Μπροστά στη νέα σχολική χρονιά

Toυ π. Σωφρόνιου Γκουτζίνη, Πρωτοσύγκελλου Ι.Μ. Ξάνθης και Περιθεωρίου

Η ευλογία του Θεού είναι απαραίτητη για κάθε ανθρώπινο έργο, πολύ δε περισσότερο για το υψηλό έργο της παιδείας, που ήδη από την αρχαιότητα θεωρήθηκε από το γένος μας ως υπέρτατο αγαθό. Ετσι στο γεμάτο προσδοκίες ξεκίνημα της νέας σχολικής χρονιάς, η Εκκλησία μας, με την ακολουθία του Αγιασμού επικαλείται τη χάρη του Θεού σε εκπαιδευτικούς, μαθητές και γονείς, ώστε με κοινή προσπάθεια να προχωρήσουν στην κατάκτηση της γνώσης με αξιοσύνη, ελπίδα και υπομονή.

Είναι απαραίτητες αυτές οι τρεις αρετές για την επιτυχημένη μάθηση. Γιατί η παιδεία αποτελεί μία επίπονη διαδικασία που μοιάζει με τοκετό. Και στον μεν τοκετό με πολλές ωδίνες ένας νέος άνθρωπος έρχεται στον κόσμο, στην δε παιδεία ο αδιαμόρφωτος ακόμη στον χαρακτήρα μαθητής, με πολλούς κόπους και μόχθους έρχεται να πλαστεί σε ώριμο άνθρωπο που θα είναι κατά πάντα έτοιμος ώστε να εισέλθει στην κονίστρα της κοινωνίας.

Βέβαια η ευλογία του Θεού δεν έχει κάποια μαγική δύναμη που θα επενεργήσει στην εκπαιδευτική διαδικασία, αλλά χρειάζεται και την ανθρώπινη συνέργεια. Εξάλλου σε κανένα μυστήριο της Εκκλησίας η χάρη του Θεού δεν ενεργεί ερήμην του ανθρώπου. Με την ακολουθία του Αγιασμού δύο πράγματα επιτυγχάνονται: κατά πρώτον καταδεικνύεται ο ιερός χαρακτήρας της παιδείας και κατά δεύτερον αναδεικνύεται ο στόχος που το εκπαιδευτικό έργο, ανεξάρτητα από τις κατά καιρούς μεταρρυθμίσεις, θα πρέπει διαχρονικά να υπηρετεί και που δεν είναι άλλος από την χριστοποίηση του ανθρώπου.

Στις ποικίλες ευχές της αγιαστικής ακολουθίας ο Χριστός προβάλλεται τόσο ως  πρότυπο διδασκάλου όσο και ως πρότυπο μαθητού. Ως διδάσκαλος μάλιστα διεκδικεί την αποκλειστικότητα. Είναι ο μόνος διδάσκαλος και καθηγητής. Από το δικό του πρότυπο πηγάζει κάθε εμπνευσμένο πρότυπο διδασκάλου. Ο εκπαιδευτικός παράλληλα με το ανθρωπολογικό και πνευματικό πρότυπο που φανερώνει ο Χριστός στον κόσμο με τη σάρκωσή Του, καλείται να ακολουθήσει και το παιδαγωγικό. Με την ιδιότητά του ως καθηγητού ο Χριστός καθιερώνει την προσωπική σχέση διδασκάλου-μαθητού που υπερβαίνει τη συμβατική σχέση διδάσκοντος-διδασκομένου. Ο διδάσκαλος έχει με τον μαθητή έναν προσωπικό σύνδεσμο, που υπερβαίνει την κατά συνθήκη συνάντησή τους με σκοπό την προσπέλαση ενός γνωστικού αντικειμένου. Η σχέση διδασκάλου-μαθητού σμιλεύει χαρακτήρες, αναδεικνύει την ελευθερία του προσώπου και γι’ αυτό αντέχει στη φθορά του χρόνου. Εξακολουθεί να ισχύει και μετά τον καιρό της μαθητείας, για ολόκληρη τη ζωή. Η σχέση διδασκάλου-μαθητού δεν εγκαινιάζεται από τον Χριστό. Προϋπάρχει στην παράδοση του Γένους από την αρχαιότητα, ως αλυσίδα: Σωκράτης-Πλάτων, Πλάτων-Αριστοτέλης, Αριστοτέλης-Μέγας Αλέξανδρος κλπ. Ο Χριστός παίρνει αυτή την παράδοση και την εγκεντρίζει στην αιωνιότητα. Και οι φίλοι του Χριστού οι άγιοι, και μάλιστα οι ασκητές, συνεχίζουν μέσα στη ζωή της Εκκλησίας αυτή την παράδοση διδασκαλίας και μαθητείας. Με τη χριστοποίησή του ο άνθρωπος νικά τον θάνατο και «μένει εις τον αιώνα».

Ο Χριστός όμως είναι και πρότυπο μαθητού. Οντας ως Ασαρκος Λόγος ο Δημιουργός και η Αυτοζωή, με την ενανθρώπισή του ο Κύριος περνά από όλες της μεθηλικιώσεις του ανθρώπου και καθίσταται πρότυπο για όλους, νεότερους και μεγαλύτερους. Μεγαλώνει κάνοντας υπακοή όχι μόνο στην Παναγία Μητέρα του, αλλά και στον θεωρούμενο από την κοινωνία «πατέρα» του, αγαπά τον κόπο και εργάζεται άοκνα ως «ο του τέκτονος υιός» για να εξασφαλίσει τα προς το ζην, ενώ ταυτόχρονα προκόπτει «σοφία, και ηλικία και χάριτι παρά Θεώ και ανθρώποις». Ηδη δωδεκαετής στον Ναό φανερώνει αυτό το «συναμφότερον» της Θεανθρώπινης υπάρξεώς Του, διδάσκοντας με σοφία τους σοφούς του Ισραήλ. Σοφία που δεν είναι μόνο θεϊκή, αλλά θεανθρώπινη.

Πρότυπο, λοιπόν, για όλους όσους απαρτίζουν τον κόσμο της παιδείας, ας αποτελεί το πρόσωπο του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Πρότυπο που προσκαλεί σε τολμηρή αλλαγή. Ισως η μεγαλύτερη ασθένεια της παιδείας μας σήμερα να είναι η κατά το μάλλον ή ήττον ανυπαρξία της σχέσεως διδασκάλου-μαθητού, η οποία έχει υποπέσει σε σχέση εκπαιδευτή-εκπαιδευόμενου. Μόνον όμως όταν η συμβατική σχέση διδάσκοντος-διδασκομένου αντικατασταθεί από την ουσιώδη και προσωπική σχέση διδασκάλου-μαθητού, θα ξαναβρεί η παιδεία μας την απωλεσθείσα ομορφιά της. Αυτή θα είναι πράγματι και η σπουδαιότερη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση.