Όνειρα, οράματα και αποκαλύψεις

Αποστολικό Ανάγνωσμα Κυριακής Κ΄ Επιστολών (Γαλ. α΄ 11-19)

Ἀδελφοί, γνωρίζω ὑμῖν τὸ Εὐαγγέλιον τὸ εὐαγγελισθὲν ὑπ᾽ ἐμοῦ ὅτι οὐκ ἔστιν κατὰ ἄνθρωπον· οὐδὲ γὰρ ἐγὼ παρὰ ἀνθρώπου παρέλαβον αὐτό, οὔτε ἐδιδάχθην, ἀλλὰ δι᾽ ἀποκαλύψεως ᾽Ιησοῦ Χριστοῦ. ᾽Ηκούσατε γὰρ τὴν ἐμὴν ἀναστροφήν ποτε ἐν τῷ ᾽Ιουδαϊσμῷ, ὅτι καθ᾽ ὑπερβολὴν ἐδίωκον τὴν ἐκκλησίαν τοῦ Θεοῦ καὶ ἐπόρθουν αὐτήν, καὶ προέκοπτον ἐν τῷ ᾽Ιουδαϊσμῷ ὑπὲρ πολλοὺς συνηλικιώτας ἐν τῷ γένει μου, περισσοτέρως ζηλωτὴς ὑπάρχων τῶν πατρικῶν μου παραδόσεων. Ὅτε δὲ εὐδόκησεν ὁ Θεὸς, ὁ ἀφορίσας με ἐκ κοιλίας μητρός μου καὶ καλέσας διὰ τῆς χάριτος αὐτοῦ ἀποκαλύψαι τὸν υἱὸν αὐτοῦ ἐν ἐμοὶ, ἵνα εὐαγγελίζωμαι αὐτὸν ἐν τοῖς ἔθνεσιν, εὐθέως οὐ προσανεθέμην σαρκὶ καὶ αἵματι, οὐδὲ ἀνῆλθον εἰς ῾Ιεροσόλυμα πρὸς τοὺς πρὸ ἐμοῦ ἀποστόλους, ἀλλὰ ἀπῆλθον εἰς ᾽Αραβίαν, καὶ πάλιν ὑπέστρεψα εἰς Δαμασκόν. ῎Επειτα μετὰ τρία ἔτη ἀνῆλθον εἰς ῾Ιεροσόλυμα ἱστορῆσαι Πέτρον, καὶ ἐπέμεινα πρὸς αὐτὸν ἡμέρας δεκαπέντε· ἕτερον δὲ τῶν ἀποστόλων οὐκ εἶδον, εἰ μὴ ᾽Ιάκωβον τὸν ἀδελφὸν τοῦ Κυρίου. 

Από τα αρχαιότερα χρόνια μέχρι και σήμερα πάρα πολλοί είναι εκείνοι που δέχθηκαν τα μηνύματα και τις ενέργειες του Θεού ή του διαβόλου με τη μορφή οραμάτων, ονείρων και αποκαλύψεων. Επειδή μάλιστα οι ενέργειες αυτές άλλοτε ευεργέτησαν και άλλοτε έβλαψαν ποικιλοτρόπως όσους τα δέχονταν, αλλά και άλλους, το θέμα αυτό απασχόλησε τους αγίους Πατέρες της Εκκλησίας μας. Δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο να ρωτούν οι άνθρωποι τι σημαίνει το τάδε όνειρο, η όραμα, η κάποια αποκάλυψη που δέχθηκαν. Υπάρχουν χριστιανοί που νομίζουν πως βλέπουν οράματα του Θεού, παίρνουν μαθήματα και ειδήσεις από τον Θεό, έχουν συνομιλίες με συγκεκριμένους αγίους, τις οποίες μάλιστα στη συνέχεια αποκαλύπτουν και σε άλλους. Πολλοί πηγαίνουν στα διάφορα ιερά προσκυνήματα με την ελπίδα να δουν κάποιο σημείο που θα ικανοποιήσει την όχι και τόσο θεοφιλή περιέργειά τους. Υπάρχουν επίσης και ιδιαίτερες ομάδες, κυρίως γυναικών, που ασχολούνται συστηματικά με τα οράματα και τη διάδοσή τους. Ο αρχιμανδρίτης Σωφρόνιος γράφει πως «ο κόσμος της ανθρώπινης φαντασίας είναι κόσμος των «φαντασμάτων» της αληθείας. Είναι κοινός τόπος στους ανθρώπους και στους πεσόντες αγγέλους και γι’ αυτό η φαντασία γίνεται πολλές φορές αγωγός δαιμονικής ενεργείας». Χρειάζεται διάκριση για να ξεχωρίσουμε «τα φαντάσματα» των δαιμόνων, από τα ενεργήματα του Θεού.

Ο απόστολος Παύλος στο σημερινό ανάγνωσμα ισχυρίζεται ότι το Ευαγγέλιο που κηρύττει, δεν το διδάχθηκε από κάποιον άνθρωπο, αλλά «δι’ αποκαλύψεως Ιησού Χριστού» (Γαλ. 1, 12). Ένας από τους Πατέρες λέγει πως ο απόστολος Παύλος «εὔδηλον ὅτι θείας τυχών ὄψεως καὶ διδασκαλίας ἀθρόον πρὸς τὴν καθαρὰν ἐπανῆλθεν ὑγιείαν». Η αποκάλυψη του Χριστού (Πράξ. 9, 3-6) έγινε αιτία της μεταστροφής του. Η περίπτωση του Παύλου είναι ένα γεγονός που μας δείχνει πως ο Θεός, όταν χρειάζεται, αποκαλύπτεται και προσωπικά στους ανθρώπους. Ας δούμε όμως ποια είναι η διδασκαλία της Εκκλησίας μας για τα οράματα και τις αποκαλύψεις.

Οράματα, όνειρα και αποκαλύψεις

Οι πατέρες της Εκκλησίας μας υποδεικνύουν τα σημάδια με τα οποία ξεχωρίζουμε τη θεϊκή απ’ τη διαβολική ενέργεια. Ας υποθέσουμε πως σε έναν άνθρωπο παρουσιάζεται μια οπτασία, ένας άγγελος, μια μορφή αγίου, ή κάποιο φως. Ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης μας λέγει πως από τα αποτελέσματα μπορεί κάποιος να καταλάβει εάν είναι εκ του Θεού ή του σατανά. Η ενέργεια του Θεού φέρνει μια γαλήνη, μια ταπείνωση, μια αποστροφή για την αμαρτία, τα πάθη και τις ηδονές, μια αδιάκριτη αγάπη προς όλους. Αντίθετα η ενέργεια του πονηρού φέρνει στον άνθρωπο μια υπερηφάνεια, νιώθει έναν φόβο, μια δειλία, μέσα του παραμένουν τα πάθη και η κακία. Αυτά συμβαίνουν γιατί ο νους του ανθρώπου ρέπει από τη φύση του εις το «φαντασιοκοπείν», δηλαδή στο να πλάθει φαντασίες. Αυτή τη ροπή εκμεταλλεύεται ο αντίδικος της σωτηρίας μας για να μας παραπλανήσει, δείχνοντάς μας σχήματα αγίων, ή φώτα, ή διοχετεύοντας κάποια μηνύματα.

Οι θείες θεωρίες δίδονται στον άνθρωπο όχι όταν τις επιδιώκει, αλλ’  όταν η ψυχή του ταπεινώνεται και αισθάνεται πως είναι η χειρότερη όλων. Τα οράματα είναι χαρίσματα του Θεού στον άνθρωπο και πρέπει να έχουμε μεγάλη ψυχική καθαρότητα για να τα δεχθούμε. Όταν ησυχάζει κάποιος και προσεύχεται (και δεχθεί μια τέτοια εμπειρία), δεν πρέπει ποτέ να παραδεχθεί τίποτε το αισθητό ή νοερό, που θα έχει τη μορφή δήθεν του Χριστού ή κάποιου άγιου, ή ενός αγγέλου, ή τη θέα του φωτός. Όταν συμβεί κάτι τέτοιο, θα πρέπει να είμαστε βαρείς και απιστούντες απέναντι στο συμβάν, έστω κι αν είναι αληθινό. Μέχρι πότε; «Μέχρι ἐρωτήσεως ὡς εἴπομεν τῶν ἐμπείρων» (Ιγνάτιος και Κάλλιστος Ξανθόπουλοι). Μέχρι να καταφύγουμε σε διακριτικό πνευματικό ο οποίος θα μας δώσει τις κατάλληλες οδηγίες. Αυτό είναι μέγιστη πνευματική ασφάλεια για τον πιστό. Οι πνευματικές βλάβες που προέρχονται από τέτοιες αρρωστημένες ψυχικές καταστάσεις είναι πολλές και δυσίατες.

Ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος μας εφιστά την προσοχή λέγοντας· «εάν κανείς για πράγματα που βλέπουμε, δηλαδή τα επίγεια, δεν μπορεί να πει κάτι ή να διηγηθεί, εάν δεν είναι αυτόπτης μάρτυρας των πραγμάτων, πώς είναι δυνατό να μιλήσει ή έχει τη δύναμη να διηγηθεί πράγματα του Θεού ή για τον Θεό, ή για τους δούλους του Θεού; Έχει συνήθεια ο διάβολος να παίρνει τα σχήματα του Θεού για να εξαπάτα τους ανθρώπους, όπως συνέβηκε με τον Μωυσή και τους μάγους (Εξ. 7, 10-12), ή να παίρνει και μορφή αγγέλων. Ο απόστολος Παύλος μας λέγει˙ «καὶ οὐ θαυμαστὸν αὐτὸς γὰρ ὁ σατανᾶς μετασχηματίζεται εἰς ἄγγελον φωτὸς» (Β’ Κορ. 11, 14).

Οι αιτίες των οραμάτων

Τα οράματα και τις αποκαλύψεις δεν τις παραχωρεί ο Θεός για να ικανοποιήσει την περιέργεια των ανθρώπων, αλλά για τη σωτηρία τους. Τα διάφορα θαυμαστά γεγονότα δεν είναι μαγικές ούτε αυθαίρετες και παράλογες πράξεις, αλλά είναι ενέργειες του ενυπόστατου Θεού Λόγου στον κόσμο, κατά τη μυστική και απόρρητη σχέση του με τους λόγους των όντων. Ο Κύριος αρνήθηκε να ικανοποιήσει την περιέργεια του Ηρώδη που «ἤλπιζέν τι σημεῖον ἰδεῖν ὑπ’ αὐτοῦ γινόμενον» (Λουκ. 23, 8). Η εμφάνιση του αγγέλου στον Ιωσήφ (Ματθ. 2, 13), ή στον απόστολο Παύλο κατά το ναυάγιο στη Μάλτα (Πράξ. 27, 23), εξυπηρετούσε τη σωτηρία μας. Δεν παρουσιάζεται ο Θεός για να μας τρομοκρατήσει, αλλά για να μας βοηθήσει στον αγώνα μας.

Οι σύγχρονοι οραματιστές και οραματίστριες

Παρά πολλοί χριστιανοί ασχολούνται με οράματα και οπτασίες, ή επιζητούν να δουν αποκαλύψεις. Άλλοι λέγουν ότι βλέπουν την Παναγία, παίρνουν μαθήματα απ’ αυτήν, βλέπουν παράξενα  οράματα για το μέλλον του κόσμου, η οραματίζονται συγκεκριμένο άγιο που τους μεταδίδει συστηματικά διάφορα μηνύματα. Ο απ. Παύλος για να αποκαλύψει τα δικά του οράματα, πέρασαν δεκατέσσερα χρόνια (Β’ Κορ. 12, 1-4). Τα αποκάλυψε όταν ήταν ανάγκη να στηρίξει το έργο του, ενώ οι οραματίστριες το βράδυ βλέπουν το όραμα και το πρωί το διαδίδουν παντού. Τα οράματα αυτά έχουν σχέση με πολέμους, με καταστροφές και τιμωρίες. Ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος το έχει επισημάνει˙ «τοῦτο δὲ σοι ἔστω τὸ σημεῖον τῆς πλάνης· κολάσεις καὶ κρίσεις καὶ χωρισμὸν ὑποδεικνύουν ἄγγελοι· διϋπνισθέντας ἐντρόμους καὶ σκυθρωποὺς ἀπεργάζεται». Βέβαια οφείλουμε να πούμε πως υπάρχουν καιράματα του Θεού που δίδονται στους αγίους ή για τη μετάνοιά τους σε ανθρώπους καλοπροαίρετους και ταπεινούς. Μην παραδεχθούμε κανένα όραμα εάν δεν το βάλουμε κάτω από την κρίση του πνευματικού μας.

Αγαπητοί αδελφοί, σε μεγαλύτερη πνευματική κατάσταση είναι αυτός που γνώρισε από ποια πάθη πάσχει, παρά εκείνος που είδε αγγέλους (άγιος Ισαάκ ο Σύρος). Ας φροντίσουμε να θεραπεύσουμε την ψυχή μας από τα αμαρτήματα, γιατί αυτό θα είναι το μεγαλύτερο θαύμα της ζωής μας. Αμήν.

Μητροπ. Εδέσσης Ιωήλ, Ο επιούσιος Άρτος