«Ἀληθῆς Θεοτόκος» † Μητροπολίτης Πατρῶν Νικόδημος

Μετά πολλῆς εὐλαβείας καί κατανύξεως παρακολουθοῦνται πάντοντε ὑπό τοῦ ὀρθοδόξου λαοῦ αἱ «Παρακλήσεις» πρός τήν Ὑπεραγίαν Θεοτόκον. Ἀναφέρονται αὗται εἰς ὅλας  τάς ἀνάγκας καί τά προβλήματα τοῦ βίου.

Ὅπως ψάλλομεν εἰς τόν Κανόνα τῆς Μεγάλης Παρακλήσεως :

«Περιστάσεις καί θλίψεις καί ἀνάγκαι εὕροσάν με, Ἁγνή· καί συμφοραί τοῦ βίου καί πειρασμοί με πάντοθεν ἐκύκλωσαν…».

Ἐδόθη ἡ εὐκαιρία, κατά τήν ἀνάλυσιν τῆς μικρᾶς Παρακλήσεως, νά ὁμιλήσωμεν περί τῶν διαφόρων δυσκόλων περιστάσεων τοῦ βίου, κατά τάς ὁποίας ἐπικαλούμεθα τήν θείαν βοήθειαν, διά μέσου τῶν θερμῶν ἱκεσιῶν καί παρακλήσεων πρός τήν Ὑπεραγίαν Θεοτόκον. Εἰς τήν παροῦσαν σειράν ὁμιλιῶν, προβαίνοντες εἰς τήν ἀνάλυσιν τῆς Μεγάλης Παρακλήσεως, θά ἐξετάσωμεν -ἐπί τῇ βάσει αὐτῆς- τήν ἐν γένει πίστιν τῆς Ὀρθοδόξου ἡμῶν Ἐκκλησίας, περί τῆς Προσωπικότητος τῆς Παναγίας Μητρός τοῦ Κυρίου καί περί τῆς σχέσεως Αὐτής πρός ἡμᾶς τούς χριστιανούς.

***

1.Πρωτίστώς πρέπει νά προσέξωμεν μέ πόσην ἔμφασιν ὁ μέγας Παρακλητικός Κανών διακηρύσσει :

«Ἀληθῆ Θεοτόκον ὁμολογῶ, Δέσποινα».

Εἶναι τόσον συνηθής εἰς ἡμᾶς τούς Ὀρθοδόξους ἡ ὀνομασία  Θ ε ο τ ό κ ο ς  ἐν σχέσει πρός τήν Παναγίαν Μητερά τοῦ Κυρίου. «Ὑπεραγία Θεοτόκε, σῶσον ἡμᾶς», ἀπευθυνόμενοι πρός Αὐτήν, δεόμεθα. Καί «τῆς Παναγίας Ἀχράντου… Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου» μετά πάντων τῶν ἁγίων μνημονεύομεν ἐν τῇ Ἐκκλησία.

Ἀλλ’ ἡ Μεγ. Παράκλησις ὑπερθεματίζει :  «Ἀληθῆ Θεοτόκον ὁμολογῶ,  Δέσποινα». Εἶναι φανερόν ὅτι ὁ τονισμός οὗτος τῶν λέξεων ἔχει τήν σημασίαν του.

Δέν θά ἐξιστορήσωμεν ἐν ἐκτάσει τάς πλάνας παλαιῶν αῖρετικῶν, ὅπως ὁ Νεστόριος, οἱ ὁποῖοι ἀπέκλειον τήν ὀνομασίαν «Θεοτόκος». Ἁπλῶς θά ἀναφέρωμεν ὅτι καταδίκασεν αὐτούς ἡ Γ΄ Οἰκουμενική Σύνοδος (ἐν Ἐφέσῳ, 431 μ.Χ.) καί ἀπεδοκίμασε τό ἐξεζητημένον ὄνομα «Χριστοτόκος», καί τό ἀκόμη ἀσεβέστερον «ἀνθρωποτόκος», μέ τά ὁποῖα ἤθελον νά ἀντικαταστήσουν τό «Θεοτόκος». Ὁμοίως καί ἡ Δ΄ καί ἡ Ε΄ καί ἡ ΣΤ΄ Οἰκουμ. Σύνοδοι ἐπέμειναν εἰς τό ὄνομα «Θεοτόκος».

Διατί ὅμως ἐγίνετο αὐτή ἡ διαμάχη περί τό ὄνομα «Θεοτόκος» ; Διότι οἱ αἱρετικοί εἰσηγοῦντο καί διέδιδον πλάνας ἀπαραδέκτους περί τοῦ Χριστοῦ καί τῆς Παναγίας. Καί ἄλλοι μέν ἐξ αὐτῶν ὑπεστήριζον ὅτι ἡ Παναγία ἐγέννησε τόν Χριστόν ὡς ἄνθρωπον μόνον, καί δῆθεν ἀργότερον, ἔξω Αὐτῆς (καί ὄχι ἀπό τῆς συλλήψεως ἐν τῇ κοιλίᾳ τῆς Παναγίας Μητρός Του), ἡνώθη μετ’ Αὐτοῦ ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ· ἄλλοι δέ ἀπέρριπτον τελείως τήν ἐνσάρκωσιν τοῦ Λόγου τοῦ Θεοῦ, διατεινόμενοι ὅτι φαινομενικῶς μόνον παρουσιασθή ὁ Χριστός ὡς Θεάνθρωπος, ἐνῷ δῆθεν οὐδέν προσέλαβεν ἐκ τῆς Παρθένου Μαρίας. Μόνον εἰς τά ὄμματα τῶν ἀνθρώπων, κατ’ αὐτούς, ἐφάνη ὅτι ἦτο καί ἄνθρωπος, χωρίς νά εἶναι πράγματι.

2. Ἀλλ’ ἡ Μ. Παράκλησις ἐπιμένει νά ὑμνῇ τήν Παναγίαν   «ὡς ἀληθῆ Θεοῦ λοχεύτριαν» καί νά διακηρύσσῃ ὅτι ἐκυοφόρησεν ἀληθῶς, καί ὄχι φαινομενικῶς, τόν Χριστόν. Εἶναι δέ πράγματι μήτηρ Θεοῦ καί ὄχι ἁπλῶς ἀνθρώπου, διότι μέ τήν ἀνθρώπινην φύσιν καί τήν ἀνθρώπινην σάρκα, τήν ὁποίαν ἐξ Αὐτῆς ἔλαβεν ὁ Χριστός, ἡνώθη ἀπό τῆς συλλήψεως ὁ μονογενής Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ.

Καί εἶναι ἀπολύτως σύμφωνος πρός τούς λόγους τοῦ Εὐαγγελίου καί τῆς Κ.Δ. ἡ διακήρυξις αὕτη τῆς Παρακλήσεως. «Ἰδού συλλήψῃ ἐν γαστρί καί τέξῃ υἱόν»  (Λουκ. α΄ 3) εἶπε πρός τήν Παναγίαν ὁ ἀρχάγγελος κατά τόν Εὐαγγελισμόν. Τῆς ὡμίλησε δηλαδή ρητῶς ὅτι θά γίνῃ πραγματικῶς μήτηρ τοῦ Λυτρωτοῦ. Βραδύτερον δέ, ὑποδεχομένη Αὐτήν ἡ Ἐλισάβετ, εἶπε χαρακτηριστικῶς :«καί πόθεν μοι τοῦτο, ἵνα ἔλθη ἡ μήτηρ τοῦ Κυρίου μου πρός με ;»  (Λουκ. α΄43). Τήν ὀνομάζει ἀπεριφράστως (καί μέ προφητικήν ἔμπνευσις) μητέρα τοῦ Κυρίου, διά νά μή μένῃ ἡ παραμικρά ἀμφιβολία ὅτι αὐτή εἶναι ὄντως καί ἀληθῶς μήτηρ Θεοῦ. Προσεπιβεβαιοῖ κατόπιν καί ὁ Ἀπ. Παῦλος, γράφων εἰς τήν πρός Γαλάτας ἐπιστολήν του, ὅτι ὁ Θεός ἐξαπέστειλε τόν Υἱόν Αὐτοῦ «γενόμενον ἐκ γυναικός» (δ΄ 4) , ἵνα γνωρίζωμεν ὅτι  εἶναι θεμελιώδης χριστιανή ἀλήθεια ἡ πίστις εἰς τήν ἐνσάρκωσην τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, ἐκ Πνεύματος Ἁγίου καί Μαρίας τῆς Παρθένου.

  3.Κατόπιν τούτων, ὅταν ἡ Μ. Παράκλησις ψάλλῃ:

ἐκφράζει τήν βεβαίαν πίστην τῆς Ἐκκλησίας ἡμῶν, ὅτι ἡ Παναγία ἐβάστασεν ἐν ἑαυτῇ, ὡς ἄλλος θρόνος, τόν Κύριον· ὅτι ἐξ Αὐτῆς «προῆλθε σαρκωθείς ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ», τό οὐράνιον μάννα, ὁ «ἄρτος ὁ ζῶν ὁ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ καταβάς» καί τό φῶς τοῦ Κόσμου. Αὐτήν τήν σημασίαν ἔχουν αἱ λέξεις : «Θρόνος, «μανναδόχος στάμνος», «λυχνία», «λαμπάς» κ.λπ. Δι’ αὐτῶν ἡ Μ. Παράκλησις ἐπαναλαμβάνει πολυτρόπως καί διά πολλῶν εἰκόνων, ὅτι ὡς ἀληθής Θεοτόκος ἡ Παναγία ἔφερεν εἰς τόν κόσμον τόν Χριστόν, τόν Κύριον καί Θεόν μας, τόν τρέφοντα τά σύμπαντα, καί τό φῶς τοῦ κόσμου.

Διά πάντας τους λόγους τούτους ἡμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι αἰσθανόμεθα ἐξαιρέτως ὑψηλήν τήν θέσιν τῆς Παναγίας Ἀχράντου… Θεοτόκου. Ὑψηλοτέραν καί Πλατυτέραν τῶν οὐρανῶν, Τήν βλέπει ἡ ὀρθόδοξος ψυχή. Αὐτή εἶναι ἡ θέσις εἰς τήν ὁποίαν ὁ Θεός Τήν ὕψωσε. Εὐθύς μετά τόν Θεόν εἶναι ἡ Παναγία. Ὑπεράνω ἀγγέλλων καί Ἀρχαγγέλων, καί πασῶν τῶν ἐπουρανίων Δυνάμεων. Καί εὐλόγως, ἐφ’ ὅσον Αὐτή ἔδωκε σάρκα ἐκ τῆς σαρκός Της εἰς τόν ἐνανθρωπήσαντα Υἱον τοῦ Θεοῦ, καί ἐξ Αὐτῆς προσέλαβεν ὁ Χριστός τήν ἀνθρωπίνην φύσιν.

Ὅσοι-αἱρετικοί-ὑποτιμοῦν τήν θέσιν τῆς Παναγίας· ὅσοι θεωροῦν ὑπερβολικάς τάς πρός Αὐτήν καί τά σεπτά Αὐτής προσκυνήματα ἐκδηλώσεις τῶν ὀρθοδόξων, σφάλλονται οἰκτρῶς. Ἐάν ἡ Παναγία δέν εἶναι ὄντως εἰς τήν ὑψίστην ταύτην περιωπήν τῆς ἀληθοῦς Μητρός τοῦ Κυρίου, τότε οὔτε ὁ Χριστός θά ἦτο ἀληθῶς Θεάνθρωπος, οὔτε ἡ σωτηρία ἡμῶν ἠγγυημένη καί ἀσφαλής. Διότι πῶς θά ἐσώζετο τό ἀνθρώπινον γένος, ἐάν δέν ἔφερεν ἐν Ἑαυτῷ ἐπί τοῦ ξύλου τοῦ Σταυροῦ ὁ θεῖος Λυτρωτής ἀκεραίαν τήν ἀνθρωπίνην φύσιν, τήν ὁποίαν ἐκ τῆς Θεοτόκου προσέλαβεν ;

Ἂς κωφεύωμεν λοιπόν πρός τάς ἀσεβεῖς περί τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου κακοδοξίας. Ἂς ἐμμένωμεν εἰς τήν πλουσίαν καί συναισθηματικωτάτην πρός Αὐτήν ὀρθόδοξον εὐλάβειαν. Αἱ δέ θεομητορικαί εὐχαί καί πρεσβεῖαι Αὐτῆς ἂς εἶναι πάντοντε μεθ’ ἡμῶν.