Εις τον Πρωτομάρτυρα Στέφανον και την Σφαγήν των Νηπίων

Του Μακαριστού Μητροπολίτου Πατρών Νικοδήμου

“ἄγγελος Κυρίου φαίνεται κατ᾿ ὄναρ τῷ ᾿Ιωσὴφ λέγων ἐγερθεὶς παράλαβε τὸ παιδίον καὶ τὴν μητέρα αὐτοῦ καὶ φεῦγε εἰς Αἴγυπτον”(Ματθ. β΄13).

Δια δευτέραν φοράν άγγελος Κυριου ειδοποιεί τον Ιωσήφ, να λάβει τα πρέποντα μέτρα. Τη προηγουμένην φοράν ο άγγελος τον ειδοποίησε καθ΄ ύπνον να μη ανησυχεί δια την κυοδορίαν της Παναγίας Παρθένου, διότι επρόκειτο περί συλλήψεως εκ Πνεύματος Αγίου. Τώρα, μετά την Γέννησιν του Σωτήρος Χριστού, ειδοποιείται πάλιν δι΄ αγγέλου ο Ιωσήφ, ότι ο Ηρώδης κινείται εξοντωτικώς εναντίων του Γεννηθέντος θείου Βρέφους, και λαμβάνει εντολήν να αναχωρήσει, μαζί με το Παιδίον και την Παναγίαν μητέραν Του, εις την Αίγυπτον, προς ασφάλειαν. Και εις την πρώτην και εις την δευτέραν περίπτωσιν βλέπομεν την προστατευτικήν επέμβασιν του Θεού χάριν του αθώου. Την αθωότητα της Παναγίας Παρθένου, η οποία εκινδύνευε να εκτεθεί από κακάς υποψίας, όταν εκυοφόρει τον Υιόν του Θεού εκ Πνεύματος Αγίου, την επροστάτευσεν ο Θεός δια της αποστολής του αγγέλου προς τον Ιωσήφ. Και το Θείον Βρέφος, το οποίο αναιτίως εκινδύνευσε, από την μάχαιρα του Ηρώδου, πάλιν η προστασία του Θεού το διαφυλάσσει δι΄αγγέλου αποσταλέντος προς τον Ιωσήφ. Είναι, ομολογουμένως, άξιον πολύς προσοχής το ζήτημα τούτο, της εκ μέρους του Θεού προστασίας του αθώου, ώστε ολίγαι σκέψεις εκ του θέματος τούτου θα ήσαν χρήσιμοι, και ουχοί άσχετοι προς τον σήμερον εορταζόμενον Πρωτομάρτυρα Στέφανον.

1. 1. Δεν είναι σπάνιον να είναι κανείς αθώος, και όμως να διατρέχει κίνδυνον. Να έχει συνείδησιν μαρτυρούσαν ότι είναι ανένοχος, και να κινδυνεύει εν τούτοις να υποστεί δυσαρέστους δυνεπείας. Εις τας περιστάσεις αυτάς είναι παρήγορον φια τον χριστιανόν να αναλογίζεται, ότι ο Θεός επεμβαίνει προστατευτικώς χάριν του αθώου και αναιτίως εκτεθειμένου ανθρώπου. Εις την Παλαιάν Διαθήκην είναι κλασσικαί ορισμέναι περιπτώσεις, κατά τας οποίας ο Θεός επενέβει προστατευτικώς, δια να σώσει αθώας ανθρωπίνας υπάρξεις. Ενθυμείσθε τον Ιωσήφ εις την Αίγυπτον, τον σώφρονα εκαίνον νέον, ο οποίος εφυλακίσθη, κατόπιν των συκοφαντιών της γυναίκας του Πετεφρή, ότι δήθεν εξεδηλώθη με σκοπούς όχι ηθικούς. Γνωρίζετε πώς επενέβη ο Θεόςκαι του έδωκεν την σοφίαν εκείνην, δια της οποίας εφάνει χρήσιμος εις τον Φαραώ, και εξήλθεν εκ της φυλακής, και ανυψώθη μέχρι θρόνου αντιβασιλικού. Εις το βιβλίον του Δανιήλ αναφέρεται μία περίπτωσις γυναικός αγνής, σεμνοτάτης, (Σωσάννα ητο το άνομά της), η οποία εσυκοφαντήθη βαρύτατα ως προς το ζήτημα της τιμής. Έφθασαν τα πράγματα μέχρι θανατικής αυτής καταδίκης, και οδηγείτο προς εκτέλεσιν. Αλλά η προστασία του Θεού εξεδηλώθη δια την αθώαν εκείνην ύπαρξιν. Επενέβη ο προφήτης Δανιήλ, ο οποίος έφερεν εις δύσκολον θέσιν τους συκοφάντας και περιέπεσαν εις αντιφάσεις. Απεδείχθη τοιουτοτρόπως η αθωότης της κατηγορηθείσης γυναικός, και εσώθει την τελαιταίαν στιγμήν από την θανατικην καταδίκην. Αλλά μήπως οι Μάγοι, οι προσκυνήσαντες το θείον Βρέφος, δεν εκινδύνευσαν, ακουσίως, να γίνουν όργανα του φονικού σχεδίου του Ηρώδη κατά του γεννηθέντος Λυτρωτού; Με την απλότητα της καρδίας των, ετοιμάζονται να επιστρέψουν, δια να πληροφορήσουν τον Ηρώδην, που εγεννήθη ο Χριστός. Και επεμβαίνει πάλιν ο Θεός – διότι θέλει να προφυλάξει τας αθώας αυτάς υπάρξεις από μίαν τοιαύτην ακουσίαν συνενοχήν και ευθύνην – και <χρηματισθέντες κατ᾿ ὄναρ μὴ ἀνακάμψαι πρὸς ῾Ηρῴδην, δι᾿ ἄλλης ὁδοῦ ἀνεχώρησαν εἰς τὴν χώραν αὐτῶν.>,με την καρδίαν ήσυχον, με την συνείδησιν ήρεμον, ότι δεν συνήργησαν εις το φονικόν σχέδιον του Ηρώδου. Εν γένει, αγαπητοί αδελφοί, έχομεν πλείστας όσας μαρτυρίας της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης, αλλά και εκ της ιστορίας και της πείρας, ότι ο Θεός επροστάτευσε πολλάκις αθώας υπάρξεις κατά τρόπον θευμαστόν. Ο Δαυίδ είχεν τόσην βεβαιότητα περί του ζητήματος αυτού, ώστε όταν εις μίαν περίπτωσιν εκείνος ήτο αθώος και ανένοχος, και μέσα από τα βάθη της ψυχής του ησθάνετο την αθωότητά του, ελεγεν εις τον Θεόν <κρῖνόν με, Κύριε, κατὰ τὴν δικαιοσύνην μου καὶ κατὰ τὴν ἀκακίαν μου ἐπ᾿ ἐμοί>(Ψαλμός ζ΄ 9). Δηλαδή Σύ, Κύριε που γνωρίζεις ότι εις την προκειμένην περίπτωσιν έχω το δίκαιο με το μέρος, Σύ να δώσεις την λύσιν και την αισίαν έκβασιν. Εις τας χείρας Σου παραθέτω τον εαυτόν μου και ζητώ να κριθώ από Σε τον δικαιοκρίτην, οπότε είμαι βέβαιος, ότι θα προστατευθώ παρά Σου. Βεβαιώνει δ΄ εξάλλου ο Ψαλμωδός τον άνθρωπον τον πιστόν και αθώον, ότι ο Θεός <καὶ ἐξοίσει ὡς φῶς τὴν δικαιοσύνην σου καὶ τὸ κρῖμά σου ὡς μεσημβρίαν> (Ψαλμός λς΄6). Δηλαδή η προστασία του Θεού εις την περίπτωσιν την αθωότητός σου θα φανεί, και θα λάμψει η αλήθεια όπως λάμπει ο ήλιος εν πλήρει μεσημβρία. Αρκεί λοιπόν να είμεθα αθώοι. Αρκεί, όταν μας εύρει μία δυσμενής περίστασις, να έχωμεν την συνείδησίν μας ήσυχον. Και τότε <εαυτούς και αλλήλους και πάσαν την ζωήν ημάν Χριστώ τω Θεώ παραθώμεθα>. Και εκείνο, το οποίον φαίνεται ανθρωπίνως δύσκολον και ακατόρθωτον, το πραγματοποιεί η επέμβασις του Θεού. Εις πλείστας όσας περιπτώσεις έλαμψεν η αθωότης και ο αθώος εδικαιώθη κατά τρόπν κυριολεκτικώς θαυματουργικόν.
2. Ναι, αλλά τα νήπια της Βηθλεέμ; Τα άκακα νήπια του εσφαγιάσθησαν από την μάχαιρα του Ηρώδου δεν ήσαν αθώα; Και ο Πρωτομάρτυς Στέφανος που εθανατώθη δια λιθοβολισμού εις τι έπταισε; Πώς δεν εξεδηλώθη και υπέρ αυτών η προστατευτική επέμβασις του Θεού; Ώ αγαπητοί! Τα νήπια εκείνα της Βηθλεέμ, αριθμούμενα εις ολίγας δεκάδας ασφαλώς, (όχι χιλιάδας, όπως η φήμη αναφέρει, διότι ένα χωριόν ήτο η Βηθλεέμ και δεν είναι δυνατόν παρά ολίγα βρέφη να υπήρχον εις αυτήν και εις τα πάριξ αυτής χωρία), υπήρξαν οι πρώτοι μάρτυρες του Χριστού. Αυτά πρώτα έχυσαν το αίμα των υπέρ του γεννηθέντος Σωτήρος. Ωσαύτως και ο εορταζόμενος σήμερον Πρωτομάρτυς. Τόσον αυτός όσον και εκείνα είναι οι πρωτοι πολίται της βασιλείας των ουρανών. Αν ο Θεός τους έδωκε την χάριν αυτήν, θα θυσιασθούν πρώτοι υπέρ του Χριστού, ζηλεύσατε τα νήπια αυτά. Ποίος από ημάς δεν θα ήθελε να ήτο εις την θέσιν των και να εθυσιάζετο χάριν του Χριστού; Διότι τα νήπια αυτά μίαν πρόσκαιρον ζωή εθυσίασαν, και εκέρδισαν τον ουρανόν. Υπήρξαν όντως εκλεκταί δια τον Χριστόν υπάρξεις, όπως εκλεκτοί υπήρξαν και όλοι οι άγιοι μάρτυρες, οι οποίοι, με επικεφαλής τον Πρωτομάρτυρα Στέφανον, υπέστησαν τα πάνδεινα χάριν της δόξης του ονόματός Του. ναι μεν η κακία των ανθρώπων ήτο αδικαιολόγητος, όταν οδηγεί τα άκακα αυτά πλάσματα εις την σδαγήν. Αλλ΄ο Κύριος, όσους ηξίωσε του μαρτυρικού τίτλου, τους επεβράβευσε με ύψιστον έπαθλον δια την θυσίαν των. Εχάρισεν εις αυτούς την ουράνιον βασιλείαν. Τούτο κατενόει ο Απόστολος Παύλος, όταν έλεγεν: <ὑμῖν ἐχαρίσθη τὸ ὑπὲρ Χριστοῦ, οὐ μόνον τὸ εἰς αὐτὸν πιστεύειν, ἀλλὰ καὶ τὸ ὑπὲρ αὐτοῦ πάσχειν> (Φιλιπ. Α΄29). Δηλαδή είναι προνόμιον όχι μόνον να πιστεύωμεν εις τον Χριστόν, αλλά και να αξιωθώμεν να πιστεύωμεν χάριν Αυτού. Είναι τιμή εκ μέρους του Θεού και προνομιακή η θέσις του ανθρώπου, ο οποίος υφίσταται μίαν θυσίαν χάριν του Κυρίου, ασχέτως αν μεσολαβεί η κακία των ανθρώπων. Αλλά και όταν ακόμη ο αθώος πάσχει και μαρτυρεί, δεν σημαίνει ότι στερείται της προστασίας του Θεού. Απλώς η θεία προστασία εκδηλούται όπως είναι το σχέδιον και η βουλή του Θεού. Διότι ενδέχεται να επιτρέψει ο Θεός και να δοκιμασθώμεν. Τούτο δεν σημαίνει ότι ο Θεός δεν μας ακούει και ότι αγνοεί τα συμβαίνοντα εις ημάς. Όταν ο Θεός φαίνεται ότι δεν επεμβαίνει υπέρ ημών, έχει το σχέδιόν του. Και οφείλομεν να μη αμφιβάλλωμεν ότι <φυλάσσει Κύριος πάντας τοὺς ἀγαπῶντας αὐτὸν> (Ψαλμ. ρμδ΄20), αλλά – συμπληρώνει ο Απόστολος Παύλος – <τοῖς ἀγαπῶσι τὸν Θεὸν πάντα συνεργεῖ εἰς ἀγαθόν> (Ρωμ. η΄28). Όταν αγαπώμεν τον Θεόν, και αν μας συμβεί κάτι οδυνηρόν, θα είναι προς το σημφέρον μας. Διότι δεν βλέπει ο Θεός τα πράγματα, όπως τα βλέπομεν ημείς, αλλά με την ιδικήν Του προοπτικήν της αιωνιότητος.
3. αλλ΄ άς μη παρίδωμεν και την συνέχειαν των οραμάτων του Ιωσήφ. Εν καιρώ ειδοποιείται πάλιν δι΄ αγγέλου, ότι ο κίνδυνος παρήλθε, και δύναται να επιστρέψει εις την Ιουδαίαν. Πληροφορηθείς όμως ότι <Αρχέλαος βασιλεύει ἐπὶ τῆς ᾿Ιουδαίας ἀντὶ ῾Ηρῴδου τοῦ πατρὸς αὐτοῦ, ἐφοβήθη ἐκεῖ ἀπελθεῖν> (Ματθ. β΄22). Ο Ιωσήφ αισθάνεται την ανάγκην λάβει και ο ίδιος κάποια προστατευτικά μέσα και να μη περιμένει τα πάντα από τον Θεόν, κατά τρόπον μοιρολατρικόν. Εξήντλησε δηλαδή και ο ίδιος τα όρια της ανθρωπίνης δυνατής προφυλάξεως. Και ο Θεός, σημειωτέον, κρίνει ότο ορθώς κρίνει ο Ιωσήφ, και ότι συνετώς ενεργεί, διατηρών τας επιφυλάξεις του. δια τούτο, τετάρτην φοράν τώρα, τον πληροφορεί, δι΄ αγγέλου και πάλιν, ότι πρέπει να εγκατασταθεί εις την Ναζαρέτ, <ὅπως πληρωθῇ τὸ ρηθὲν διὰ τῶν προφητῶν ὅτι Ναζωραῖος κληθήσεται.> (Ματθ. β΄23). Εκ του τελευταίου τούτου γεγονότος άς διδαχθώμεν, ότι και ο άνθρωπος οφείλει να λαμβάνει δια τον εαυτόν του όλα τα μέτρα ασφαλείας, δια να μη εκτίθεται και να μη κινδυνεύει εξ ιδίας του απρονοησίας, περαιτέρω δε να επαφίεται εις την προστασίαν του Θεού.

Είθε αι σκέψεις αύται να συμβάλουν όπως αποκτήσωμεν όλοι, χάριτι θεία, καρδίαν καθαράν, και να είμεθα ανεύθυνοι και αθώοι από αμαρτιών, δια να μας αγαπά ο Θεός και να μας προστατεύει ως τέκνα Του αγαπητά.

Εόρτια Μηνύματα – Κηρύγματα επι ταις εορταίς, Αρχιμανδρίτου Νικοδήμου Βαλληνδρά, Αθήνα 1964

Επιμέλεια Χρήστος Κονταξής Ιεροσπουδαστής