμβαίνει και σε εμάς. Να μπορούμε να βιώσουμε και εμείς αυτήν την θεανθρώπινη πραγματικότητα για να βροντοφωνάξουμε και εμείς, μαζί με του Πατέρες της Εκκλησίας:

Αύτη η πίστις των Αποστόλων,
Αύτη η πίστις των Πατέρων,
Αύτη η πίστις των Ορθοδόξων,
Αύτη η πίστις την Οικουμένην εστήριξε.