Το Μυστήριο του Σταυρού στη ζωή της Εκκλησίας

Αρχιμανδρίτης Σωφρόνιος Γκουτζίνης

Η Εκκλησία συνεχίζει το έργο του Χριστού. Ο Χριστός διά της ενσάρκου οικονομίας νίκησε τον θάνατο και αποκάλυψε στον άνθρωπο τον πραγματικό σκοπό της υπάρξεώς του, που δεν είναι άλλος από τον αγιασμό και τη θέωση. Ετσι και η Εκκλησία, αν θέλει να είναι πιστή στην αποστολή της, πρέπει να αποτελεί μία διαρκή επανάληψη της ζωής του Χριστού, δηλαδή να μαρτυρεί την αλήθεια για τον Θεό, τον άνθρωπο και τον κόσμο.

Αυτή η μαρτυρία της Εκκλησίας είναι γνήσια και αυθεντική, εφ’ όσον πραγματοποιείται με τρόπο θυσιαστικό, κατά το παράδειγμα της αυτοπροαιρέτου θυσίας του Κυρίου. Η μαρτυρία της Εκκλησίας πρέπει να είναι μία Σταυρική θυσία, ένα πραγματικό μαρτύριο. Την αλήθεια αυτή φανερώνει η γιορτή της Παγκοσμίου Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού που η Εκκλησία μας πανηγυρίζει την 14η Σεπτεμβρίου.

Η θεολογία της εορτής είναι πλούσια και απαντά σε καίρια ερωτήματα του σύγχρονου ανθρώπου. Το μυστήριο του Σταυρού είναι υπέρλογο, υπερβαίνει την ατομοκεντρική μας λογική και συντρίβει τις εγωκεντρικές μας διαθέσεις. Το μυστήριο του Σταυρού είναι η φανέρωση του μεγαλείου Χριστού που είναι Θεός, ακριβώς γιατί μπορεί να είναι Εσταυρωμένος. Χαρακτηριστική εν προκειμένω είναι η ορθόδοξη αγιογραφία η οποία χαρακτηρίζει τον Εσταυρωμένο Κύριο ως «Βασιλέα της Δόξης», σε καίρια διαφοροποίηση από τη θρησκευτική ζωγραφική, η οποία βλέπει τον Εσταυρωμένο ως τον «ιστορικό Ιησού», τον «Βασιλέα των Ιουδαίων».

Ο Σταυρός είναι η Δόξα του Κυρίου μας, και η δική μας μετοχή στον Σταυρό γίνεται πρόξενος και της δικής μας δόξας. Στο σημείο αυτό εντοπίζεται και η αντινομία του μυστηρίου του Σταυρού. Δόξα διά της αδοξίας. Ανύψωσις διά της ταπεινώσεως. Δύναμις διά της αδυναμίας. Ζωή διά του θανάτου. Αυτό είναι το σταυρικό ορθόδοξο ήθος, που χαρακτηριστικά ο Απόστολος Παύλος το συνοψίζει στα εξής: «λοιδορούμενοι ευλογούμεν, διωκόμενοι ανεχόμεθα, βλασφημούμενοι παρακαλούμεν…» (Α΄ Κορ. Δ΄, 12-13).

Ο άνθρωπος έχει εγκλωβισθεί στα αδιέξοδα του σύγχρονου πολιτισμού, ο οποίος έχει οικοδομηθεί στη βάση του θριάμβου της λογικής, του «καθαρού λόγου» του Διαφωτισμού. Ο πολιτισμός μας βασίζεται στην αρχή της υπεροχής, της καταδυνάστευσης του αδυνάτου από τον ισχυρό, που εκδηλώνεται είτε ως κοινωνική εκμετάλλευση και αδικία, είτε ως εθελούσια παράδοση της ιδιωτικής μας ζωής στα αδηφάγα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, όπου πλέον ο ίδιος ο χρήστης πουλά τον εαυτό του στις αγορές του ψηφιακού κόσμου και χάνει εν πολλοίς την προσωπική του ζωή και την προσωπικότητά του, είτε ως οικολογική καταστροφή, είτε ως πολεμική σύρραξη, που κατά τον μακαριστό Γέροντα Σωφρόνιο Σαχάρωφ του Essex, αποτελεί και το μεγαλύτερο έγκλημα επί της γης, μιας που δεν είναι τίποτε άλλο παρά συλλογική φανέρωση του ατομικού μας εγωισμού, τραγικό σύμπτωμα της προπατορικής μας αμαρτίας.

Η ελευθερία από την αμαρτία και τον θάνατο, ξεκινά από την εκκοπή του ατομικιστικού μας θελήματος. Ο δρόμος προς αυτή την ελευθερία είναι ο δρόμος του προσωπικού μας Γολγοθά, το να βαδίσουμε πάνω στα ίχνη της Σταυρικής πορείας του Κυρίου. Ο ίδιος ο μακαριστός Γέροντας Σωφρόνιος Σαχάρωφ του Essex αποκαλύπτει την πληρότητα της ελευθερίας του πνεύματός μας εν τω Χριστώ: η ελευθερία του πνεύματος ταυτίζεται με τη νίκη πάνω στην εγωιστική μας επιθυμία να κατεξουσιάζουμε τους αδελφούς μας.

Η παραπάνω αλήθεια συγκεφαλαιώνει το νόημα του μυστηρίου του Σταυρού. Το μυστήριο του Σταυρού είναι σωτήριο γιατί είναι υπέρλογο, είναι ζωηφόρο γιατί είναι αντινομικό και ξεπερνά τα πεπερασμένα όρια της κτιστότητας. Ο κόσμος δεν μπορεί να σωθεί με τρόπους και μέσα που δεν υπερβαίνουν τη δική του πεσμένη και αμαρτωλή εγωκεντρική λογική.

Η «μωρία» του Σταυρού και μόνον αυτή μπορεί να σώσει τον κόσμο, αφού κονιορτοποιεί κάθε ψευδαίσθηση ατομικής καταξίωσης και δικαίωσης και δείχνει στον άνθρωπο την απεραντοσύνη της κατά Χριστόν ελευθερίας, που μας ελευθερώνει πρώτα από την ψευδαίσθηση της προσωπικής μας αρετής και αξιομισθίας.

«Κιβωτό της Ορθοδοξίας»