Ο ναός ο άγιος – «Ἄκου ἕνα βιβλίο»

Kάθε Σάββατο «Ἄκου ἕνα βιβλίο» μέ τόν ἀρχιμανδρίτη Ἰάκωβο Κανάκη.

Προφήτης Ἀγγαῖος

Ἡ λέξη «Ἀγγαῖος» μεταφράζεται ὡς «ἑόρτιος». Εἶναι τό ὄνομα τοῦ ὁμώνυμου προφήτη καί τοῦ βιβλίου πού περιέχει τά κείμενά του. Λίγα στοιχεῖα ὑπάρχουν περί τοῦ προσώπου του. Ἡ δράση του ἔχει νά κάνει μέ τόν ρόλο του κατά τήν ἀνοικοδόμηση τοῦ Ναοῦ στήν Ἱερουσαλήμ στά χρόνια τοῦ βασιλιά Ζοροβάβελ. Θά μπορούσαμε νά ποῦμε ὅτι ἔζησε ὅλες τίς μεγάλες στιγμές τῆς ἐποχῆς του. Γεννήθηκε στήν Ἰουδαία καί ἐπίσης γνωρίζουμε ὅτι σέ νεαρή ἠλικία βρέθηκε μαζί μέ τούς συμπατριῶτες του αἰχμάλωτος στήν Βαβυλώνα. Σέ προχωρημένη ἠλικία ἐπέστρεψε στήν γενέτειρά του. Ὑποστηρίζετε ὅτι προερχόταν ἀπό ἱερατική οἰκογένεια καί ὅτι εἶχε λάβει σημαντική μόρφωση. Ἔχει ὀνομαστεῖ «μεταιχμαλωσιακός προφήτης» διότι ἔδρασε μετά τήν Βαβυλώνια αἰχμαλωσία καί συγκεκριμένα παρότρυνε τούς ἰουδαίους νά ἀνοικοδομήσουν τόν Ναό.

Χρονολογία ὁρόσημο γιά τόν Ἰουδαϊκό λαό ἀποτελεῖ τό ἔτος 538 π.Χ. Εἶναι τό ἔτος πού ὁ βασιλιᾶς τῶν Περσῶν Κύρος (538-529 π.Χ.) ἐπιτρέπει μέ διάταγμα τόν ἐπαναπατρισμό τῶν αἰχμαλώτων Ἰουδαίων ἀπό τήν Βαβυλώνα. Σέ αὐτό τό χρονικό πλαίσιο (520 π.Χ.) δρᾶ ὁ Προφήτης ἐκφέροντας τέσσερις προφητείες. Εἶναι σημαντικό ὅτι τό πρῶτο πού κάνουν οἱ ἐπαναπατρισθέντες ἰουδαῖοι εἶναι νά ἀνοικοδομήσουν τόν Ναό τους μόλις σέ ἕνα ἔτος μετά τήν ἐπάνοδό τους. Ξεκίνησαν οἱ ἐργασίες (537π.Χ.) τοῦ Ναοῦ τοῦ Σολομῶντα, ἀλλά ἡ προσπάθειά τους σταμάτησε γιά δύο δεκαετίες περίπου. Ξεκίνησαν ἐκ νέου καί ὁλοκληρώθηκε τό ἔργο τό 516 π.Χ. πού ἀποτελεῖ τό ἔτος τῆς τελετῆς τῶν ἐγκαινίων τοῦ «Δευτέρου Ναοῦ», ὅπως ὀνομάστηκε. Ὁ Προφήτης συνεχῶς ἐμψύχωνε ἄρχοντες καί λαό γιά τήν ἀποπεράτωση τοῦ Ναοῦ, πού κήρυττε ὅτι ἦταν θέλημα Θεοῦ. Αὐτός ὁ Ναός θά ἀποτελοῦσε ἕνα θρησκευτικό κέντρο, ἀλλά καί ἕνα ἐθνικό κέντρο. Θεωροῦσε βέβαια ὅτι ὄχι μόνο οἱ Ἰουδαῖοι, ἀλλά ὅλα τά ἔθνη, θά ἀναγνώριζαν κάποια στιγμή τό μεγαλεῖο τῆς παρουσίας του Θεοῦ διά τοῦ Ναοῦ αὐτοῦ.
Οἱ τέσσερις προφητείες πού ἐξήγγειλε ὁ Προφήτης ἀφοροῦσαν στήν προαναφερθεῖσα προτροπή του γιά τήν ἀνοικοδόμηση τοῦ Ναοῦ, τήν ἀκτινοβολία πού θά ἐξέπεμπε, τήν εὐλογία τῶν ἀνθρώπων μετά τήν ὁλοκλήρωση τοῦ ἔργου αὐτοῦ καί ἀκόμα τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ στόν Ζοροβάβελ, πού θεωρεῖτο καί προεικόνιση τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ.

Μερικά σημεία τῆς θεολογίας τῶν λόγων τοῦ Προφήτη εἶναι καί τά παρακάτω.

Ἡ ζωή μέ τόν Νόμο ἀπό τούς ἐπαναπατρισθέντες χρειάζεται νά γίνει καί μέ ἐξωτερικά σχήματα. Ἔτσι, ὁ Ναός καί ἡ λατρεία χρειάζονται ὡς μιά ἰσχυρή βάση, πού θά ἑνώνει τούς πρώην αἰχμαλώτους καί τώρα ἐλεύθερους, οἱ ὁποῖοι θά ψάχνουν τόν πνευματικό τους βηματισμό, ἔστω καί ἄν στήν αἰχμαλωσία δέν λησμόνησαν ἐντελῶς τήν πίστη τους. Πράγματι, ἡ κοινή πίστη ἑνός λαοῦ δημιουργεῖ ἰσχυρούς δεσμούς μεταξύ τῶν πολιτῶν. Ἀπό τήν ἄλλη, μέσα στόν νέο Ναό δέν θά ὑφίσταται μόνο λατρεία ὡς τύπος, ἀλλά καί ὡς οὐσία, μέ καθαρότητα στίς σχέσεις τῶν ἀνθρώπων μέ τό Θεό, ἀλλά καί μεταξύ τους. Τέλος, στόν ναό αὐτό θά προσβλέπουν καί γιά μιά μελλοντική ἐσχατολογική δόξα. Ὁ Ναός δέν θά ἀποτελέσει ἱερό τόπο μόνο γιά τούς Ἰουδαίους, ἀλλά καί θά ἀφορᾶ «πάντα τά ἔθνη». Ὅσο καί ἄν ἀνήκουν οἱ προφῆτες σέ ἕνα ἔθνος τό κήρυγμα τους ὑπερβαίνει τά ὅρια αὐτά καί γίνεται παγκόσμιο γιατί περιέχει ὄντως μεγάλες ἀλήθειες οἰκουμενικῆς ἐμβέλειας. Ὁ Ναός, ὅπως καί κάθε ναός, ἁγιάζει τούς πιστούς μέσῳ τῆς λατρείας, ἀλλά ἁγιάζεται καί ἀπό τούς πιστούς μέσῳ τῆς δικῆς τους ἁγιότητας βίου.

Ἐκτός τῶν θεολογικῶν αὐτῶν θεμάτων, ὡς πρός τό προφητικό βιβλίο πού ἐξετάζουμε, μποροῦμε νά ἐπισημάνουμε καί πάλι ὅτι ἡ καλύτερη ἀναγνώριση τῆς γνησιότητας καί ἀξίας τῶν βιβλίων τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἀποτελεῖ ἡ χρήση τους ἀπό τόν Χριστό καί τούς Ἀποστόλους, ὅπως ἀπαντοῦν στά βιβλία τῆς Καινῆς Διαθήκης. Ἔτσι, γιά τό βιβλίο τοῦ Ἀγγαίου παρατηρεῖται συσχετισμός μεταξύ τῶν χωρίων Ἀγγ. 2,6 Πρός Ἑβρ. 12,26, καί Μτθ. 24,29.

Τό βιβλίο, ὅπως σχεδόν ὅλα τά βιβλία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ὑπομνημάτισαν οἱ: Θεόδωρος Μοψουεστίας (PG 66, 473-494), Κύριλλος Ἀλεξανδρείας (PG 71, 1021-62), Θεοδώρητος Κύρου (PG 81, 1859-74) καί Ἠσύχιος Ἰεροσολύμων (PG 93, 1361-62).