«Ὑπέρ φύσιν» ἐπὶ τῇ ἀποδόσει τῆς ἑορτῆς. † Μητροπολίτης Πατρῶν Νικόδημος

Υμνους ἐξαισίους ψάλλει σήμερον ἡ ἁγία ἡμῶν Ἐκκλησία πρός τό πάνσεπτον Πρόσωπον τῆς Ὑπερευλογημένης Μητρός τοῦ Κυρίου. Προεξάρχουν εἰς τάς ὑμνωδίας αὐτάς δύο διακεκριμένοι ὑμνωδοι· ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός καί ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Μελωδός. Καί οἱ δύο συναγωνίζονται εἰς ὑψηλούς τόνους καί εἰς λυρικάς ἐξάρσεις, διά νά ὑμνήσουν τήν «ἀειμακάριστον καί παναμώμητον καί Μητέρα τοῦ Θεοῦ ἡμῶν».

1.Καί εἶναι χαρακτηριστικόν ὅτι, ἐνῷ ἑορτάζομεν τήν κοίμησιν τῆς Παναγίας· καί ἐνῷ, ἐκ πρώτης ὄψεως, θά ἐθεωρεῖτο εὔλογον ἡ Κοίμησις νά χαρακτηρίζεται ὡς πένθυμον γεγονός, καί – ἑπομένως – εἰς πένθυμον τόνον να ψάλλουν οἱ ὑμνωδοί τῆς Ἐκκλησίας, ἐν τούτοις ὁ τόνος τῆς ὑμνωδίας εἶναι ἑορταστικός καί ἡ ἑορτή προσλαμβάνει τόν χαρακτῆρα μεγάλης πανηγύρεως. Διότι πεποίθησις τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ὅτι ἡ Παναγία, καί ὅταν ἐκοιμήθη, δέν ἐγκατέλειψε τόν κόσμον. («… ἐν τῇ κοιμήσει τόν κόσμον οὐ κατέλιπες, Θεοτόκε. Μετέστης πρός τήν ζωήν, μήτηρ ὑπάρχουσα τῆς ζωῆς»).

Ἡ Κοίμησις τῆς Παναγίας δέν εἶναι κοίμησις ἑνός κοινοῦ θνητοῦ, διότι Ἐκοίνη εἶναι ἡ γεννήσασα τόν Ἀρχηγόν τῆς ζωῆς· καί ἑπομένως ἦτο πολύ φυσικόν ὅτι Αὐτήν «τάφος καί νέκρωσις οὐκ ἐκράτησεν, ὡς γάρ ζωῆς Μητέρα πρός τήν ζωήν μετέστησεν, ὁ μήτραν οἰκήσας ἀςιπάρθενον». Δηλαδή ἦτο ἑπόμενον ὅτι δέν θά μποροῦσε νά μείνῃ εἰς τόν τάφον καί νά Τήν φθείρῃ ὁ θάνατος, διότι Τήν μετέστησεν εἰς τήν αἰώνιον ζωήν καί Τήν μετέφερεν εἰς τόν οὐρανόν ὁ ἐνανθρωπήσας Υἱός Της. Εὐλόγώς ἐπεκράτησε λοιπόν ὁ τόνος τοῦ πανηγυρισμοῦ, μέ τόν ὁποῖον ἑορτάζει ἡ Ἐκκλησία τήν πρός οὐρανόν μετάστασιν τῆς Παναγίας.

Καί ὅταν ὁ πανηγυρικός τόνος τῆς ὑμνῳδίας φθανῃ εἰς τό κατακόρυφον, ὁ ὑμνωδός ψάλλει· «νενίκηνται τῆς φύσεως οἱ ὅροι ἐν Σοί, Παρθένε Ἄχραντε. Παρθενεύει γάρ Τόκος καί ζωήν προμνηστεύεται θάνατος. Ἡ μετά Τόκον Παρθένος καί μετά θάνατον ζῶσα…» Δηλαδή εἰς τήν προσωπικότητα Σου, Παρθένε ἐνικήθη ἡ φύσις, ἐνικήθη ἡ φυσική τάξις, διότι ὅσα συνέβησαν μέ Σένα εἶναι ἀνώτερα τῆς φύσεως καί ξεπερνοῦν τήν φυσικήν τάξιν. Καί πράγματι, εἶναι ἀνώτερα τῆς φυσικῆς τάξεως, ὅλα τά θαυμαστά γεγονότα τῆς ζωῆς τῆς Παναγίας. Ἄς σκεφθῶμεν ὅτι Ἐκείνη ἔγινε Μητέρα κατά τρόπον ὑπερφυσικόν. Ὁ ἄγγελος Τῆς μετέφερε τό μήνυμα τό οὐράνιον καί Πνεῦμα ἅγιον ἐπεσκίασεν Αὐτήν καί ἐγέννησεν ὡς ἄνθρωπος τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦ. Δέν εἶναι τοῦτο μέγα ὑπεφυσικόν γεγονός ; καί δέν λέγει δικαίως ὁ ὑμνογράφος ὅτι «νενίκηνται τῆς φύσεως οἱ ὅροι»;  Καί ὅταν, μετά τήν Γέννησιν τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, ἡ πρό τοῦ τόκου Παρθένος ἔμεινεν ἐσαεί ἀειπάρθενος, δέν εἶναι τοῦτο πάλιν ὑπέρτερον τῆς φύσεως ; Ὃταν δέ ἐκοιμήθη καί κατεβιβάσθη εἰς τόν τάφον, καί διά τῆς δυνάμεως τοῦ Μονογενοῦς Υἱοῦ Της δέν Τήν ἔφθειρεν ὁ θάνατος, ἀλλά- ὅπως οἱ ἱεροί ὑμνογράφοι μας, ποιητικήν ἔμπνευσιν τονίζουν – ἀνῆλθεν εἰς τόν οὐρανόν μετά δόξης, δέν δικαιώνουν ταῦτα τόν τόνον τόν πανηγυρικόν τοῦ ὕμνου «νενίκηνται τῆς φύσεως οἱ ὅροι ἐν Σοί, Παρθένε Ἄχραντε ; »

2.Ὑπάρχει ὅμως καί μία ἄλλη πλευρά εἰς τήν προσωπικότητα τῆς Παναγίας ὅπου ἔχει τήν θέσιν του ὁ ὑψηλός αὐτός τόνος τῆς ὑμνωδίας. Ἄς σκεφθῶμεν ὅτι ὑπῆρξεν ἡ «Κεχαριτωμένη». Ἔφθασεν εἰς τοιοῦτο ἠθικόν ὕψος, εἰς τέτοιο ὕψος ἁγιότητος, ὥστε ὁ Ἃγιος Θεός νά κατοικήσῃ ἐντός Αὐτῆς καί νά λάβῃ σάρκα ἐκ τῆς σαρκός Της καί αἷμα ἐκ τοῦ αἵματός Της, γενόμενος ἄνθρωπος. Εἰς πόσην ἁγιότητα ἔπρεπε νά εἶχεν ἀνέλθει Αὕτη, διά νά βαστάσῃ ἐντός Αὐτῆς τόν Θεόν ; καί πόσον ἁγία ἔπρεπε νά εἶναι Ἐκείνη διά νά γίνῃ Μητέρα τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ; Ἀσφαλῶς αὐτή ἡ ὑψίστη ὑπεροχή εἰς τήν ἁγιότητα τῆς Ὑπεραγίας Παρθένου εἶναι κάτι τό ὑπέρ φύσιν.

Ἐκείνη ἔδειξεν ὅλην τήν διάθεσην καί ὅλον τόν ζῆλον καί τήν θέλησιν καί τήν προσπάθειαν, διά νά καταρτίσῃ τόν ἑαυτόν της σκεῦος ἡγιασμένον καί ἐκλεκτόν ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. Πέραν δέ τούτου, ἔρχεται τοῦ Θεοῦ ἡ χάρις, διά νά καταστήσῃ τελειοτάτην τήν Κόρην Ἐκείνην, ἡ Ὁποία θά ἐγίνετο Μήτηρ Θεοῦ. Καί ἔφθασε τά ὅρια τῆς τελειότητος, ἐξεπέρασε τά ὅρια τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως διά τῆς θείας δυνάμεως.

Διά νά ἀποδεχθῇ ὅτι καί ἡμεῖς οἱ σημερινοί ὑμνηταί τῆς δόξης Της – καί ἡμεῖς οἱ σημερινοί χριστιανοί, οἱ πιστεύοντες εἰς τόν Σωτῆρα Χριστόν, τόν Ὁποῖον Ἐκείνη ἐγέννησεν – ἔχομεν μίαν κλῆσιν καί ἕνα προορισμόν ὑψηλόν· νά κατευθυνώμεθα ἐκεῖ ὅπου μᾶς ὁδηγεῖ ἡ χριστιανική γραμμή, τό χριαστιανικό χρέος, ὁ χριστιανικός ὑπογραμμός καί προορισμός. Καί ἄν τοῦτο φαίνεται ὅτι εἶναι ἀνώτερον τῶν ἀνθρωπίνων δυνάμεων, εἶναι δυνατόν νά ὑπερνικηθοῦν τῆς φύσεως οἱ ὅροι, ὅταν τόν χριστιανόν τόν ἐπισκιάσῃ ἡ θεία χάρις. Ὁμολογουμένως, ὁ χριστιανικός ὑπογραμμός, ἡ χριστιανική τελειότης, ὅπως τήν περιγράφει τό ἱερόν Εὐαγγέλιον, εἶναι ἕνα ἰδανικόν τόσον ὑψηλόν, πού ὅταν τό ἀτενίσῃ ὁ ἄνθρωπος τόν καταλαμβάνει κάποιο δέος καί ἕνας δισταγμός, ὁ ὁποῖος δημιουργεῖ εἰς πολλούς τήν ἀπογοητευτικήν σκέψιν· πῶς μπορεῖς νά φθάσῃς σύ εἰς αὐτό τό ἰδεῶδες ; πῶς θά γίνῃς ὁ ἄνθρωπος τῆς ἀρετῆς καί τῆς ἁγιότητος ; ἡ ἁγιότης εἶναι ἀνωτέρα τῆς ἀνθρωπίνης δυνάμεως. Ναί εἶναι ἀνωτέρα τῆς ἀνθρωπίνης δυνάμεως, ἀπό τῆς ἀπόψεως ἐκείνης πού εἶπεν ὁ Χριστός «χωρίς ἐμοῦ οὐ δύνασθε ποιεῖν οὐδέν.» Ἐάν θελήσῃ ὁ ἄνθρωπος, μέ τάς ἰδικάς του δυνάμεις μόνον, νά φθάσῃ εἰς τήν τελειότητα πού ζητεῖ ὁ Θεός, ἀσφαλῶς δέν θά τό κατορθώσῃ. Ἀνήκει τοῦτο εἰς τά ἀδύνατα παρ’ ἀνθρώποις. Ἄν ὅμως εἶναι ὁ ἄνθρωπος τῆς χριστιανικῆς ζωῆς ὁ ἄνθρωπος τῆς προσευχῆς – ἀλλά καί τῆς προσοχῆς –  τῆς χριστιανικῆς μελέτης, τοῦ χριστιανικοῦ καταρτισμοῦ, τῆς χριστιανικῆς ἐποικοδομῆς, ὁ ἄνθρωπος ὁ τρεφόμενος διά τῶν Ἁγίων Μυστηρίων καί εὑρισκόμενος εἰς ἐπαφήν μέ τόν οὐρανόν καί τόν Θεόν, διά νά ἐμπνέεται ἀπό τό Εὐαγγέλιον τοῦ Χριστοῦ καί νά ἐνισχύεται ἀπό τήν χάριν τοῦ Χριστοῦ, τότε τά ἀδύνατα παρ’ ἀνθρώποις γίνονται πραγματικότης, διότι εἶναι ὄντως «δυνατά παρά τῷ Θεῷ». Καί βλέπομεν τόν ἄνθρωπον πού εἶναι ἐνάρετος, πόσην ἀνωτερότητα ἔχει. Καί ἄν τόν συγκρίνωμεν μέ ἄλλους, τούς ὁποίους βλέπομεν εἰς ἐκείνην τήν ἀθλίαν ἠθικήν κατάπτωσιν, εἰς ἐκείνην τήν κατηγορίαν τῶν ἀνθρώπων πού ἐξέφυγαν ἀπό τόν χριστιανικόν δρόμον, διά νά ἐξωκείλουν εἰς τήν φαυλότητα, διερωτώμεθα· μά πῶς ἄλλοι κατῶρθωσαν νά γίνουν τόσον ἀνώτεροι ἄνθρωποι, τόσον ἁγνοί, τόσον τίμιοι καί τόσον ὑπέροχοι χριστιανοί ; Τό ἐπέτυχαν, διά τῆς ἐνισχύσεως τῆς θείας δυνάμεως.

 Ὦς ἀγαπητοί, δέν πρέπει ποτέ νά ἀποκλείωμεν ἀπό τήν ζωήν μας τόν ὑπερφυσικόν παράγοντα. Πολλές φορές, ὡς χριστιανοί, καλούμεθα νά ἀναλάβωμεν καθήκοντα καί εὐθύνας μεγάλας. Τά καθήκοντα μᾶς παρουσιάζονται συναφασμένα μέ δυσκολίας πολλάκις καί μέ κόπους. Καί λέγομεν· πῶς νά ἀναλάβω αὐτά τά βάρη ; Μή λησμονῇς, χριστιανέ ὅτι ὑπάρχει καί ὁ ὑπερφυσικός παράγων. Μέ τήν ὑπερφυσικήν δύναμιν τῆς θείας χάριτος καί τήν φιλότιμον ἀνωτερότητά σου θά ἐπιτύχῃς, καί θά παρουσιασθῇς ὁ ἄνθρωπος, ὁ ἁγνός, ὁ ἄσπιλος, ὁ τίμιος, ὁ ὑποδειγματικός οἰκογενειάρχης, ὁ κοινωνικός ἄνθρωπος, ( ὁ εὑρισκόμενος εἰς τήν οἱανδήποτε ἐπαγγελματικήν θέσιν), ὁ πάντοτε εὐσυνείδητος, ὁ σταθερός χαρακτήρ, διά τοῦ συνδιασμοῦ τῆς ἀνθρωπίνης θελήσεως ἀλλά καί τῆς θείας δυνάμεως καί τοῦ θείου φωτισμοῦ, διότι πάντως ὑπέρ φύσιν εἶναι τό ὕψος τῆς χριστιανικῆς τελειότητος εἰς τό ὁποῖον φέρεσαι.

*****

Ἀτενίζοντες λοιπόν καί ἡμεῖς πρός τήν «Πλατυτέραν τῶν οὐρανῶν», πρός «τήν τιμιωτέραν τῶν Χερουβείμ καί ἐνδοξωτέραν ἀσυγκρίτως τῶν Σεραφείμ», πρός Ἐκείνην ἡ Ὁποία ἔφθασεν εἰς τέτοιο ὕψος, ὥστε νά χαρακτηρισθῇ «ὑψηλοτέρα τῶν οὐρανῶν καί καθαρωτέρα λαμπηδόνων ἡλιακῶν», ἄς σταθῶμεν μέ εὐλάβειαν ἐνώπιόν Της καί ἄς θελήσωμεν νά ἐμπνευσθῶμεν ἀπό τήν προσωπικότητα Της · καί ἄς Τήν παρακαλέσωμεν, μέ τάς πρεσβείας Της νά μᾶς ἑλκύσῃ πρός τά ἄνω, ὥστε καί ἡμεῖς πρός τά ἄνω νά κατευθυνώμεθα, εἰς τήν θείαν δύναμιν ἐλπίζοντες καί εἰς τόν οὐρανόν ἀποβλέποντες.