Μακαριστού Μητροπολίτου Καστορίας κυρού Σεραφείμ
Η φιλανθρωπία του Θεού μας αξιώνει και φέτος να διανύουμε την ευλογημένη περίοδο του Τριωδίου και με τη χάρη και το άπειρο έλεός Του να εισερχόμαστε σε λίγες ημέρες στην Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή.
Επιτρέψτε μου και πάλι να υπενθυμίσω στα πρόσωπά σας, όσο και στον εαυτό μου, μία αντιπρόταση της Εκκλησίας στο σύγχρονο κόσμο και στην καταναλωτική κοινωνία. Και αυτή είναι η άσκηση.
Την ονόμασαν μητέρα του αγιασμού, χαλινάρι ενάντια σ εκείνα τα οποία φέρνει ο πνευματικός θάνατος, διαπαιδαγώγηση όλων των μελών του σώματος, καθώς και αποβολή της πονηράς γεύσεως του ξύλου, κατά την έκφραση του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου1.
Γράφει γεμάτος θαυμασμό ο ιερός πατήρ : «Ας απορρίψετε τον παλαιό άνθρωπο, να ζήσετε μία νέα ζωή. … Ας αποφεύγουμε τα ωραία χρώματα και ας προσέξουμε τους εαυτούς μας. Μη σε νικήσει η επιθυμία του κάλλους, ούτε να συναρπασθούν τα μάτια σου … Ας μη γλυκανθεί ο φάρυγγάς σου … Κινδυνεύεις να νικηθείς από την όσφρησή σου; απόφευγε τα αρώματα. Έχεις γίνει μαλθακός από την αφή; απόφευγε τα λεία και μαλακά πράγματα. Σε παραπλάνησε η ακοή σου; κλείσε την πόρτα στα απατηλά και γεμάτα περιέργεια λόγια. Άνοιγε το στόμα σου στο λόγο του Θεού. …
Ο θυμός ας στρέφεται μόνον εναντίον του όφεως εξαιτίας του οποίου έπεσες. Ολόκληρο το επιθυμητικό σου ας είναι τελείως στραμμένο προς το Θεό … Η λογική σου ας τα ελέγχει όλα και ας μην παρασύρεται προς τα κάτω … Μην μισήσεις τον αδελφό σου για τον οποίο πέθανε ο Χριστός … Μην φθονήσεις εκείνον που πετυχαίνει κάτι … Μην εξευτελίσεις (άνθρωπο που χύνει) δάκρυ … Μην διώξεις πτωχό … Αν όμως τον διώξεις, τουλάχιστον μην πλουτήσεις σε βάρος του … Δώσε σ εκείνον που έχει ανάγκη στέγη, τροφή και προστασία, εσύ που τα έχεις άφθονα … Ελέησε, εσύ που έχεις ελεηθεί. … Την ηδονή ας σου την μετριάζει η φροντίδα, ενώ την λύπη η ελπίδα για το καλύτερο. … Αν αμαρτάνεις, να επιστρέφεις στο σωστό δρόμο, και αν βρίσκεσαι σωστά, να εντείνεις τις προσπάθειές σου»2.
Ακριβώς στην ίδια προοπτική κινείται ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος : «Απάλλαξε, λέγει, πρώτα τον εαυτό σου από τη δουλεία (των πραγμάτων) και μετά πάρε αυτά, για να μην τα πάρεις ως δούλος, αλλά ως αφέντης. Περιφρόνησε τον πλούτο, και θα γίνεις πλούσιος • καταφρόνησε τη δόξα, και θα γίνεις ένδοξος • μην σκέπτεσαι την τιμωρία των εχθρών, και τότε θα την πετύχεις • περιφρόνησε την άνεση, και τότε θα την λάβεις • ώστε, όταν την λάβεις, να την λάβεις όχι ως δούλος, αλλά ως ελεύθερος. … Ο Θεός, όταν δει ότι δεν λαχταρούμε πια τα γήινα πράγματα, τότε μας αφήνει να τα χρησιμοποιούμε • διότι τότε τα χρησιμοποιούμε ως ελεύθεροι και ώριμοι άνθρωποι και όχι σαν παιδιά (που αποσπούνται από τα παιχνίδια και δεν συγκεντρώνονται στα αναγκαία)»3.
Με την άσκηση θα φθάσουμε στην πνευματική ελευθερία και, επιπλέον, θα ζούμε και με το όραμα της Βασιλείας των Ουρανών. Η προτροπή των θεοφόρων πατέρων είναι και σήμερα επίκαιρη για όλους μας και ιδιαιτέρως για τους ποιμένες της Εκκλησίας : «Δώσε αίμα, λάβε πνεύμα», δηλαδή να αγωνίζεσαι στον αγώνα της ασκήσεως ώστε να απολαύσεις πλούσια τη χάρη του Θεού.
Αν εμείς, αγαπητοί μου πατέρες, που είμαστε τεταγμένοι στον αγώνα αυτό της ασκήσεως, δεν την χρησιμοποιήσουμε, τότε δεν θα μπορούμε και να την προσφέρουμε και να την διδάξουμε στο λαό μας.
Πως μπορούμε να μιλήσουμε για τη νηστεία, όταν εμείς την καταφρονούμε; Η για την πραότητα και το πνεύμα της φιλαργυρίας, της αργίας, της περιεργείας, της φιλαρχίας και της αργολογίας, κατά την ωραιότατη ευχή του Αγίου Εφραίμ, όταν εμείς δεν συμμορφωνόμαστε στις σοφές υποδείξεις της Εκκλησίας και δεν ασχολούμαστε με τη θεραπεία των τραυμάτων μας και των παθών μας;
Καιρός, λοιπόν, να ασχοληθούμε σοβαρά και με συνέπεια με την άσκηση, να την προσφέρουμε και να την διδάξουμε στον ευλογημένο λαό μας, προκειμένου να τον προετοιμάσουμε κατά το στάδιο της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής, για να απολαύσει τη νύκτα της Αναστάσεως τη θέα του Θεού. «Όποιος κοιτάζει ψηλά», υπογραμμίζει με έμφαση ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, «και δένει τη σάρκα με το πνεύμα, έχει το Χριστό φιλικό οδηγό της ζωής. Όποιος , τα κτήματά του, τη γλώσσα του, τα αφτιά του και τον ίδιο του το νου και τη δύναμή του, τα δώσει όλα στη ζωή που έρχεται, … και φέρνοντας στις αποθήκες του πολύ ανώτερα πράγματα από τα επίγεια, …, αυτός θα δει με τα μάτια του τον Βασιλέα Θεό και θα γίνει πνεύμα, αφού αποβάλλει τη σάρκα και το πνεύμα που αντιστέκεται (δηλ. το σαρκικό-κοσμικό φρόνημα) και θα πετύχει θέση στον ένδοξο αγγελικό χορό, έχοντας βραβείο πολύ μεγαλύτερο από τους μεγάλους κόπους του. … Αυτό είναι το τέλος της θνητής ζωής. Σ αυτό ανεβάζουν τους ανθρώπους οι εξευτελισμοί των παθών του Χριστού»4.
Αγαπητοί μου πατέρες,
Μαζί με την αγάπη μου και τις ολοκάρδιες ευχές μου για την Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή, επιτρέψτε μου να σας καταθέσω και τα κάτωθι, όπως κάθε χρόνο :
1. Να προσευχόμαστε συχνά πυκνά. Πληροφορούμαι ότι μερικοί από τούς Πατέρες συμπεριφέρονται με ανευλάβεια στην κοινή προσευχή της Εκκλησίας, με αποτέλεσμα να επικρατεί ο σκανδαλισμός των πιστών. Ακόμη, ότι δεν γνωρίζουν περί προσευχής, όταν βρίσκονται στα σπίτια τους.
Σας παρακαλώ, χρησιμοποιείτε τις προσευχές της Εκκλησίας, όπως αυτές περιγράφονται στα βιβλία της Εκκλησίας: την πρωινή προσευχή, την προσευχή πριν και μετά το φαγητό, τον Εσπερινό, το Απόδειπνο, τούς Χαιρετισμούς της Παναγίας και την Παράκληση προς την Θεοτόκο. Η μονολόγιστη ευχή του Χριστού, το ” Κυριε Ιησού Χριστέ ελέησόν με “, να μην λείπει από τα χείλη και την καρδιά μας.
Στο σπίτι μας, το Εικονοστάσι, η κανδήλα, το θυμίαμα, το κερί, τα βιβλία θα μας βοηθήσουν να βρούμε τον εαυτό μας. Θα δώσουμε λόγο στον Θεο, αργά η γρήγορα, για όλα αυτά.
2. Να φροντίζουμε εμείς οι ίδιοι προσωπικά για την μελέτη του λόγου του Θεού. Τωρα, την περίοδο της Αγίας Τεσσαρακοστής, θα πρέπει να μελετήσουμε ολόκληρη την Καινή Διαθήκη. Είναι ανεπίτρεπτο να κάνουμε λάθη στην ανάγνωση των Ευαγγελικών Περικοπών.
3. Να φροντίζουμε για την τακτική, καθημερινή τέλεση των Ιερών Ακολουθιών του Όρθρου, των Ωρών, του Εσπερινού και του Μεγάλου Αποδείπνου (καθημερινά), καθώς και των Χαιρετισμών της Παναγίας μας (κάθε Παρασκευή βράδυ). Το Μεγα Απόδειπνο, κατά την πρώτη εβδομάδα, ψάλλεται με το καθορισμένο τμήμα του Μεγάλου Κανόνος, τις δε υπόλοιπες εβδομάδες με τον Κανόνα του Θεοτοκαρίου του ήχου της εβδομάδος.
4. Σε όλους τούς Ιερούς Ναούς να τελείται η Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία δύο φορές την εβδομάδα, Τετάρτη και Παρασκευή, στα μεγάλα χωριά, η οπωσδήποτε μία φορά την εβδομάδα (κατά προτίμηση Τετάρτη) στα μικρά χωριά. Υπενθυμίζουμε ότι για την τέλεση της Προηγιασμένης Θείας Λειτουργίας δεν πρέπει να ξεχνάμε κατά την Θεία Λειτουργία της προηγούμενης Κυριακής να βγάζουμε έναν η δύο Αμνούς επιπλέον (ανάλογα με τις Προηγιασμένες Θείες Λειτουργίες που θα τελέσουμε), ο Οποίος (Αμνός) πρέπει να φυλάσσεται σε κατάλληλο Αρτοφόριο, το οποίο θα τοποθετείται επί της Αγίας Τραπέζης και δίπλα του θα καίει ακοίμητο καντήλι. Ο Άγιος Άρτος δεν μεταφέρεται από ένα Ναό σε άλλο Ναό για την τέλεση της Ακολουθίας των Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων.
Εαν υπάρχουν Πατέρες που δεν δύνανται η δεν γνωρίζουν να τελέσουν την Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία, να ενημερώσουν εγκαίρως την Ιερά Μητρόπολη.
5. Όταν ο Επίσκοπός σας θα επισκεφθεί την Ενορία σας, θα πρέπει να ενημερώσετε όλους τούς Ενορίτες σας, καθώς και το σχολείο (εάν πρόκειται για Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία) και να προετοιμάσετε κατάλληλα τα παιδιά και τούς Χριστιανούς σας για να κοινωνήσουν των Αχράντων Μυστηρίων, όπως επίσης και για την Ακολουθία του Ιερού Ευχελαίου. Ο Επίσκοπος θα φέρει μαζί του Ιερό Λείψανο ενός Αγίου της πίστεώς μας προς προσκύνηση, ενώ μετά το πέρας της Ακολουθίας θα μοιράζονται στο εκκλησίασμα Ιερές Εικόνες του Αγίου ως ευλογία.
6. Να προσέξουμε ιδιαίτερα το θέμα της Νηστείας. Πρώτα πρέπει να νηστεύουμε εμείς και να αγωνιζόμαστε, για να παραδειγματίζονται και οι πιστοί μας. Να προσέξουμε να μην καταλύουμε την νηστεία μας χωρίς σοβαρό λόγο υγείας και μάλιστα σε δημόσιους χώρους (καφενεία-ταβέρνες) και να γινόμαστε, έτσι, πρόξενοι σκανδαλισμού των αδελφών μας. Θα δώσουμε φρικτό λόγο στον Θεο.
7. Να συμμετέχουμε όλοι στούς Κατανυκτικούς Εσπερινούς της Κυριακής που, κατά το πρόγραμμα, θα τελούνται στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναο της Καστοριάς και να προτρέπουμε κάθε Κυριακή τούς Χριστιανούς μας να τούς παρακολουθούν. Πολλή πνευματική ωφέλεια θα αποκτήσουμε όλοι και ο αγώνας μας θα ενισχυθεί.
8. Να υπενθυμίζουμε στούς Χριστιανούς μας το καθήκον της συμμετοχής στο Μυστήριο της Ιεράς Εξομολογήσεως, αφού πρώτοι εμείς προσέλθουμε σε αυτό, για να αποθέσουμε το βάρος των αμαρτιών μας στον Πνευματικό και να πλησιάσουμε όσο γίνεται πιο καθαροί το Ιερό Θυσιαστήριο.
Ίσως υπάρχουν Ιερείς που δεν εξομολογήθηκαν ποτέ. Αποτελεί φοβερό αμάρτημα, καταφρόνηση του Ιερού Μυστηρίου και βλασφημία της Θείας Χαριτος. Σας προτρέπω να βρείτε Πνευματικό Πατέρα να εξομολογηθείτε το συντομότερο. Είναι φοβερό να αγιάζουμε με τα Ιερά Μυστήρια τούς πιστούς μας και εμείς οι Ιερείς να μένουμε άνευ αγιασμού.
9. Θα πρέπει, ακόμη, να προτρέπουμε τούς Χριστιανούς μας να συμμε-τέχουν συχνά στο Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, αφού προηγουμένως τούς προτρέψουμε για την συμμετοχή τους στο Μυστήριο της Ιεράς Εξομολογήσεως.
10. Να ανακοινώνετε κάθε Κυριακή στο Εκκλησίασμα το πρόγραμμα των Ιερών Ακολουθιών και ομιλιών της Μητροπόλεως, ώστε να το γνωρίζουν οι Χριστιανοί, προκειμένου να τις παρακολουθούν.
11. Θερμότατα παρακαλώ να φροντίσετε για την έγκαιρη πρόσκληση του Πνευματικού (εάν οι ίδιοι δεν εξομολογείτε) για την Εξομολόγηση των Χριστιανών, παρέχοντες κάθε διευκόλυνση στον Πνευματικό που θα επισκεφθεί την Ενορία σας.
12. Επίσης, να φροντίσετε για την κάλυψη των λατρευτικών αναγκών στις Ενορίες εκείνες που στερούνται Ιερέως και έχουν αναλάβει την φροντίδα αυτή ορισμένοι από σας. Είναι ανεπίτρεπτο να αφήνουμε αυτούς τούς ανθρώπους, έστω και λίγους, χωρίς να τελέσουμε τα Ιερά Μυστήρια και τις υπόλοιπες Ακολουθίες.
Θα επιμεληθώ προσωπικά του θέματος αυτού, ώστε να αποφευχθούν οι διάφοροι σκανδαλισμοί του λαού του Θεού στις υπάρχουσες κενές εφημεριακές θέσεις.
13. Σε όλες τις μεγάλες Ενορίες να τελεσθεί, σύμφωνα με το προ-γραμμα της Ιεράς Μητροπόλεως, Παρασκευή προς Σαββατο, Ιερά Αγρυπνία, στην οποία θα συμμετάσχουν οι όμοροι προς την Ενορία Κληρικοί, καθώς επίσης και οι Χριστιανοί μας, τούς οποίους και θα πρέπει να προετοιμάσουμε να κοινωνήσουν των Αχράντων Μυστηρίων.
14. Άφησα τελευταίο το πιο σπουδαίο.
Αν πάντοτε ήταν η ώρα της Εκκλησίας, ιδιαιτέρως όμως την εποχή αυτή, με την τραγωδία που βιώνει ο τόπος μας, είναι κατ’ εξοχήν η ώρα της Εκκλησίας.
Σταθείτε κοντά στον λαό μας θεραπευτικά, παρακλητικά, ενισχυτικά, οικονομικά.
Στηρίξτε τον, βοηθείστε τον. Θυσιασθείτε γι’ αυτόν τον λαό.
Αυτό είναι το έργο του καλού ποιμένος: να θυσιάζεται για το ποίμνιό του. Ο μισθός σας θα είναι πολύς και η ευλογία του Θεού ακόμη μεγαλύτερη.
Καλή Τεσσαρακοστή και Καλό Πασχα!
1 Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, Λόγος ΜΔ , Εις την Καινήν Κυριακήν, κεφ. 6, ΕΠΕ 5,227.
2 ο.π. 227-229.
3 Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Υπόμνημα εις την προς Εβραίους επιστολήν του Αποστόλου Παύλου, Ομιλία ΚΕ , κεφ. 2, ΕΠΕ 25,181.
4 Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, Έπη εις εαυτόν, Ποίημα ΜΕ, Θρήνος περί των της αυτού ψυχής παθών, στιχ. 11-28, ΕΠΕ 10,333.
