† Μνήμη τῶν ἐν Ἁγίοις πατέρων ἡμῶν καί οἰκουμενικῶν διδασκάλων, Βασιλείου τοῦ Μεγάλου, Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου καί ᾿Ιωάννου τοῦ Χρυσοστόμου (30 Ἰανουαρίου).
Μητροπολίτου Φαναρίου Ἀγαθαγγέλου
Γενικοῦ Διευθυντοῦ τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας
τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος
῾Η αἰτία γιά τήν εἰσαγωγή τῆς ἑορτῆς τῶν Τριῶν ῾Ιεραρχῶν στήν ᾿Εκκλησία εἶναι τό ἑξῆς γεγονός: Κατά τούς χρόνους τῆς βασι-λείας τοῦ Ἀλεξίου τοῦ Κομνηνοῦ (1081-1118), ὁ ὁποῖος διαδέχθηκε στή βασιλική ἐξουσία τόν Νικηφόρο Γ´ τόν Βοτανειάτη (1078-1081), ἔγινε στήν Κωνσταντινούπολη φιλονικία ἀνάμεσα σέ λόγιους καί ἐνάρετους ἄνδρες. Ἄλλοι θεωροῦσαν ἀνώτερο τόν Μέγα Βασίλειο, χαρακτηρίζοντάς τον μεγαλοφυΐα καί ὑπέροχη φυσιογνωμία. Ἄλλοι τοποθετοῦσαν ὑψηλά τόν ἱερό Χρυσόστομο καί τόν θεωροῦσαν ἀνώτερο ἀπό τόν Μέγα Βασίλειο καί τόν Γρηγόριο, καί, τέλος, ἄλλοι, προκείμενοι στόν Γρηγόριο τό Θεολόγο, θεωροῦσαν αὐτόν ἀνώτερο ἀπό τούς δύο ἄλλους, δηλαδή ἀπό τόν Βασίλειο καί τόν Χρυσόστομο. ῾Η φιλονικία αὐτή εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα νά διαιρεθοῦν τά πλήθη τῶν Χριστιανῶν καί ἄλλοι ὀνομάζονταν «᾿Ιωαννίτες», ἄλλοι «Βασιλεῖτες» καί ἄλλοι «Γρηγορίτες».
Στήν ἔριδα αὐτή ἔθεσε τέλος ὁ Μητροπολίτης Εὐχαΐτων Ἰωάν-νης ὁ Μαυρόπους. Αὐτός, κατά τή διήγηση τοῦ Συναξαριστοῦ, εἶδε σέ ὀπτασία τούς μέγιστους αὐτούς ῾Ιεράρχες, πρῶτα καθένα χωρι-στά καί στή συνέχεια καί τούς τρεῖς μαζί. Αὐτοί τοῦ εἶπαν: «᾿Εμεῖς, ὅπως βλέπεις, εἴμαστε ἕνα κοντά στό Θεό καί τίποτε δέν ὑπάρχει πού νά μᾶς χωρίζει ἤ νά μᾶς κάνει νά ἀντιδικοῦμε. ῞Ομως, κάτω ἀπό τίς ἰδιαίτερες χρονικές συγκυρίες καί περιστάσεις πού βρέθηκε ὁ καθένας μας, κινούμενοι καί καθοδηγούμενοι ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα, ἐγράψαμε σέ συγγράμματα, καί μέ τόν τρόπο του ὁ καθέ-νας, διδασκαλίες πού βοηθοῦν τούς ἀνθρώπους νά βροῦν τό δρόμο τῆς σωτηρίας. ᾿Επίσης, τίς βαθύτερες θεῖες ἀλήθειες, στίς ὁποῖες μπορέσαμε νά διεισδύσουμε μέ τό φωτισμό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τίς συμπεριλάβαμε σέ συγγράμματα πού ἐκδώσαμε. Καί ἀνάμεσά μας δέν ὑπάρχει οὔτε πρῶτος οὔτε δεύτερος· ἀλλά, ἄν πεῖς τόν ἕνα, συμπορεύονται δίπλα του καί οἱ δύο ἄλλοι. Σήκω, λοιπόν, καί δῶ-σε ἐντολή στούς φιλονικοῦντες νά σταματήσουν τίς ἔριδες καί νά πάψουν νά χωρίζονται γιά ἐμᾶς. Γιατί ἐμεῖς, καί στήν ἐπίγεια ζωή πού εἴμασταν καί στήν οὐράνια πού μεταβήκαμε, φροντίζαμε καί φροντίζουμε νά εἰρηνεύουμε καί νά ὁδηγοῦμε σέ ὁμόνοια τόν κό-σμο. Καί ὅρισε μία ἡμέρα νά ἑορτάζεται ἀπό κοινοῦ ἡ μνήμη μας· καί, καθώς εἶναι χρέος σου, νά ἐνεργήσεις νά εἰσαχθεῖ ἡ ἑορτή στήν ᾿Εκκλησία καί νά συνταχθεῖ ἡ ἱερή ἀκολουθία. Ἀκόμη ἕνα χρέος σου· νά παραδώσεις στίς μελλοντικές γενιές ὅτι ἐμεῖς εἴμαστε ἕνα γιά τό Θεό. Βεβαίως καί ἐμεῖς θά συμπράξουμε γιά τή σωτηρία ἐκείνων πού θά ἑορτάζουν τή μνήμη μας, γιατί ἔχουμε καί ἐμεῖς παρρησία ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ».
Ἔτσι ὁ Ἐπίσκοπος Εὐχαΐτων ᾿Ιωάννης ἀνέλαβε τή συμφιλίω-ση τῶν διαμαχόμενων μερίδων, συνέστησε τήν ἑορτή τῆς 30ῆς Ἰα-νουαρίου καί συνέγραψε καί κοινή Ἀκολουθία ἀντάξια τῶν τριῶν Μεγάλων Πατέρων.
Ἡ ἑορτή αὐτή τῆς Συνάξεως τοῦ Μεγάλου Βασιλείου, τοῦ Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου καί τοῦ Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, ἀποτελεῖ τό ὁρατό σύμβολο τῆς ἰσότητος καί τῆς ἑνότητος τῶν Με-γάλων Διδασκάλων, οἱ ὁποῖοι ἐδίδαξαν μέ τόν ἅγιο βίο τους τό Εὐαγγέλιο τοῦ Χριστοῦ. Εἶναι ἐκεῖνοι, οἱ ὁποῖοι ἐξ αἰτίας τῆς τα-πεινώσεώς τους μπροστά στήν ἀλήθεια, ἔχουν λάβει τό χάρισμα νά ἐκφράζουν τήν καθολική συνείδηση τῆς Ἐκκλησίας, καί ὅ,τι διδά-σκουν δέν εἶναι ἁπλῶς ἰδική τους σκέψη ἤ προσωπική τους πεποί-θηση, ἀλλ’ εἶναι ἐπί πλέον ἡ ἴδια ἡ μαρτυρία τῆς Ἐκκλησίας, γιατί ὁμιλοῦν ἀπό τό βάθος τῆς καθολικῆς της πληρότητος.
Περί τίς ἀρχές τοῦ 14ου αἰῶνος μ.Χ. ἀνηγέρθη ναός τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν κοντά στήν Ἁγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως, δί-πλα σχεδόν στή μονή τῆς Παναχράντου.
