Ένας Κλέφτης και Δραπέτης Δούλος Έγινε Δεσπότης

1. Ἡ σημερινή Κυριακή, ἀδελφοί χριστιανοί, λέγεται «Κυριακή τῶν Ἀπόκρεω». Λέγεται ἔτσι ἐπειδή τήν Κυριακή αὐτή ἀποκόπτουμε τό κρέας ἀπό τά φαγητά μας. Καί τήν ἄλλη Κυριακή, πού τήν λέμε «Κυριακή τῆς Τυρινῆς», ἀποκόπτουμε καί τά γαλακτερά. Καί ἔπειτα εἰσερχόμαστε στήν νηστεία τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. Ἄς ἑτοιμαστοῦμε νά νηστεύσουμε τήν Μεγάλη Τεσσαρακοστή, ἀδελφοί μου χριστιανοί, ὅσο μπορεῖ ὁ καθένας. Ἄς κάνουμε τήν προσευχή μας γιά νά καταφέρουμε κάπως καλύτερα φέτος τήν νηστεία τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς καί μέ τήν εὐχή τῆς Παναγιᾶς μας θά τά καταφέρουμε. – Ἀλλά στό σημερινό μου κήρυγμα θά ἤθελα, χριστιανοί μου, νά σᾶς μιλήσω γιά τόν ἀπόστολο Ὀνήσιμο, πού ἑορτάζουμε σήμερα 15 Φεβρουαρίου. Ἔχει πολλά διδάγματα ὁ ἅγιος αὐτός νά μᾶς δώσει καί γι᾽ αὐτό προτίμησα νά μιλήσω γι᾽ αὐτόν.

2. Ὁ ἀπόστολος Ὀνήσιμος ἦταν ἕνας δοῦλος στό ἀφεντικό του τόν Φιλήμονα, στίς Κολοσσές τῆς Φρυγίας. Τό ἀφεντικό του τόν ἀγόρασε καί τόν ἔκανε δοῦλο του. Ὅπως τώρα, χριστιανοί μου, πηγαίνουμε στήν ἀγορά καί ἀγοράζουμε πατάτες καί ντομάτες καί διάφορα ἄλλα ὑλικά, ἔτσι τότε οἱ πλούσιοι ἄνθρωποι πήγαιναν στήν ἀγορά καί ἀγόραζαν ἀνθρώπους. Ἔτσι λοιπόν ὁ πλούσιος ἔμπορος Φιλήμονας ἀγόρασε ἀπό τήν ἀγορά ἕναν ἄνθρωπο καί ἀπό τό ρῆμα «ὀνίνημι», πού σημαίνει «ὠφελῶ», τοῦ ἔδωσε τό ὄνομα «Ὀνήσιμος», γιά νά τοῦ εἶναι ἕνας ὠφέλιμος καί χρήσιμος δοῦλος. Ἦταν πραγματικά καλός καί ὠφέλιμος ὁ δοῦλος αὐτός στήν ἀρχή, ἀλλά μετά ἔκλεψε κάποιο ἀντικείμενο ἀπό τό σπιτικό τοῦ ἀφέντη του καί ἔφυγε. Ἄν τόν ἀνακάλυπτε ὁ κύριός του ὁ Φιλήμονας, θά εἶχε πολύ ἄσχημο τέλος, γιατί οἱ δραπέτες δοῦλοι τιμωροῦνταν πολύ αὐστηρά ἀπό τό κράτος. Γι᾽ αὐτό καί ὁ κλέφτης καί δραπέτης δοῦλος Ὀνήσιμος, γιά νά μήν ἀνακαλυφθεῖ, ἔφυγε στήν μεγαλούπολη Ρώμη, τήν πρωτεύουσα τοῦ τότε κόσμου, ὥστε νά μπορεῖ νά κρυφτεῖ καί νά χαθεῖ στό χάος της.

3. Ἀλλά ἦρθαν δύσκολες μέρες γιά τόν δραπέτη δοῦλο, τόν Ὀνήσιμο, γιατί δαπανήθηκαν τά χρήματα ἀπό τήν πώληση τοῦ ἀντικειμένου αὐτοῦ πού ἔκλεψε ἀπό τό ἀφεντικό του. Καί ἄρχισαν τότε ἀνήσυχες καί ἐναγώνιες σκέψεις στόν Ὀνήσιμο. Πῶς θά ζήσει; Καί τί θά γίνει, ἐάν τό ἀφεντικό του τόν κατήγγειλε στήν ἀστυνομία καί αὐτή τόν ἀνακάλυπτε; Γιατί ὑπῆρχε εἰδικό τμῆμα πού ἐρευνοῦσε τούς δραπέτες δούλους. Ἀπό τό μυαλό τοῦ Ὀνήσιμου, αὐτοῦ πού γιορτάζουμε σήμερα, θά πέρασαν μελαγχολικές ἀποφάσεις, ὅτι θά ἦταν καλύτερα νά δώσει τέρμα στήν ζωή του. Ἀλλά, ὤ!, τί καλό Θεό πού ἔχουμε! Τί παρήγορες καί φωτεινές σκέψεις δίνει στόν ἀπελπισμένο ἄνθρωπο ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ! Ἐκείνη τήν ὥρα, ἀδελφοί μου, πού ὁ φυγάς δοῦλος Ὀνήσιμος σκεφτόταν ἀπογοητευτικά, ἐκείνη τήν ὥρα ὁ Θεός τόν φώτισε νά σκεφθεῖ ἕναν ὑπέροχο ἄνθρωπο μέ μιά μεγάλη καρδιά. Σκέφτηκε τόν ἀπόστολο Παῦλο! Γιά τό Ἀπόστολο αὐτόν ἄκουγε συχνά ἀπό τό ἀφεντικό του τόν Φιλήμονα, γιατί τόν εἶχε πνευματικό του πατέρα, ἐπειδή εἶχε κατηχηθεῖ ἀπό αὐτόν καί  πίστευσε στόν Χριστό.  Ἀλλά ποῦ εἶναι τώρα ὁ ἀπόστολος Παῦλος; Ἦταν καί αὐτός στήν Ρώμη, στήν πόλη πού ἦταν καί ὁ δοῦλος Ὀνήσιμος. Τόν Παῦλο τόν ἔφεραν ἐκεῖ καί τόν φυλάκισαν ! Τί ἔγκλημα ἔκανε; Δέν ἔκανε κανένα ἔγκλημα! Τό μόνο «ἔγκλημά» του ἦταν τό ὅτι κήρυττε τόν Ἰησοῦ Χριστό ὡς ἀληθινό Θεό καί Σωτήρα. Καί ἦταν ἔγκλημα αὐτό γιά τήν ἐποχή ἐκείνη, ὅταν βασιλιάς ἦταν ὁ Νέρωνας. Ὁ δοῦλος Ὀνήσιμος γνώριζε ὅτι ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἦταν στήν φυλακή καί μάλιστα μποροῦμε νά ὑποθέσουμε ὅτι τό ἀφεντικό του ὁ Φιλήμονας θά τόν εἶχε ἀποστείλει ἀπό τήν Φρυγία γιά νά πάει δῶρα ἀγάπης καί σεβασμοῦ στόν φυλακισμένο πνευματικό του πατέρα.

4. Τόν ἀπόστολο Παῦλο λοιπόν σκέφτηκε νά ἐπισκεφτεῖ στήν φυλακή ὁ ἀπελπισμένος κλέφτης καί δραπέτης δοῦλος Ὀνήσιμος. Καί τό ἔκανε. Ἐκεῖ στήν φυλακή ὁ ἁμαρτωλός δοῦλος ἐξομολογήθηκε τό ἁμάρτημά του στόν μεγάλο Ἀπόστολο. Ἐδῶ, ἀγαπητοί μου χριστιανοί, εἶναι νά θαυμάσει κανείς τόν ἀπόστολο Παῦλο γιά τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο χειρίστηκε τήν ἁμαρτωλή ψυχή, πού εἶχε ἐνώπιόν του. Ἐλᾶτε, πνευματικοί πατέρες, ἐλᾶτε διδάσκαλοι καί παιδαγωγοί, ἐλᾶτε γονείς, ἐλᾶτε ὅλοι στήν φυλακή τῆς Ρώμης, γιά νά μάθουμε ἀπό τόν ἀπόστολο Παῦλο, πῶς πρέπει νά μιλᾶμε γιά νά σώζονται οἱ ψυχές καί μάλιστα τά νέα μας παιδιά. Ἄν ὁ ἀπόστολος Παῦλος τοῦ μιλοῦσε μέ ἀποτομία καί τόν ἔλεγχε γιά τό ἁμάρτημα πού ἔκανε, θά τόν ἀπογοήτευε ἀκόμη περισσότερο. Θά τόν σκότωνε. Ἀλλά τοῦ μίλησε μέ πολλή ἀγάπη καί μέ σωστική θεολογία. Τοῦ εἶπε ὅτι ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ἤμασταν δοῦλοι καί σκλάβοι στήν ἁμαρτία, ἀλλά ἦρθε ὁ Χριστός, ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ, καί μᾶς ἀπελευθέρωσε. Εἶπε πολλά-πολλά γιά τόν Χριστό ὁ Ἀπόστολος στόν ἀπογοητευμένο Ὀνήσιμο, μέχρι πού τόν ἔκανε νά γονατίσει καί νά πεῖ «πιστεύω καί ἐγώ στόν Χριστό»! Ἐκεῖ λοιπόν στήν φυλακή ὁ ἀπόστολος Παῦλος κατήχησε τόν ἁμαρτωλό νέο, τόν κλέφτη καί δραπέτη δοῦλο, καί τόν ἔκανε χριστιανό. Τώρα, ὡς λύση γιά τό πρόβλημα τοῦ Ὀνησίμου, ὁ ὁποῖος ἔτρεμε μήπως συλληφθεῖ, ὁ Παῦλος τοῦ εἶπε νά ἐπιστρέψει στήν Φρυγία καί νά πάει στό ἀφεντικό του τόν Φιλήμονα. Ταράχθηκε ὁ Ὀνήσιμος ὅταν ἄκουσε τήν συμβουλή αὐτή τοῦ Ἀποστόλου. Ταράχθηκε, γιατί φοβόταν πολύ τόν Φιλήμονα γιά τήν κλοπή πού τοῦ ἔκανε. Ἀλλά ὁ ἀπόστολος Παῦλος τόν καθησύχασε καί τοῦ εἶπε: «Μή φοβᾶσαι, Ὀνήσιμε. Ὁ Φιλήμονας εἶναι πνευματικό μου τέκνο. Ἐγώ τόν ἔφερα στόν Χριστό. Θά τοῦ γράψω ἕνα γράμμα, στό ὁποῖο θά τόν παρακαλῶ νά σέ δεχθεῖ καί θά τό κάνει».

5. Ἔτσι, ἀγαπητοί μου χριστιανοί, ὁ ἀπόστολος Παῦλος γράφει στήν φυλακή τήν Πρός Φιλήμονα ἐπιστολή του, στήν ὁποία τόν παρακαλεῖ νά δεχθεῖ τόν δοῦλο του, τόν Ὀνήσιμο, πού τοῦ ἔκανε κακό μέ τήν κλοπή καί τήν φυγή του. Εἶναι τό μικρότερο κείμενο τῆς Καινῆς Διαθήκης ἡ ἐπιστολή αὐτή. Ἀλλά εἶναι ἕνα ὑπέροχο κείμενο, πού δείχνει τό μεγαλεῖο τῆς ψυχῆς τοῦ ἀποστόλου Παύλου, τήν ἀγάπη του, τήν εὐγένειά του καί τόν φωτισμένο τρόπο πού χρησιμοποιεῖ γιά τήν σωτηρία τῶν ψυχῶν. Σᾶς παρακαλῶ, χριστιανοί μου, νά διαβάσετε τήν ἐπιστολή αὐτή τοῦ μεγάλου Ἀποστόλου πρός τόν ἔμπορο Φιλήμονα. Εἶναι γραμμένη μέ πολλή τέχνη, μέ πολύ σοφία Θεοῦ θέλω νά πῶ. Εἶναι κείμενο θεόπνευστο. Στήν ἐπιστολή του αὐτή ὁ ἀπόστολος Παῦλος παρακαλεῖ τόν Φιλήμονα ὄχι μόνο νά δεχθεῖ τόν Ὀνήσιμο, ἀλλά νά τόν δεχθεῖ ὄχι πιά ὡς δοῦλο, ὅπως πρῶτα, ἀλλά ὡς «ἀδελφό» καί μάλιστα «ἀγαπητό» ἀδελφό (στίχ. 16)· γιατί τώρα ὁ Ὀνήσιμος εἶναι χριστιανός. Δηλαδή, στήν περίπτωση αὐτή ὁ ἔμπορος Φιλήμονας ἔκανε τήν πιό μεγάλη ἐμπορία: Ἔχασε δοῦλο καί κερδίζει ἀδελφό χριστιανό! Ἀκόμη, γράφει ὁ Ἀπόστολος στόν Φιλήμονα νά μήν ζητήσει χρήματα ἀπό τόν Ὀνήσιμο γι᾽ αὐτό πού τοῦ ἔκλεψε, ἀλλά νά τά καταλογίσει σ᾽ αὐτόν, στόν Παῦλο,  τό ὀφειλόμενό του καί θά τό ἐξοφλήσει αὐτός, ὁ Παῦλος (στίχ. 18-19). Προσωπικά ἐντύπωση μοῦ κάνει τό λογοπαίγνιο τοῦ ἀποστόλου Παύλου στόν Φιλήμονα. Σᾶς εἶπα στήν ἀρχή ὅτι ὁ Φιλήμονας ὀνόμασε τόν δοῦλο πού ἀγόρασε «Ὀνήσιμο» ἀπό τό ρῆμα «ὀνίνημι» (= ὠφελῶ), γιά νά τοῦ εἶναι χρήσιμος καί ὠφέλιμος. Ἀλλά γράφει τώρα ὁ ἀπόστολος Παῦλος στόν Φιλήμονα γιά τόν δοῦλο του ὅτι ἄν καί τόν ὀνόμασε Ὀνήσιμο, ὅμως τοῦ φάνηκε «ἄχρηστος», δηλαδή «μή ὀνήσιμος». Τώρα ὅμως πού ἔγινε χριστιανός τοῦ γράφει ὅτι θά τοῦ εἶναι «εὔχρηστος», δηλαδή πραγματικά «ὀνήσιμος» (στίχ. 11)! Τέλος, ὁ ἀπόστολος Παῦλος, γιά νά δεσμεύσει τόν Φιλήμονα νά τοῦ κάνει τήν χάρη πού τοῦ ζητάει, νά δεχθεῖ δηλαδή μέ ἀγάπη τόν δραπέτη δοῦλο του, τόν κεντρίζει στό φιλότιμο, πού λέμε, καί τοῦ λέγει: «Ἔχω ἐμπιστοσύνη στήν τόσο μεγάλη σου ὑπακοή, πού μοῦ δείχνεις, καί γι᾽ αὐτό ξέρω καί εἶμαι βέβαιος ὅτι θά κάνεις ὄχι μόνο αὐτό πού σοῦ ζητῶ, ἀλλά καί παραπάνω ἀπό αὐτό πού σοῦ ζητῶ» (στίχ. 21).

6. Γιά νά μήν σᾶς τά πολυλέγω, χριστιανοί μου, ὁ χριστιανός ἔμπορος Φιλήμονας, μετά ἀπό μία τέτοια ἐπιστολή τοῦ πνευματικοῦ του πατέρα, τοῦ ἀποστόλου Παύλου, προσέλαβε στό ἀρχοντικό του μέ πολλή ἀγάπη τόν δοῦλο του Ὀνήσιμο, χριστιανό τώρα. Ὁ Ὀνήσιμος μέ τήν πνευματική καθοδηγία τοῦ ἀποστόλου Παύλου, ἀλλά καί τοῦ κυρίου του Φιλήμονα, ἔζησε ἁγία χριστιανική ζωή καί ἔγινε καί Ἐπίσκοπος, Δεσπότης πού λέμε, στήν Βέροια,  κατά παράδοση, ἤ πιθανότατα στήν Ἔφεσο. Ἐργάστηκε ἱεραποστολικά μέ πολύ ζῆλο καί τελικά ἀξιώθηκε νά μαρτυρήσει γιά τόν Χριστό ὕστερα ἀπό πολλά βασανιστήρια. Αὐτά τά μεγαλεῖα γίνονται στήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ μέ σωστούς πνευματικούς πατέρες, σάν τόν ἀπόστολο Παῦλο.

Μέ πολλές εὐχες,

† Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας