Μ. Γ. Βαρβούνης, Καθηγητής Λαογραφίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης
Ο μήνας Δεκέμβριος, δέκατος κατά το ρωμαϊκό ημερολόγιο μήνας του χρόνου, πέρα από τις εορτές του Δωδεκαημέρου, των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Φώτων περιλαμβάνει και άλλες μικρότερες μεν, αλλά σπουδαιότατες για την εθιμική ζωή μας εορτές. «Νικολοβάρβαρα» χαρακτηρίζει ο λαός μας το διάστημα από 4 έως 6 Δεκεμβρίου, οπότε λαμβάνουν χώρα και οι εορτές της αγίας Βαρβάρας, της προστάτιδος των παιδιών από λοιμώδεις νόσους, του αγίου Σάββα και του αγίου Νικολάου, του προστάτη των ναυτικών.
Πέρα από τις πολλές ονομαστικές εορτές, πολλά είναι τα πανηγύρια που τελούνται τότε. Ο λαός πιστεύει ότι κατά τις ημέρες αυτές αυξάνεται υπερβολικά το κρύο, έχουμε την τελευταία καμπή του κρύου χειμώνα πριν το επερχόμενο χειμερινό ηλιοστάσιο, που οριοθετεί την έναρξη του μεγαλώματος της μέρας, άρα και τη σταδιακή – διστακτική στην αρχή – επέλευση της καρποφόρας άνοιξης. Ειδικά δε η εορτή του αγίου Νικολάου, με τις πολλές αγιολογικές παραδόσεις που τη συνοδεύουν κατά τόπους, αποτελεί και μετεωρολογικό και κλιματολογικό ορόσημο για την αγροτική και ναυτική ζωή του λαού μας. Η εορτή της αγίας Αννας (9 Δεκεμβρίου) αποτελεί ευκαιρία για οικογενειακές συγκεντρώσεις, ενώ η εορτή του αγίου Σπυρίδωνα (12 Δεκεμβρίου), προστάτη των χρυσοχόων, των αγγειοπλαστών και των υποδηματοποιών, αλλά και των ναυτικών του Ιονίου και της Αδριατικής, λόγω της εναπόθεσης του άφθαρτου λειψάνου του στην Κέρκυρα, δίνει αφορμή και για ιαματικές παρεμβάσεις όσων πάσχουν από ασθένειες της ακοής.
Στις 13 Δεκεμβρίου εορτάζει η αγία Λουκία, προστάτης των ματιών, αλλά και ο άγιος Ευστράτιος, με πολλές ονομαστικές εορτές. Τον άγιο Ελευθέριο (15 Δεκεμβρίου), λόγω της παρετυμολογικής ερμηνείας του ονόματός του, τιμούν ιδιαίτερα οι έγκυες γυναίκες, που περιμένουν με τη γέννα να «λευτερωθούν», κάποτε με έθιμα που εντάσσονται στην κατηγορία της ευτοκικής ομοιοπαθητικής μαγείας. Τον άγιο Μόδεστο (16 Δεκεμβρίου) τιμούν ως προστάτη των ζώων τους οι κτηνοτρόφοι, ραντίζοντας με τον αγιασμό της εορτής του τη γη και ταΐζοντας με τα εορταστικά κόλλυβά του τα ζώα, ώστε να στερεωθούν και να ευδοκιμήσουν. Γεωργοί και κτηνοτρόφοι, που τον θεωρούν συνάδελφό τους – παρά το ότι στην πραγματικότητα ήταν επίσκοπος και Πατριάρχης Ιεροσολύμων – τηρούν αυστηρή αργία κατά την εορτή του. Τον θαυματουργό άγιο Διονύσιο της Ζακύνθου (17 Δεκεμβρίου) τιμούν ιδιαιτέρως οι κάτοικοι του νησιού αυτού, όπου βρίσκεται το άφθαρτο σκήνωμά του, αλλά και όλων των Επτανήσων.
Στις 20 Δεκεμβρίου, οπότε εορτάζει ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος, παρετυμολογικά οι άνθρωποι «αγναντεύουν» τα Χριστούγεννα που έρχονται, αλλά και το αισθητό μεγάλωμα της μέρας. Την αγία Αναστασία την Φαρμακολύτρια (22 Δεκεμβρίου) τιμούν ως θεραπεύτρια και ιαματική, στα μικρασιατικά μάλιστα πανηγύρια της πήγαιναν να προσευχηθούν και πολλοί μουσουλμάνοι, που ζητούσαν την θαυματουργική επέμβασή της. Στις 23 Δεκεμβρίου εορτάζουν οι Αγιοι Δέκα της Κρήτης, οι οποίοι τιμώνται και στα Επτάνησα λόγω της κρητικής παρουσίας εκεί. Η εορτή της αγίας Ευγενίας (24 Δεκεμβρίου), νηστίσιμη λόγω της παραμονής της Δεσποτικής Εορτής των Χριστουγέννων, δίνει ευκαιρία για οικογενειακές εόρτιες συνάξεις.
Αλλά και μετά τα Χριστούγεννα η εορτή του αγίου Στεφάνου (27 Δεκεμβρίου), προστάτη των νιόπαντρων ζευγαριών που πρόσφατα «στεφανώθηκαν», τιμάται με προσκόμιση από αυτούς στεφάνων και στεφανιών στους εορτάζοντες ναούς και τις πανηγυρίζουσες μονές. Γενικά, ο Δεκέμβριος είναι μήνας εορταστικός, λόγω και του ότι παραδοσιακά οι γεωργικές, κτηνοτροφικές και ναυτικές εργασίες είχαν κατά κανόνα διακοπεί από τις αντίξοες καιρικές συνθήκες και οι λαϊκοί άνθρωποι φρόντιζαν να περνούν βίο εορταστικό, ανανεωτικό των οικογενειακών και των κοινοτικών δεσμών και παρηγορητικό για την επερχόμενη σκληρή εργασιακή πραγματικότητα της άνοιξης και του καλοκαιριού. Με τις κυριότερες γεωργικές ασχολίες, όπως η σπορά και η ελαιοσυγκομιδή να έχουν τελειώσει, οι άνθρωποι εόρταζαν τους αγίους τους, αναθέτοντάς τους την προστασία των κυριότερων βιολογικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων τους και προετοιμάζονταν για το Δωδεκαήμερο, γεγονός που δίνει στον Δεκέμβριο εντελώς ιδιαίτερη θέση μέσα στον παραδοσιακό ετήσιο εορτολογικό κύκλο του λαού μας.
Κιβωτός της Ορθοδοξίας
Γίνετε συνοδοιπόροι μας στην γνώση και την ενημέρωση. Στείλτε στο info@poimin.gr άρθρα, φωτογραφίες, βίντεο ή κάτι που πιστεύετε ότι αξίζει να μοιραστείτε τόσο με εμάς όσο και με τους αναγνώστες μας.
