«Εθεασάμεθα την Δόξαν Αυτού, Δόξαν Πλήρης Χάριτος και Αληθείας» (Ιωάν.1,14)

(Θεολογικό σχόλιο στη Θεία Μεταμόρφωση του Κυρίου)

ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ Θεολόγου – Καθηγητού

Η μεγάλη Δεσποτική εορτή της Μεταμορφώσεως του Κυρίου μας Ιησού Χριστού είναι ένας σημαντικός εορτολογικός σταθμός στον ενιαυτό του Θεού, διότι το μεγάλο και θαυμαστό αυτό γεγονός ενέχει βαθύτατα νοήματα και υψηλές θεολογικές παραμέτρους. Δεν είναι τυχαίος άλλωστε ο χρόνος που έλαβε χώρα, λίγο πριν το πάθος του Κυρίου. Οι Πατέρες της Εκκλησίας μας είδαν στο μεγάλο γεγονός της Θείας Μεταμορφώσεως την ανάγκη των τριών κορυφαίων αποστόλων να δουν, με τα ίδια τους τα μάτια, ένα μικρό μέρος της θείας δόξας και να στηριχτούν όταν θα έβλεπαν τον Κύριο της Δόξης στο σταυρό. Να στηρίξουν και τους άλλους αποστόλους, οι οποίοι δεν είχαν την ευκαιρία να δουν τον Κύριο λουσμένο με τη θεϊκή Του δόξα. Μάλιστα κάποιοι υποστηρίζουν πως αν δεν είχε προηγηθεί η Θεία Μεταμόρφωση δε θα είχε γίνει εύκολα πιστευτή η Ανάσταση! Άλλωστε υπάρχει μια θαυμαστή αλληλουχία όλων των σωτηριωδών γεγονότων μεταξύ τους.
Αλλά ας δούμε μερικές από τις θεολογικές παραμέτρους του μεγάλου αυτού γεγονότος, ενός από τα μεγαλύτερα και πιο θαυμαστά γεγονότα της επί γης παρουσίας του Λυτρωτή μας Χριστού.
Ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός είναι ο Υιός και Λόγος του Θεού, το «απαύγασμα της δόξης και χαρακτήρ της υποστάσεως αυτού, φέρων τε τα πάντα τω ρήματι της δυνάμεως αυτού» (Εβρ.1,3). Ο αιώνιος και άναρχος Θεός, ο «ήν εν αρχή προς τον Θεόν» και «Πάντα δι’ αυτού εγένετο, και χωρίς αυτού εγένετο ουδέ εν ο γέγονεν» (Ιωάν.1,2-3).
Αυτός χάριν της σωτηρίας του ανθρωπίνου γένους «σάρξ εγένετο και εσκήνωσεν εν ημίν» (Ιωάν.1,14). Έγινε, συνάμα με τη θεία Του φύση, αληθινός και τέλειος άνθρωπος, δηλαδή Θεάνθρωπος, για να είναι σύμφωνα με τους Πατέρες της Εκκλησίας μας, η σωτηρία μας πραγματική και βεβαία. Ταπείνωσε τόσο πολύ το θεανδρικό Του πρόσωπο, ώστε ήρθε στον κόσμο ως ένας άσημος άνθρωπος. Το ίδιο άσημος έζησε σε ολόκληρη την επί γης ζωή Του. Καταδέχτηκε και βίωσε την ανθρώπινη κακοδαιμονία στο έπακρο.
Όταν άρχισε τον δημόσιο βίο Του κάλεσε με απλότητα τους συνεργάτες Του αποστόλους, για να τον πλαισιώσουν στο έργο της σωτηρίας του κόσμου. Το ίδιο άσημοι υπήρξαν και αυτοί. Όλοι τους ήταν ολιγογράμματοι ψαράδες της Γενησαρέτ. Οι ισχυροί και οι σοφοί του κόσμου ήταν γεμάτοι με έπαρση και άρα ακατάλληλοι να συμβάλλουν στο έργο της σωτηρίας του κόσμου.
Οι μαθητές του Κυρίου δεν ήταν απαλλαγμένοι από την ιδιότυπη εθνικιστική πίστη των υπολοίπων Ιουδαίων για τον Μεσσία. Τον περίμεναν ως έναν εθνικό κραταιό ηγέτη, προικισμένο με υπερφυσικές ιδιότητες, ο οποίος θα ανάσταινε τον ένδοξο θρόνο του Δαβίδ και θα εγκαθιστούσε παγκόσμιο βασίλειο με συγκυβερνήτες τον «περιούσιο λαό»! Αυτό ήταν και το μεγαλύτερο σκάνδαλο του Χριστού απέναντι στο ιουδαϊκό έθνος! Ας μη λησμονούμε πως ποτέ δεν μπόρεσαν να απεμπλακούν από αυτή την αλλόκοτη προσμονή!
Μέσα στα ιερά Ευαγγέλια έχουμε σαφείς μαρτυρίες και εκδηλώσεις των μαθητών αυτής της περίεργης πίστεως. Τρανταχτό παράδειγμα η περίπτωση των υιών Ζεβεδαίου, οι οποίοι λίγο πριν το πάθος του Ιησού του ζητούσαν πρωτοκαθεδρίες στην μελλοντική βασιλεία Του (Ματθ.20,17-28). Επίσης ακόμα και μετά την ανάσταση το σύνολο των μαθητών «συνελθόντες επηρώτων αυτόν λέγοντες΄ Κύριε, ει εν τω χρόνω τούτω αποκαθιστάνεις την βασιλείαν τω Ισραήλ;» (Πράξ.1,6). Ο Κύριος δεν παρέλειπε σε κάθε περίπτωση να τους δώσει να
καταλάβουν ότι σφάλλουν και πως ο ίδιος δεν ήρθε στον κόσμο, να κυριαρχήσει, ως εγκόσμιος ηγέτης, ούτε να διακονηθεί, αλλά «διακονήσαι και δούναι την ψυχή Του λύτρον αντί πολλών» ( Ματθ.20,28).
Το σπουδαιότερο γεγονός, το οποίο ανέτρεψε την λαθεμένη αντίληψη των κορυφαίων μαθητών για το Χριστό και το έργο Του υπήρξε η θεία Μεταμόρφωση. Είναι ασφαλώς μια προσπάθεια να απαγκιστρωθούν, τουλάχιστον οι κορυφαίοι απόστολοι, από τις παχυλές μικροεθνικιστικές αντιλήψεις, να μυηθούν στα μυστήρια του Θεού και να γίνουν μάρτυρες της θείας δόξας. Μόνο χάρη σε αυτή την συγκλονιστική εμπειρία θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τη μεγάλη δοκιμασία και το σκάνδαλο του σταυρού. Μόνο έτσι δεν θα λύγιζαν μπροστά στο πάθος και τον θάνατο του Χριστού. Μόνο έτσι θα μπορούσαν να πιστέψουν στην ανάσταση του Κυρίου, διότι Εκείνος που μεταμορφώθηκε μπροστά τους και περιβλήθηκε την θεία δόξα θα μπορούσε να αναστηθεί από τους νεκρούς!
Το λαμπρό γεγονός της Μεταμορφώσεως του Κυρίου μας έχει επίσης και άλλες σπουδαίες διδακτικές παραμέτρους. Οι άγιοι Πατέρες της Εκκλησίας μας άντλησαν από αυτό σπουδαίες αλήθειες της χριστιανικής μας πίστεως. Η Ορθόδοξη θεολογία μας έχει αφιερώσει ολόκληρα κεφάλαια στο μεγάλο και θαυμαστό αυτό γεγονός και αντλεί θεμελιώδεις αλήθειες από αυτό.
Η προσωπική μεταμόρφωση του Θεανθρώπου Κυρίου μας, αποτελεί τον προάγγελο και της δικής μας μεταμορφώσεως. Αυτό μας το βεβαιώνει ο αληθής λόγος του Κυρίου μας: «ημείς δε οι πάντες ανακεκαλυμμένω προσώπω την δόξαν Κυρίου κατοπτριζόμενοι την αυτήν εικόνα μεταμορφούμεθα από δόξης εις δόξαν, καθάπερ από Κυρίου Πνεύματος» (Β΄Κορ.3,18). Όλοι οι πιστοί του Χριστού, ως «σύμμορφοι της εικόνος του Θεού» (Ρωμ.8,29), θα μεταμορφωθούμε και εμείς και θα συνδοξασθούμε με Αυτόν. Τόσο μεγάλο είναι το μέγεθος της φιλανθρωπίας του Θεού, Οποίος τόσο πολύ μας αγαπά, ώστε θέλει να μας χαρίσει μέρος της δικής Του δόξας!
Τα ιερά Ευαγγέλια αναφέρουν πως μαζί με το πρόσωπο Κυρίου μεταμορφώθηκαν και τα ενδύματά Του και έγιναν «στίλβοντα, λευκά λίαν ως χιών, οια γναφεύς επί της γης ου δύναται ούτω λευκάναι» (Μαρκ.9,3). Αυτό σημαίνει πως μαζί με μας τους υιούς του Θεού (Ρωμ.8:14) θα μεταμορφωθεί και ολόκληρη η δημιουργία. Ο απόστολος Παύλος τονίζει σαφέστατα την μελλοντική της μεταμόρφωση. «Και αυτή η κτίσις ελευθερωθήσεται από της δουλείας της φθοράς εις την ελευθερίαν της δόξης των τέκνων του Θεού» (Ρωμ.8,21). Η ιερά Αποκάλυψη, το ευαγγέλιο του τελικού θριάμβου της Εκκλησίας μας, ομιλεί για την εσχατολογική δημιουργία καινούριου ουρανού και καινούριας γης, διότι ο «πρώτος ουρανός και η πρώτη γη απήλθον» (Αποκ.21,1). Μέσα στην παραζάλη και στον οίστρο της ασύλληπτης καταστροφής του περιβάλλοντος στις μέρες μας, αυτή η πίστη είναι η πιο παρήγορη ελπίδα του κόσμου!
Η παράδοξη εμφάνιση του Μωυσή και του Ηλία κατά την μεταμόρφωση του Κυρίου επιβεβαιώνει περίτρανα την χριστιανική πίστη στην μετά θάνατον ζωή. Ο Μωυσής είχε ζήσει περισσότερα από χίλια τριακόσια χρόνια πριν από την γέννηση του Κυρίου και ο Ηλίας πάνω από οκτακόσια. Και όμως εμφανίστηκαν ζωντανοί μπροστά στους έντρομους και δύσπιστους μαθητές «συλλαλούντες τω Ιησού» (Μάρκ.9,4). Ο ίδιος ο Κύριος είχε πει πως ο Θεός «ούκ έστιν ο Θεός Θεός νεκρών, αλλά ζώντων» (Ματθ.22,33). Με την ζωοφόρο ανάστασή Του έγινε «πρωτότοκος εκ των νεκρών» (Κολ.1,18, Αποκ.1,5), απαρχή της αναστάσεως όλων των πιστών σε Αυτόν ανθρώπων, καθότι «δει το φθαρτόν τούτο ενδύσασθαι αφθαρσίαν και το θνητόν τούτο ενδύσασθαι αθανασίαν… κατεπόθη ο θάνατος εις νίκος» (Α΄Κορ.15,54).Αυτή είναι η πιο χαροποιός και ελπιδοφόρα πίστη της ανθρωπότητας!
Για την ορθόδοξη πνευματικότητα η Μεταμόρφωση του Κυρίου έχει ιδιάζουσα σημασία. Στα βυζαντινά χρόνια τέθηκε ως πρόκληση από την δυτική αιρετική σχολαστική θεολογία κατά πόσον μπορεί ο άνθρωπος να προσεγγίσει και να βιώσει την θεία δόξα. Οι αιρετικοί δυτικοί υποστήριζαν πως η δόξα και το φως της Μεταμορφώσεως ήταν κτιστό φυσικό φως, μετεωρολογικό φαινόμενο, διότι εντελώς αυθαίρετα ταύτιζαν την ουσία με τις ενέργειες του Θεού. Αντίθετα οι ορθόδοξοι Πατέρες με προεξάρχοντα τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά (1296-1359) στηριζόμενοι στην αγία Γραφή και την παράδοση της αρχαίας Εκκλησίας έκαμαν την διάκριση μεταξύ ουσίας και ακτίστων ενεργειών του Θεού και αποφάνθηκαν πως το φως και η δόξα της θείας Μεταμορφώσεως ήταν φανέρωση του ακτίστου θείου φωτός και των ακτίστων ενεργειών του Θεού. Ο άνθρωπος μπορεί με την χάρη του Θεού και τον δικό του προσωπικό αγώνα να φτάσει να δει και να γίνει μέτοχος αυτού του ακτίστου φωτός και της δόξας του Θεού και από αυτή τη ζωή. Πρόκειται για το γνωστό πνευματικό κίνημα των Ησυχασμού, το οποίο μεσουράνησε τον 14ο αιώνα. Η αιρετική σχολαστική δυτική διδασκαλία περί ταυτίσεως της ουσίας και των ενεργειών του Θεού είναι η αφετηρία όλων των συγχρόνων κακοδοξιών κατά της ορθής πίστεως του Θεού και αυτής ακόμη της αρνήσεως της υπάρξεώς Του!
Ζούμε σε ένα απίστευτο ζόφο, στα πυκνά και αδιαπέραστα σκοτάδια της αμαρτίας και της φθοράς. Βιώνουμε ίσως την πιο χειρότερη πνευματική και ηθική κατάπτωση όλων των εποχών. Τα πνευματικά υποκατάστατα του ξεπεσμένου κόσμου και οι λογής «πυγολαμπίδες» του δε μπορούν να μας λύσουν τα άλυτα υπαρξιακά μας προβλήματα και να μας φωτίσουν το δρόμο της ανοδικής πνευματικής μας πορείας. Όλα τα εγκόσμια σχήματα, θρησκείες, φιλοσοφίες, κοινωνικές «μεταρρυθμίσεις» κλπ, απέτυχαν παταγωδώς να αλλάξουν την πορεία της ανθρωπότητας. Η σημερινή παγκόσμια εφιαλτική κατάσταση μαρτυρεί ξεκάθαρα την παταγώδη χρεωκοπία τους! Μόνο μια ελπίδα υπάρχει: ο διαχρονικός Σωτήρας και Λυτρωτής του κόσμου, ο ένσαρκος Λόγος του Θεού, ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός. Αυτός που νίκησε τον αίτιο της ανθρώπινης κακοδαιμονίας, τον διάβολο, και μας απάλλαξε (όσοι το θέλουμε) από την φρικτή του δουλεία.
Βεβαίως υπάρχουν και εκείνοι που δεν θέλουν το φώς του Χριστού και τους αρέσει να είναι δούλοι του διαβόλου και της αμαρτίας. Είναι εκείνοι που μοιάζουν με τους εκ γενετής τυφλούς, οι οποίοι δεν είδαν ποτέ το φως και την όμορφη πλάση του Θεού και γι’ αυτό επαναπαύονται στο έρεβος του σκότους! Υπάρχουν επίσης και εκείνοι, που, αντί να σπεύδουν να πιουν νερό στις καθάριες πηγές των βουνών, τους αρέσουν τα λασπόνερα και τα λύματα των βόθρων, καταφεύγοντας, δηλαδή, στα κοσμικά χρεωκοπημένα σχήματα να βρουν τις λύσεις των προβλημάτων τους! Αυτή είναι άλλωστε και η αιτία των φοβερών προβλημάτων μας που αντιμετωπίζουμε ως πρόσωπα και κοινωνία! Η λύση υπάρχει και είναι πανεύκολη: να ατενίσουμε το ανέσπερο φως του Χριστού μας και να απορρίψουμε το κακό και την αμαρτία, η οποία κατατρώει τις σάρκες μας και κατασπαράζει τις ψυχές μας! Να θέσουμε οριστικά στο περιθώριο όλα τα εγκόσμια χρεωκοπημένα σχήματα, έστω και αν κάποιοι επιτήδειοι μας τα «σερβίρουν» ως δήθεν αξίες και «αρχαία κλέη»! Να πάψουμε να ελπίζουμε και να περιμένουμε λύτρωση από ανθρώπους, και μάλιστα από πρόσωπα που δίνουν απτά δείγματα υποδούλωσής τους στα πάθη τους. Να κλείσουμε τέλος τα αυτιά μας στις κακόηχες σειρήνες της όψιμης προγονοπληξίας, η οποία μας υπόσχεται λύτρωση από το παρελθόν, όταν η κατάσταση του κόσμου ήταν παρασάγγας εφιαλτικότερη, από τη δική μας την όντως εφιαλτική!
Το γεγονός της θείας Μεταμορφώσεως του Κυρίου πρέπει να καταυγάζει την ψυχή μας κάθε στιγμή της ζωής μας. Είναι ανάγκη να συνειδητοποιήσουμε ότι ο φιλάνθρωπος Θεός μας, εξαιτίας της άμετρης αγάπης Του για μας, μας δίνει το
ύψιστο δικαίωμα να μετέχουμε και αυτής της ίδιας της δόξας Του, διότι εμείς οι πιστοί χριστιανοί δεν είμαστε οπαδοί θρησκείας, όπως οι οπαδοί άλλων θρησκειών, αλλά υιοθετημένα παιδιά του Θεού, μέτοχοι της θείας μακαριότητάς Του! Αυτή την μεγάλη τιμή δε θα τη συναντήσουμε σε καμιά άλλη πίστη. Γι’ αυτό είναι ανάγκη να απαγκιστρωθούμε από τα σκύβαλα του κόσμου (Φιλιπ.3,8), να παραδώσουμε τον εαυτό μας στα χέρια του Θεού και να έχουμε οδηγό στη ζωής μας τον αιώνιο νόμο Του. Τότε το άκτιστο θαβώρειο φως θα καταυγάζει πλέρια την ψυχή μας, καθ’ όλη τη
διάρκεια της ακανθώδους επί γης πορείας μας και θα μας οδηγεί ασφαλώς στην σωτηρία, στην αιώνια ζωή και στη θέωση!