Δοξολογία επί τη επετείω της τελευταίας μάχης της Θεσσαλικής Επαναστάσεως του 1878

Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Θεσσαλιώτιδος και Φαναριοφερσάλων κ. Τιμόθεος, την Τρίτη 21 Μαρτίου 2023, προέστη της επισήμου Δοξολογίας επί τη επετείω της τελευταίας μάχης της Θεσσαλικής Επαναστάσεως του 1878 στον Ιερό Ναό Αγίου Νικολάου Ματαράγκας.

Ακολούθως, μετέβη στην Κεντρική Πλατεία του χωρίου, όπου τέλεσε επιμνημόσυνο Δέηση ενώπιον του Ηρώου.

ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ

γράφει ο φιλόλογος κ. Νικόλαος Κατοίκος

Τα βαλκάνια μπήκαν στο τελευταίο τέταρτο του προηγούμενου αιώνα αναστατωμένα. Σέρβοι, Βούλγαροι και Μαυροβούνιοι ξεσηκώθηκαν από το 1875 κατά της Τουρκίας. Τα γεγονότα αυτά της Βαλκανικής και κυρίως ο Ρωσοτουρικικός πόλεμος του 1878, φυσικό ήταν να επηρεάσουν και τους Έλληνες που καλλιέργησαν τώρα νέες ελπίδες για προσάρτηση των βόρειων περιοχών. Παρά τα εσωτερικά πολιτικά προβλήματα, ο Ελληνικός Στρατός προέλασε μέχρι το Δομοκό (στις 23 Ιανουαρίου 1878), κάτω όμως από την πίεση των Μεγάλων Δυνάμεων (ακόμη και της Ρωσίας) αναγκάστηκε να αποσυρθεί. Ο Ελληνισμός διερχόταν την κρισιμότερη καμπή του. Αυτό φάνηκε καθαρά πια με την Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου (αρχές Μαρτίου του 1878), η οποία αγνόησε εντελώς τα ελληνικά συμφέροντα. Και έτσι, μετά τις χαμένες ευκαιρίες της «Οικουμενικής Κυβέρνησης» (με τον γηραιό Κωνσταντίνο Κανάρη), που δεν τόλμησε να βγάλει την Ελλάδα στον πόλεμο, και της κυβέρνησης Κουμουνδούρου, που δεν μπόρεσε να ξεφύγει από την καταραμένη παρέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων, οι τύχες του Ελληνισμού, για μια ακόμη φορά, μεταβιβάζονταν στους ώμους των υπόδουλων Ελλήνων.

Την εποχή λοιπόν που το επίσημο κράτος ήταν παγιδευμένο στα δίχτυα της δικής του αβελτηρίας, και της ξένης διπλωματίας, οι Θεσσαλοί απόδημοι στην Αθήνα, με την ευθύνη μιας Επαναστατικής επιτροπής, άρχισαν στα ανοιχτά να δημιουργούν επαναστατικά σώματα για να μπουν στη Θεσσαλία. Και ο ντόπιος εδώ πληθυσμός ήταν πρόθυμος ν’ αρπάξει τα όπλα, χωρίς να σκέφτεται το ευπρόσβλητο των πεδινών κυρίως περιοχών, όπου υπήρχαν κέντρα των τουρκικών δυνάμεων. Η κατάσταση των ραγιάδων ήταν τραγική που οδηγούσε κατευθείαν σε γενική εξέγερση. Οι ελπίδες των Ραγιάδων αναπτερώθηκαν, όταν το βράδυ της Πρωτοχρονιάς του 1878 αποβιβάστηκε από τη Σκιάθο στην απέναντι Πηλιορείτικη ακτή το πρώτο ένοπλο επικουρικό σώμα, που προέρχονταν από την ελεύθερη Ελλάδα. Ακολούθησε αποστολή και δεύτερου επαναστατικού σώματος, που συνενώθηκε με το πρώτο, και σε σύντομο χρονικό διάστημα σταλμένοι και ντόπιοι επαναστάτες σχημάτιζαν την πρώτη Επαναστατική Κυβέρνηση στον Άγιο Λαυρέντιο Πηλίου. Η Επανάσταση αυτή, παρ’ όλο που δεν οργανώθηκε όσο έπρεπε και παρ’ όλο που ατύχησε – μετά τις πρώτες επιτυχίες – στην Ανατολική Θεσσαλία – κυρίως από έλλειψη έμπειρων αρχηγών, ωστόσο κράτησε ανοιχτό το θέμα και πίεσε υπέρ των δικαίων του Ελληνισμού την ξένη διπλωματία.

Ας αφήσουμε όμως το ανατολικό μέτωπο, όπου η ανοργανωσιά και οι μικροφιλοδοξίες των σωματαρχών, οδήγησαν στην εξουδετέρωση των επαναστατικών εστιών στο Πήλιο, την Όσσα και τον Όλυμπο, κι ας πλησιάσουμε στο δικό μας χώρο, τη Δυτική Θεσσαλία, όπου ο αγώνας έγινε με λιγότερα μέσα αλλά με σύμπνοια και πειθαρχία, και γι’ αυτό μπόρεσε να διατηρήσει τη φλόγα της Θεσσαλικής Επανάστασης, ώσπου να συγκληθεί το Ευρωπαϊκό Συνέδριο. Αξίζει εδώ να κάμουμε μια σκιαγράφηση των δύο σωματαρχών, των δύο επιλοχιών που πήραν επάνω τους ευθύνες στρατηγών: Ο Δημήτριος Τερτίπης από πατέρα αγωνιστή Κυδωνιάτη και μητέρα Θεσσαλή, ήταν τότε τριάντα μόλις ετών, είχε αρρενωπό παράστημα και συνδύαζε μόρφωση με οξύτητα πνεύματος, ήταν ψυχωμένος και ικανός άνθρωπος. Ο Γεώργιος Λάιος καταγόταν από το Παλαιοξάρι (σημερινή Ποτιδάνεια) της Δωρίδας. Αυτός είχε ηπιότερο χαρακτήρα, ήταν τρυφερός στα αισθήματα και αφιλόδοξος άνθρωπος, ήταν κι αυτός μορφωμένος και τολμηρός. Τιμώμενος εξίσου για το σεμνό, τίμιο και ειλικρινή χαρακτήρα του, συνέβαλε τα μέγιστα στην καλή διοίκηση του σώματος των υπαξιωματικών. Τερτίπης και Λάιος θα παραμείνουν για πάντα ονόματα συνδεδεμένα, σαν πολύτιμοι μαργαρίτες, στην ίδια ένδοξη σελίδα, της νεότερης ιστορίας μας. Αυτό με τα παλικάρια τους ξεντρόπιασαν το 1878 την Ελλάδα, που ήταν τότε πελαγωμένη μέσα στην απραξία της, αντίθετα με το όλο βαλκανικό κλίμα. Και οι δύο αυτοί σωματάρχες, τίμιοι και αφιλοκεδής, δόθηκαν κυριολεκτικά στην πατρίδα, σε κρίσιμες για την τύχη της στιγμές. Αρχηγός των επαναστατών εδώ ήταν ένας λοχαγός Πυροβολικού ο Κωνσταντίνος Ισχόμαχος.

Η επανάσταση λοιπόν στην περιοχή μας, καίτοι σχεδόν εγκαταλελειμμένη και αβοήθητη, είχε σημαντικές επιτυχίες στην αρχή με τις αποφασιστικές νίκες και την κατάληψη της περιοχής Σοφάδων, Σέκλιζας και Μουζακίου (τέλη Φεβρουαρίου με αρχές Μαρτίου). Αργότερα, που ο πολυάριθμος στρατός κινήθηκε από τη Λάρισα, τα Τρίκαλα και την Καρδίτσα, οι επαναστάτες αντέταξαν σθεναρή αντίσταση. Κρίσιμη και αποφασιστική για την όλη εξέλιξη της Επανάστασης και την Απελευθέρωση υπήρξε η γνωστή ως Μάχη της Ματαράγκας – Πετρομαγούλας (στην περιοχή του χωριού Πύργος Κιερίου) στις 21 Μαρτίου 1878. Χάρη στον ηρωισμό το Λάιου και την εξαιρετική στρατηγικότητα του Τετρίπη, καθώς και στην αφοβία και γενναιότητα όλων των Σωματαρχών και ανδρών, η μάχη αυτή έγινε με τρόπο αξιοθαύμαστο. Η Αγγλία όμως διείδε ότι η Επανάσταση αυτή, με κατάλληλη υποστήριξη, μπορούσε να τραβήξει πολύ και να συντελέσει σε ασφαλέστερη λύση του Ελληνικού ζητήματος προς βλάβη της φίλης της Τουρκίας, γι’ αυτό και μεθόδευσε την καταστολή της Επανάστασης. Χρειάστηκαν βέβαια τρία ακόμη χρόνια αγωνίας και διπλωματικών αγώνων, για να αξιοποιήσουμε το αίμα των ηρώων μας επώνυμων και ανώνυμων, που έπεσαν με το γλυκό όραμα μιας ελεύθερης Πατρίδας. Ανάμεσά τους και το παλικάρι της Πετρομαγούλας ο Σωματάρχης Γεώργιος Λάιος. Τιμή στην ντόπια αγωνιστική παράδοση και παλικαριά, που κοσμεί μια Επανάσταση που μας έφερε τη λευτεριά. Γενεσιουργός αιτία αυτής της Επανάστασης δεν είναι βέβαια άλλη από την αδάμαστη – την επαναστατική μέσα στους αιώνες – Θεσσαλική ψυχή. Η Θεσσαλική ψυχή το 1878 βρέθηκε έτοιμη να δείξει τα πλούτη της. Οι συμπατριώτες μας Θεσσαλοί βαρύνονταν με παράδοση αιώνων. Μια μακρά παράδοση ανταρσίας είχε διοχετευθεί στο Θεσσαλικό κύτταρο, παρά τις τραγικές και άθλιες συνθήκες που είχε εξασφαλίσει στους κατοίκους αυτής της γης ο τελευταίος τύραννος.

Σε αυτό το τελευταίο ξεσήκωμα, η Θεσσαλική νεολαία έχει να δείξει την ζωντανή παρουσία της. Σχεδόν στο σύνολό της πάλεψε εδώ η σπουδαστική και φοιτητική νεολαία, που άφησε τα φοιτητικά έδρανα της Αθήνας, και έσπευσε στο κάλεσμα της Πατρίδας, μαζί με άλλους νέους του τόπου, και μαζί με λιποτάκτες στρατιώτες και υπαξιωματικούς των μεθοριακών φυλακίων. Για να μην παρεξηγηθεί μάλιστα το ευγενικό τόλμημα των τελευταίων, που δεν συμφωνούσε βέβαια με τη στρατιωτική πειθαρχία, έστειλαν, την ίδια μέρα της λιποταξίας τους, αναφορά στον αρχηγό Στρατού της Ανατολικής Ελλάδας. Σε αυτή την αναφορά – ανάμεσα στα άλλα – γράφηκαν και τα εξής: «Θα μείνωμεν, ίνα κατά δύναμιν προστατεύσωμεν αυτούς, κατά (=από) των εξαγριωθεισών μουσουλμανικών ορδών, μέχρις ου, εν Ευρωπαϊκώ Συνεδρίω, διατεθήσεται η τύχη των δούλων ημών αδελφών, θέλομεν δε ευπειθώς προσέλθει εις τα ημετέρας αρχές, πρόθυμοι να υποστώμεν οιανδήποτε επιβληθησομένων ποινήν». Ο Λάιος όμως και μερικοί άλλοι δεν πρόφτασαν να απολογηθούν στο Στρατοδικείο, γιατί στο μεταξύ είχαν πάρει το δρόμο της Αθανασίας.