Η Μονή της Φανερωμένης ή άλλως Παναγία Γουρνιών είναι κτισμένη στην περιοχή Γουρνιά, βορειοδυτικά της Παχιάς Άμμου, 24 χιλιόμετρα νότια του Αγίου Νικολάου στην Κρήτη. Πρόκειται για ανδρική μονή, της οποίας το καθολικό είναι κτισμένο μέσα σε μια σπηλιά. Η εκκλησία είναι δίκλιτη και αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου και στη Ζωοδόχο Πηγή. Το μοναστήρι αποτελεί έναν ξεχωριστό τόπο λατρείας στην Ανατολική Κρήτη. Η αρχιτεκτονική του διάταξη θυμίζει τα μοναστήρια που ανοικοδομήθηκαν στα τέλη του 16ου και του 17ου αιώνα.
Η παράδοση θέλει έναν βοσκό να βρίσκει την εικόνα της Παναγίας στη σπηλιά όταν ακολούθησε τα ζώα του και είδε έναν τράγο να πίνει νερό.
Όταν πήρε την εικόνα στη στάνη του, αυτή εξαφανίστηκε και ο βοσκός την ξαναβρήκε στη σπηλιά, όπου και κτίστηκε η μονή. Λένε ότι η ίδια εικόνα κατά περιόδους, ιδιαίτερα τον Δεκαπενταύγουστο και τις άλλες θεομητορικές εορτές, επανεμφανίζεται στους πιστούς και κατά μυστηριώδη τρόπο πάλι χάνεται. Ανάλογες παραδόσεις ευρέσεως εικόνων συναντάμε κυρίως στις Κυκλάδες, όπου βοσκοί αλλά και οδοιπόροι αναζητώντας λίγο νερό βρίσκονται μπροστά σε εικόνες της Παναγίας.
Η Κυρία Ελεούσα θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα μοναστήρια-εξαρτήματα της Μονής Αγκαράθου, κοντά στο χωριό Bορίτσιο. Πρόκειται για μοναστήρι-φρούριο, στο οποίο οι πολεμίστρες διατηρούνται ακόμη στην ανατολική του πλευρά. Είναι κτισμένο σε ύψωμα και η κλίση του εδάφους έχει αξιοποιηθεί για τη δημιουργία ενός οικιστικού συνόλου διαφορετικών επιπέδων, που συνδέονται με σκαλοπάτια.
Τα κτίρια, που διατηρούνται μέχρι σήμερα χωρίς σκεπές και με αρκετές ρηγματώσεις, δείχνουν ένα αυτοτελές μοναστικό συγκρότημα, χτισμένο τον τελευταίο αιώνα της ενετοκρατίας, σύμφωνα με τις οχυρωματικές ανάγκες της εποχής.
Η Μονή της Χρυσοπηγής, που είναι αφιερωμένη στην Παναγία Ζωοδόχο Πηγή και εορτάζει την Παρασκευή του Πάσχα, βρίσκεται τρία χιλιόμετρα νότια της πόλης των Χανίων. Χιλιάδες πιστοί πηγαίνουν για να προσκυνήσουν τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας. Στο πέρασμα των αιώνων το μοναστήρι γνώρισε περιόδους άνθησης και παρακμής. Δέχτηκε πολλές επιδρομές και υπέστη σοβαρές καταστροφές από τους Τούρκους και τους Γερμανούς κατακτητές της Κρήτης.
Από το 1976 λειτουργεί ως γυναικείο. Σήμερα οι μοναχές ασχολούνται με την αγιογραφία, τη συντήρηση παλιών βιβλίων και εικόνων, τη βιβλιοδεσία και το εκκλησιαστικό κέντημα. Ωστόσο, η μονή είναι πασίγνωστη για την οικολογική και περιβαλλοντική της δράση.
Στη Χρυσοπηγή, όπως και στη Μονή Τοπλού, καλλιεργούνται με βιολογικό τρόπο σε έκταση 130 στρεμμάτων ελιές, μανταρινιές, πορτοκαλιές, αβοκάντο, συκιές, βερικοκιές και λαχανικά. Επίσης, οι μοναχές υλοποιούν προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης για μαθητές σχολείων από όλη την Ευρώπη! Στη μονή αυτή ανήκει το Μοναστήρι της Αγίας Κυριακής Βαρύπετρο, στο οποίο έχει ιδρυθεί Κέντρο Ορθοδοξίας και Οικολογίας, όπου υλοποιούνται τα εκπαιδευτικά προγράμματα.
Επίσης, λειτουργούν ένα εκκλησιαστικό και ένα λαογραφικό μουσείο, στα οποία φυλάσσονται παλιές εικόνες, ιερά σκεύη, δείγματα εκκλησιαστικής χρυσοκεντητικής του 18ου και του 19ου αιώνα, σταυροί ευλογίας, βιβλία, επίσημα έγγραφα και ξυλόγλυπτα λαϊκής κεντητικής, παραδοσιακές στολές, δείγματα κοσμικής και εκκλησιαστικής ξυλογλυπτικής, φωτογραφίες, πίνακες, παραδοσιακά εργαλεία γεωργικής χρήσης κ.ά.
Στον χώρο της μονής υπάρχουν παρεκκλήσια αφιερωμένα στον Άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο. Το μοναστήρι εορτάζει στις 26 Σεπτεμβρίου και τις 8 Μαΐου, στην Αγία Αικατερίνη, 25 Νοεμβρίου, στον Άγιο Χαράλαμπο, 10 Φεβρουαρίου, στον Άγιο Ιωάννη τον Καλυβίτη, 15 Ιανουαρίου, και στον Άγιο Αρσένιο τον Καππαδόκη, 10 Νοεμβρίου. Στη Μονή της Αγίας Κυριακής, που εορτάζει στις 7 Ιουλίου, υπάρχουν ο Ναός της Μεταμορφώσεως, που εορτάζει στις 6 Αυγούστου, και τα σπηλαιώδη παρεκκλήσια του Αγίου Αντωνίου, των Αγίων Επτά Παίδων, του Αγίου Σιλουανού του Αθωνίτου και των Νεομαρτύρων της Κρήτης.
Σύμφωνα με την τοπική ιστορία, τον 16ο αιώνα ο γιατρός Ιωάννης Χαρτοφύλακας από τα Χανιά ίδρυσε τη μονή. Κατά την Επανάσταση του 1821 οι μοναχοί ξεσηκώθηκαν. Οι Τούρκοι κατέλαβαν το μοναστήρι και σκότωσαν τους περισσότερους από αυτούς.
Την περίοδο της γερμανικής κατοχής η μονή μετατράπηκε σε διοικητήριο των δυνάμεων των κατακτητών.
