Τοῦ Πρωτοσυγκέλλου τῆς Ι.Μ. Φωκίδος, Γέροντος Νεκταρίου Μουλατσιώτη
Διάλογος πού ἔγινε στό ἀρχονταρίκι μεταξύ τοῦ πατρός Νεκταρίου καί ἐπισκεπτῶν τῆς Μονῆς.
Προσκυνητής: Ὁἐξομολόγος, ὅταν βάζει στόν ἐξομολογούμενο ἐπιτίμιο καί κανόνα, τιμωρεῖ μέ αὐτόν τόν τρόπο τόν πιστό, ὥστε νά συγχωρεθεῖ καί νά ἐξιλεωθεῖ γιά τά ἁμαρτήματά του;
π. Νεκτ.: Φυσικά καί ὄχι! Κανένα ἐπιτίμιο καί κανένας κανόνας πού ὁ πνευματικός ὁρίζει στόν ἐξομολογούμενο δέ γίνεται μέ σκοπό τήν τιμωρία του ἤ τή συγχώρησή του. Αὐτή ἡ νοοτροπία εἶναι ἡ νομικίστικη δυτική νοοτροπία, πού διέπει, δυστυχῶς, καί ἀρκετούς ὀρθοδόξους. Τί εἶναι ὁ Θεός καί πῶς Τόν βλέπουν ἄραγε αὐτοί οἱ ἄνθρωποι, πού νομίζουν ὅτι, ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἁμαρτάνει, Ἐκεῖνος ὀργίζεται, θυμώνει, ἐκδικεῖται καί τιμωρεῖ; Ἀπορῶ πῶς προσάπτουν τέτοιες ἀνθρώπινες ἀδυναμίες στόν ἀπαθῆ Θεό!
Αὐτή ἡ νομικίστικη ἀντίληψη περί Θεοῦ ἔχει βλάψει, ἀδέλφια μου, πάρα πολύ τήν πίστη μας. Νομίζουν ὅτι ὁ Θεός εἶναι σάν τήν κρατική ἐξουσία, πού μόλις παρανομήσεις καί συλληφθεῖς, δικάζεσαι καί τιμωρεῖσαι ἀπό τό νόμο. Δέ διάβασαν ποτέ στή Γραφή ὅτι καταργήθηκε ὁ Νόμος καί δόθηκε ἡ Χάρη; Δέ διάβασαν ποτέ ὅτι ὁ Θεός μας εἶναι Θεός ἀγάπης, ἐλέους, εὐσπλαγχνίας καί φιλανθρωπίας; Δέν κατανόησαν ποτέ ὅτι ὁ ἄνθρωπος, ὅ,τι κι ἄν παθαίνει, εἶναι
ἀποτέλεσμα ὄχι τῆς τιμωρίας ἤ τῆς ὀργῆς τοῦ Θεοῦ, ἀλλά τῆς ἀπομάκρυνσης τοῦ ἴδιου ἀπό τήν πηγή τῆς ζωῆς καί τῆς χαρᾶς; Δέν μποροῦν νά κατανοήσουν ἐπιτέλους ὅτι ὁ ἄνθρωπος, ὅσο εἶναι κάτω ἀπό τή σκέπη καί τήν ὀμπρέλα τοῦ Θεοῦ, δέν κινδυνεύει ἀπό τίποτα καί δέ βρέχεται; Ὅτι θά βραχεῖ τότε μόνο, ὅταν ὁ ἴδιος ἀποφασίσει νά φύγει κάτω ἀπό αὐτή τήν ὀμπρέλα; Αὐτό ὅμως εἶναι ἐπιλογή τοῦ ἴδιου τοῦ ἀνθρώπου, καί ὄχι θυμός, ὀργή ἤ τιμωρία τοῦ Θεοῦ! Ἄν ὁ Ἑωσφόρος ἀπό ἀρχάγγελος τοῦ φωτός ἔγινε ἄγγελος τοῦ σκότους, μποροῦμε να ποῦμε ὅτι ὁ Θεός φταίει ἤ ὅτι ὁ Θεός τόν τιμώρησε; Μόνος του ὁ Ἑωσφόρος ἀπομακρύνθηκε ἀπό τό Θεό, τήν πηγή τῆς ζωῆς καί τοῦ φωτός.
Φυσικό ἀποτέλεσμα, λοιπόν, τῆς ἀπομάκρυνσής του αὐτῆς ἦταν νά μεταβληθεῖ σέ ἄγγελο τοῦ σκότους. Ἑπομένως, δέν εἶναι δυνατόν τά ἐπιτίμια καί οἱ κανόνες πού θέτουν οἱ πνευματικοί νά ἔχουν ὡς σκοπό τήν τιμωρία τοῦ ἀνθρώπου γιά τά τυχόν ἁμαρτήματά του. Σκοπός τοῦ ἐπιτιμίου καί τοῦ κανόνα εἶναι ὁ ἑξῆς: Ὅταν ὁ ἄνθρωπος δέν ἔχει κατανοήσει τό μέγεθος τοῦ σφάλματος ἤ τοῦ ἁμαρτήματός του καί γι᾿ αὐτόν τό λόγο τό ἐπαναλαμβάνει συνεχῶς, τότε ὁ πνευματικός, γιά νά τόν βοηθήσει, τοῦ θέτει ἕνα ἐπιτίμιο, τό ὁποῖο θά τόν βοηθήσει νά μήν τό ἐπαναλάβει. Γιατί, ὅπως προαναφέραμε, ἀφοῦ ὁ ἄνθρωπος διέπραξε κάποια ἁμαρτία, σημαίνει ὅτι ἔκανε τό ἴδιον θέλημα, ἄρα ἀρχίζει καί πάλι ἡ αὐτονόμηση καί ἡ ἀπομάκρυνσή του ἀπό τό Θεό, τήν πηγή τῆς ζωῆς, γεγονός πού σημαίνει ὅτι τελικά ὁδηγεῖται στό θάνατο. Πῶς ἀλλιῶς, λοιπόν, θά μπορέσει ὁ πνευματικός νά τόν βοηθήσει;
Ἄς ἀναφέρω ὅμως ἕνα παράδειγμα: Σέ ἕναν ἄνθρωπο πού ἐξομολογήθηκε κάποιο ἁμάρτημά του, ὁ πνευματικός τοῦ βάζει κανόνα νά κάνει γιά τρεῖς μῆνες καθημερινά ἀπό τριάντα μετάνοιες. Ἀφοῦ πέρασαν κάποιοι μῆνες, ὁ ἐξομολογούμενος ἐπισκέπτεται καί πάλι τόν πνευματικό καί τοῦ λέει: “Σκέφτηκα νά πέσω πάλι στήν ἴδια ἁμαρτία καί τό πολύ-πολύ νά ἔκανα γιά ἄλλους τρεῖς μῆνες καθημερινά ἀπό τριάντα μετάνοιες”. Ὁ πνευματικός τότε τοῦ λέει: “Δέν εἶναι ἔτσι τά πράγματα, γιατί δέν εἶναι ποινή ὁ κανόνας πού σοῦ ἔβαλα, ὁπότε, κάνοντας τό ἴδιο ἁμάρτημα, θά ὑποστοῦμε πάλι τήν ἴδια ποινή! Στόχος καί σκοπός τοῦ κανόνα πού σοῦ θέτει ὁ πνευματικός εἶναι νά μήν ξανακάνεις τό ἴδιο ἁμάρτημα. Ἄν τό ξαναέκανες, τότε θά ἀναζητοῦσα νά βρῶ τί εἶναι αὐτό πού σοῦ κοστίζει καί σέ κάνει ψυχικά νά πονᾶς. Παραδείγματος χάριν, ἄν διαπίστωνα ὅτι θά σοῦ κόστιζε πάρα πολύ τό νά μήν ἔβλεπες τούς γονεῖς σου ἤ κάποιους συγγενεῖς ἤ φίλους σου, τότε θά σοῦ ἔβαζα ὡς κανόνα νά κόψεις γιά ἕνα χρόνο κάθε ἐπαφή μαζί τους! Ἀλλιῶς θά ἔπρεπε κι ἐσύ νά κόψεις αὐτό τό ἁμάρτημά σου, τό ὁποῖο σέ ἀπομακρύνει καί σέ ἀποκόπτει ἀπό τό Θεό, τήν πηγή τῆς ζωῆς καί τῆς χαρᾶς. Τί θά ἔκανες τότε;”. Ὁ ἐξομολογούμενος ἀπάντησε: “ Σίγουρα θά
προτιμοῦσα νά κόψω τό ἁμάρτημά μου καί νά διορθωθῶ”! Αὐτόν ἀκριβῶς τό σκοπό ἔχει τό ἐπιτίμιο καί ὁ κανόνας: Τή διόρθωση τοῦ ἀνθρώπου καί τή συνειδητοποίηση τοῦ σφάλματός του, πού ἐξαιτίας του ὁδηγεῖται πρός τό θάνατο”.
Ἐπειδή, φίλοι μου, ἡ ὠφέλιμη κουβέντα μας κράτησε ἀρκετά στό φιλόξενο ἀρχονταρίκι τῆς Μονῆς, πρίν σᾶς ἀποχαιρετίσω, θέλω νά σᾶς πῶ καί κάτι ἐπιπλέον γύρω ἀπό τό θέμα τῆς ἐξομολόγησης. Πρέπει νά γνωρίζετε ὅτι τά πάντα ἐξαρτῶνται ἀπό τό πῶς ὁ ἄνθρωπος βλέπει καί αἰσθάνεται τό Θεό. Ὑπάρχουν, δυστυχῶς, ἄνθρωποι πού Τόν πλησιάζουν ἐξαιτίας τοῦ φόβου. Ἐπίσης ὑπάρχουν καί κάποιοι ἄλλοι, πού Τόν πλησιάζουν χάριν τῆς ἀνταμοιβῆς πού θά εἰσπράξουν στόν Παράδεισο. Ἀλλά ὑπάρχουν, εὐτυχῶς, καί ἄνθρωποι πού πλησιάζουν τό Θεό μόνο καί μόνο ἀπό ἀγάπη, κι αὐτό τό κάνουν, ἐπειδή
ἀντελήφθησαν πόσο πολύ τούς ἀγάπησε γενόμενος ἄνθρωπος καί ὅτι ἐξαιτίας τους δέχθηκε νά ὑποστεῖ φρικτά πάθη καί σταυρικό θάνατο, γιά νά τούς σώσει ἀπό τόν αἰώνιο θάνατο, ὅπου τό ἴδιον θέλημα τούς ὁδηγοῦσε.
Ὅλα αὐτά τά ἔκανε ὁ Χριστός ἐξαιτίας τῆς ἀγάπης πού μᾶς ἔχει, ἁρπάζοντάς μας ἀπό τό χέρι καί ὁδηγώντας μας ξανά στήν ἕνωση μαζί Του, πρᾶγμα πού μεταφράζεται σέ ἕνωση μέ τό Θεό, σέ ἕνωση μέ τή ζωή καί τό φῶς. Πῶς εἶναι, λοιπόν, δυνατόν νά μή λατρέψουν καί νά μήν ἀγαπήσουν ὅλοι αὐτοί τό θεάνθρωπο Χριστό; Πῶς εἶναι δυνατόν νά λούζεσαι ἀπό τήν ἀγάπη Του κι ἐσύ νά μήν ἀνταποκρίνεσαι σ’ αὐτήν; Αὐτή ἡ τρίτη κατηγορία τῶν ἀνθρώπων εἶναι ἡ πλέον ἐνδεδειγμένη καί σωστή. Οἱ ἄλλες δύο μοῦ θυμίζουν τούς μαθητές μέ τό δάσκαλο στό σχολεῖο. Στήν πρώτη κατηγορία ἀνήκουν οἱ μαθητές πού διαβάζουν καί μαθαίνουν γράμματα, ἐπειδή φοβοῦνται τήν τιμωρία καί τό ξύλο τοῦ δασκάλου. Οἱ μαθητές τῆς δεύτερης κατηγορίας διαβάζουν καί μαθαίνουν γράμματα ἐξαιτίας τοῦ ὅτι θά ἀνταμειφθοῦν στό ἐνδεικτικό τους μέ ἕνα “ἄριστα” καί μέ ἕνα καλό “10”. Ὁ δέ μπαμπάς θά τούς ἀνταμείψει μέ ἕνα καλό δῶρο, ὅπως γιά παράδειγμα ἕνα ποδήλατο. Οἱ τρίτοι μαθητές ὅμως διαβάζουν καί μαθαίνουν γράμματα, ἐπειδή ἀγαποῦν τή γνώση. Γιατί θέλουν νά βλέπουν τά πρόσωπα πού ἀγαποῦν, τό δάσκαλο καί τούς γονεῖς τους, εὐτυχισμένους μέ τήν πρόοδό τους. Ἰδίως ὅμως διαβάζουν, γιατί θέλουν νά εἶναι αὔριο χρήσιμοι πολίτες στήν κοινωνία. Τό σωστό εἶναι οἱ μαθητές νά διαβάζουν, ἐπειδή ἀγαποῦν τή γνώση καί τήν πρόοδο, ἔτσι δέν εἶναι;
Τό ἴδιο συμβαίνει καί στό Χριστιανισμό. Τό Χριστό Τόν ἀκολουθοῦμε καί ἐφαρμόζουμε τό θέλημά Του μόνο καί μόνο ἐπειδή Τόν ἀγαποῦμε καί γιά κανέναν ἄλλον λόγο. Ὅταν ἀγαπᾶς, δέ χαλᾶς εὔκολα τό χατήρι ἐκείνου πού ἀγαπᾶς. Κάποτε μιά γυναῖκα μοῦ εἶπε: “Ἐρωτεύτηκα τόν ἄνδρα μου καί ἑνώσαμε τίς ζωές μας. Οἱ ἐπιθυμίες του καί τά θέλω του -ἄγνωστο πῶς- ἦταν γιά μένα δυό φορές ἐπιθυμίες μου καί δυό φορές δικά μου θέλω”!Ἔτσι κινεῖται ἡ ἀγάπη. Ἔτσι ἀποδεικνύεται ἡ ἀγάπη.
Σᾶς ἐρωτῶ, λοιπόν, ὅταν ἡ ψυχή ἑνός ἀνθρώπου ἔχει ἀγαπήσει τόσο πολύ τό Θεό, ὅταν ἔχει ἐρωτευτεῖ τόσο πολύ τό Χριστό, εἶναι δυνατόν νά κρύψει κάποιο μυστικό ἀπό τόν Ἀγαπημένο της;
Δέν ἔχετε προσέξει ὅτι, ὅταν δυό ἀνθρώπους τούς ἑνώνει δυνατή ἀγάπη καί δυνατός ἔρωτας ψυχῆς, δέν κρύβει τίποτα ὁ ἕνας ἀπό τόν ἄλλον; Δέν ἔχετε προσέξει ὅτι ὁ ἕνας ἐξομολογεῖται στόν ἄλλον ὅλη του τήν προηγούμενη ζωή, ὅλες του τίς σχέσεις καί ὅλα του τά λάθη; Δέν ἔχετε προσέξει ὅτι, ὅταν ὑπάρχει εἰλικρινής καί ἀληθινή σχέση ἀγάπης μεταξύ ἑνός ζευγαριοῦ, ἀκόμα κι ἄν διαπραχθεῖ ἀπάτη ἤ μοιχεία, ὁ ἕνας τό ἐξομολογεῖται στόν ἄλλον; Κι ἄν αὐτό γίνεται μεταξύ τῆς ἀνθρώπινης σχέσης, πῶς εἶναι δυνατόν νά μή συμβεῖ στή σχέση μας μέ τό Θεό; Πῶς εἶναι δυνατόν ἡ ψυχή πού εἰλικρινά καί ἀληθινά λατρεύει καί ἀγαπᾶ τό Θεό καί λιώνει γι᾿ Αὐτόν, νά Τοῦ ἀποκρύψει ἔστω καί τό παραμικρό;
Ἡ ἐξομολόγηση, λοιπόν, γιά τόν ἄνθρωπο πού πυρπολεῖται ἀπό θεϊκό ἔρωτα καί θεϊκή ἀγάπη γιά τό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ, δέν εἶναι τίποτα ἄλλο, παρά μιά ἐξομολόγηση εἰλικρίνειας καί συγγνώμης κάθε φορά πού ὁ ἄνθρωπος “ἀπατᾶ” μέ τά ἔργα του τόν Ἀγαπημένο τῆς ψυχῆς του! Ὁ δέ Ἀγαπημένος μας, ἐπειδή κι Αὐτός εἰλικρινά μᾶς λατρεύει καί μᾶς ἀγαπᾶ, συγχωρεῖ κάθε φορά τά ὅσα ἐμεῖς διαπράττουμε εἰς βάρος Του. Ἀλήθεια, ποιός ἄνθρωπος θά τό ἔκανε αὐτό γιά μᾶς; Φυσικά, κανένας…Κι ὅμως! Ὁ Υἱός τῆς Παρθένου καθημερινά δέχεται, ὑπομένει καί συγχωρεῖ τά λάθη μας, γιατί ξέρει νά ἀγαπᾶ. Γιατί εἶναι ἡἈγάπη. Γιατί εἶναι ὁ Φίλος μας. Ὁ Ἐραστής τῆς ψυχῆς μας. Γιατί ποθεῖ νά ἑνωθεῖ ξανά μαζί μας κι ἐμεῖς μαζί Του, γιά νά ἀποκτήσουμε φῶς ἀπό τό φῶς Του, ζωή ἀθάνατη καί αἰώνια ἀπό τήν ἀθανασία Του κι ἀπό τή ζωή Του. Γιατί θέλει νά συμβασιλεύσουμε μαζί στή Βασιλεία Του.
Πῶς θά ἑνωθεῖ ὅμως τό λαμπρό καί καθαρό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ μας μέ τό δικό μας σῶμα, ὅταν αὐτό εἶναι ἀκάθαρτο καί βρώμικο; Πῶς, χωρίς νά λευκανθεῖ καί νά καθαριστεῖ ὁ χιτώνας τῆς ψυχῆς μας στό λουτρό τῆς ἐξομολογήσεως, θά προχωρήσουμε στούς γάμους μας μέ τό Νυμφίο Χριστό; Ποιός ἀπό μᾶς δέχεται νά ἑνώσει τό σῶμα του μέ ἕνα ἄλλο σῶμα, πού εἶναι βουτηγμένο στή βρῶμα καί ἀναπέμπει δυσωδία; Αὐτή ἡ ἕνωση μόνο ἀηδία καί ἀποστροφή θά προκαλοῦσε καί τίποτα περισσότερο.