Ουκρανικό Αυτοκέφαλο- Ελλαδικό Αυτοκέφαλο μια κοινή ιστορία με διαφορά 180 ετών

Του Δρ. Γεώργιου Ι. Τσικαλάκη, Θεολόγος-Ιστορικός- Διεθνολόγος, ΕΔΙΠ στο Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο

Όταν το 1833 η αντιβασιλεία του Βασιλείου της Ελλάδας με υπεύθυνο τον Georg Ludw. Von Maurer αποφασίζει να κηρύξει το αυτοκέφαλο της ελλαδικής εκκλησίας, ο Ελληνικός λαός βρίσκει άλλη μια αφορμή αντιπαράθεσης στη μακραίωνη και πλούσια ιστορία του έθνους μας. Κάποιοι Έλληνες τότε, έκριναν την απόφαση της αντιβασιλείας, ως κίνηση υπεράσπισης της εθνικής ανεξαρτησίας του νέου Βασιλείου. Κάποιους άλλοι Έλληνες θεώρησαν ότι το δίκαιο και η κανονική τάξη ανακήρυξης αυτοκέφαλου περνά μέσα από τις συνοδικές αποφάσεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Τα ιστορικά αυτά περιστατικά θα μπορούσαν να είναι απλές αφηγήσεις γεγονότων μιας άλλης εποχής, έχουν όμως κάποια κοινά ιστορικά παράδοξα και επιβεβαιώνεται η υπόθεση ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται. Σήμερα όμως οι πρωταγωνιστές άλλαξαν θέση, κι αυτοί που τότε υποστήριζαν το κανονικό δικαίωμα του Οικουμενικού Πατριαρχείου, σήμερα είναι απέναντι σε απόσταση περίπου 180 ετών… και βάλλουν κατ’ αυτού παντοιοτρόπως!

Πώς συνδέεται όμως η ιστορία; Όταν η αντιβασιλεία αποφάσισε την ίδρυση αυτοκέφαλης ορθόδοξης εκκλησίας στην Ελλάδα, την ιδέα υποστήριξε πολιτικά και θεολογικά ο Αρχιμ. Θεόκλητος Φαρμακίδης, ο οποίος κινούμενος περισσότερο από ψυχολογικούς λόγους, αισθανόταν ως γεγονός μειωτικό την εξάρτηση της τοπικής εκκλησίας, από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Παράλληλα διέβλεπε τον κίνδυνο περαιτέρω εξάρτησης της τοπικής Ελλαδικής εκκλησίας από την Κωνσταντινούπολη και όσους ασκούσαν επιρροή, δηλαδή το σουλτάνο και τη Ρωσία[1]. Την άποψη αυτή προβάλουν ΜΜΕ της εποχής με σημαντικότερο την εφημερίδα «Αθηνά». Η υπόθεση εξάλλου είναι «εθνική» και αποφάσεις λαμβάνει το κοινοβούλιο και όχι οι συνάξεις των ιερέων [sic] [2], το συνοδικό σύστημα δεν εξυπηρετούσε… Από την άλλη πλευρά υπήρχε η άποψη ότι τα εκκλησιαστικά θέματα ρυθμίζονται από την εκκλησία μέσα από συνοδικές αποφάσεις! Μπορεί κάποιος σήμερα να φανταστεί ποιος ήταν αυτός ο ένθερμος υποστηρικτής μιας τόσο θεολογικής άποψης; Ήταν η Ρωσική Πρεσβεία στην Ελλάδα και ο Ελληνικής καταγωγής πρέσβης Γ.Α. Κατακάζης, ο οποίος έλαβε οδηγίες από τον Τσάρο, να γνωστοποιήσει στην αντιβασιλεία την πρόθεσή του να συμβάλει με αφοσίωση στα συμφέροντα της Ορθόδοξης Εκκλησίας, ως μεσίτης της εκκλησίας της Ελλάδος και του Οικουμενικού Πατριαρχείου![3] Την ιδεολογική και θεολογική αυτή άποψη εξέφραζε ο ιερέας της ρωσικής πρεσβείας Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ Οικονόμων και θα χρησιμοποιήσει κι αυτός τα ΜΜΕ, κυρίως την εφημερίδα «Αιών».

Έτσι στην Ελλάδα, μέσα από τον τύπο εκφράζονται δύο διαφορετικές ιδεολογικές τάσεις σε μια αντιπαράθεση 17 ετών. Από τη μία η «Αθηνά», όργανο της φιλελεύθερης παράταξης και εκφραστής των θέσεων της αντιβασιλείας και του Φαρμακίδη για το Ελλαδικό αυτοκέφαλο κι από την άλλη ο «Αιών» όργανο της συντηρητικής παράταξης και των θέσεων που εξέφραζε ο Κωνσταντίνος Οικονόμος και η Ρωσική διπλωματία[4].

Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί ότι η Ρωσική διπλωματία, κάποτε υπέρμαχος της κανονικής τάξης, σήμερα στο ζήτημα του Ουκρανικού αυτοκεφάλου θα έφτανε στο σημείο να διακόψει ακόμα και την κοινωνία με τον κύριο εκφραστή της κανονικής τάξης. Μα κι αν πέρασαν 180 περίπου χρόνια στην Ελλάδα ακόμα να κατανοήσουμε ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν είναι κίνδυνος για τον Ελληνισμό, αλλά εκφραστής του Οικουμενικού Ελληνικού πνεύματος και ο βασικότερος εγγυητής της κανονικής τάξης στην ορθόδοξη εκκλησία. Σήμερα για άλλη μια φορά μέσα από τα ΜΜΕ… των εκκλησιαστικών ειδήσεων πλέον, ακούγεται η φωνή της εφημερίδας «Αθηνάς» και του λόγου του Φαρμακίδη, μετατρεπόμενος ως «φαρμακίδεια της Αθηνάς» σύμφωνα με τη γλώσσα της εποχής[5]. Αλλά και λόγος κληρικών που βάλλουν κατά της Μητρός Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, ξεχνώντας την κανονικότητα και στηρίζοντας αποφάσεις που είναι αντίθετες στο συνοδικό πνεύμα.

Η τάση των Ελλήνων στη διαίρεση, δείχνει ότι δεν έχουμε μάθει από την ιστορία μας, όχι γιατί εκφράζεται ένας διαφορετικός λόγος, αλλά γιατί η θεολογική σκέψη καλύπτεται από εμμονές και πολιτικές επιθυμίες. Αυτό που κάποτε η Ρωσία υποστήριζε ως δικαίωμα του Οικουμενικού Πατριαρχείου, σήμερα ΜΜΕ που εμπνέονται από τις ρωσικές θέσεις το αμφισβητούν.

Η εικόνα της αντιπαράθεσης σήμερα τελικά δεν διαφέρει από εκείνης του 1833-1850. Αυτό πρέπει να είναι το ιστορικό μας μάθημα. Το δε ιστορικό δεδομένο είναι ότι τότε, έστω και μετά από 17 χρόνια αντιπαράθεσης, πολιτικής και θεολογικής διαμάχης, η αλήθεια της εκκλησίας επικράτησε με την κανονική παραχώρηση του Ελλαδικού αυτοκεφάλου από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Έτσι και σήμερα· το ποτάμι δε γυρίζει πίσω. Η κανονική τάξη και η επιθυμία του Ουκρανικού λαού, αργά η γρήγορα θα γίνει πράξη και θα αναγνωριστεί απ’ όλους, όσο κι αν το μελάνι που καταναλώνεται από τα «φαρμακίδεια της Αθηνάς»  βάλλουν κατά της λυχνίας της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας.

__________________________

Πηγές:

1. Στεφανίδου Βασίλειου (Αρχιμ.), Εκκλησιαστική Ιστορία, Αθήνα⁵1990, σελ. 746.
2. Αθηνά, 12/07/1833, φ. 129.
3. Georg Ludw. Von Maurer, ΟΕλληνικός λαός, τ. ΙΙ, μετ. Όλγα Ρομπάκη, εκδ. Τολίδης 1976
4. Γεώργιος Τσικαλάκης, Οι περί του Ελλαδικού αυτοκεφάλου αντιδράσεις του Αθηναϊκού Τύπου (1833-1850), Θεσσαλονίκη 2005 (ανέκδοτο)
5. Αιών 12/07/1850, φ. 1080.