Λόγος στὸ Γενέσιο τοῦ Προδρόμου

Ἀρχιμανδρίτου Φωτίου Ἰωακεὶμ

Στὴν ἱστορία τοῦ ἀνθρώπινου γένους ὑπάρχουν μόνο δύο σημαντικὰ γεγονότα, τὰ ὁποῖα ὁ Θεὸς προαναγγέλλει μέσῳ τοῦ Ἀρχαγγέλου Του Γαβριήλ. Αὐτὰ εἶναι ἡ κατὰ σάρκα Γέννηση τοῦ Προαιώνιου Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ καὶ ἡ γέννηση τοῦ Προδρόμου καὶ Βαπτιστοῦ Ἰωάννου, τοῦ μείζονος «ἐν γεννητοῖς γυναικῶν» (Ματθ. 11, 11), σύμφωνα μὲ τὸν λόγο τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ.

Χρονικὰ ὅμως προηγήθηκε ὁ εὐαγγελισμὸς τοῦ Ζαχαρία καὶ ἡ σύλληψη τοῦ Τιμίου Προδρόμου —ἀφοῦ ἔπρεπε νὰ προηγηθεῖ καὶ στὴ γέννησή του καὶ στὸ ἔργο τοῦ εὐαγγελισμοῦ τῶν ἀνθρώπων—, καὶ ἀκολούθησε ὁ Εὐαγγελισμὸς τῆς  Θεοτόκου καὶ ἡ σύλληψη τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ. Γι᾽ αὐτὸ καί, σύμφωνα μὲ τὶς σχετικὲς εὐαγγελικὲς διηγήσεις, ἡ Ἐκκλησία μας καθόρισε νὰ ἑορτάζουμε τὴ σύλληψη τοῦ Προδρόμου στὶς 23 Σεπτεμβρίου καὶ μετὰ ἀπὸ ἕξι μῆνες, στὶς 25 Μαρτίου, τὸ μέγιστο γεγονὸς τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Παρθένου Μαρίας. Μετὰ δὲ ἀπὸ ἐννέα μῆνες ἀμφοτέρων τῶν εὐαγγελισμῶν τούτων ἑορτάζουμε τὴ γέννηση τῶν προμηνυθέντων: Στὶς 24 Ἰουνίου τὸ Γενέθλιο τοῦ Ἰωάννη καὶ στὶς 25 Δεκεμβρίου τὴ Γέννηση τοῦ Χριστοῦ.

Ἐδῶ νὰ σημειώσουμε πὼς ὁ Γαβριὴλ εἶναι ὁ ἀγγελιοφόρος τῶν μεγάλων βουλῶν τοῦ Θεοῦ στὴν ἐποχὴ τῆς Χάριτος, ὅπως ἀντίστοιχα ὁ Μιχαὴλ στὴν ἐποχὴ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Καὶ τὸ ἔργο τους εἶναι συνυφασμένο μὲ τὰ ἱερά τους ὀνόματα, ἀφοῦ Μιχαὴλ ἑρμηνεύεται ‘‘ποιός εἶναι σὰν τὸν Θεὸ ἢ Δύναμη Θεοῦ’’, ἐνῶ Γαβριὴλ σημαίνει ‘‘ἄνθρωπος Θεοῦ ἢ Θεάνθρωπος’’.

Ἀποδέκτες ἄμεσοι τῶν δύο χαρμοσύνων μηνυμάτων-εὐαγγελίων τοῦ Γαβριὴλ εἶναι ὁ ἀρχιερέας Ζαχαρίας καὶ ἡ Παρθένος Μαρία, μά, στὴν πραγματικότητα, ὅλος ὁ κόσμος, αἰσθητὸς καὶ νοητός. Ἀλλά, πῶς ἀνταποκρίθηκαν στὸ ἀρχαγγελικὸ μήνυμα; Καὶ οἱ δύο ἀρχικὰ φοβήθηκαν. Ὅταν ὅμως κάτι εἶναι πραγματικὰ ἀπὸ τὸν Θεό, ὅπως λένε οἱ ἅγιοι Πατέρες, αὐτὸ γαληνεύει τὴν καρδία, αἰσθάνεται χαρὰ καὶ εἰρήνη ὁ ἄνθρωπος. ἀντίθετα, ὅταν προέρχεται ἐκ τοῦ πονηροῦ, τότε συμβαίνει τὸ ἀντίθετο. Ἡ Παρθένος δὲν ἀπορρίπτει, ἀλλὰ καὶ ἐλέγχει τὸ ἄγγελμα, τὸν ἀγγελιοφόρο, μήπως ἀπατηθεῖ: «Πῶς ἔσται μοι τοῦτο, ἐπεὶ ἄνδρα οὐ γινώσκω;» Κάτι ἀνάλογο, ποὺ ἔλεγε καὶ ὁ σύγχρονος ἅγιος Γέροντας Σωφρόνιος τοῦ Ἔσσεξ Ἀγγλίας: «Μὴ δέχεσαι καὶ μὴ ἀπορρίπτεις». Τοῦτο ἀποτελεῖ βασικὴ ἀσκητικὴ ἀρχή. Καί, ἀφοῦ ἡ Παρθένος βεβαιώθηκε πὼς ὁ εὐαγγελισμὸς ἦταν πράγματι θεϊκός, μὲ κάθε ταπείνωση ἀποδέχεται τὴ Θεία βουλὴ καὶ συνεργεῖ σ᾽ αὐτή: «ἰδοὺ ἡ δούλη Κυρίου, γένοιτό μοι κατὰ τὸ ῥῆμά σου». Ἦταν ἀπαραίτητη ἡ ἐλεύθερη συγκατάβασή της γιὰ τὴ σάρκωση τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ.

Τὰ σχετικὰ μὲ τὴ σύλληψη καὶ γέννηση τοῦ Προδρόμου Ἰωάννη μόνος ὁ ἀπόστολος Λουκᾶς ἀναγράφει στὴν ἀρχὴ τοῦ Εὐαγγελίου του, στὴν περικοπή, ποὺ μόλις ἀκούσαμε στὴ Θεία Λειτουργία. Λέγει λοιπὸν ἐκεῖ ὅτι, ἀντίθετα πρὸς τὴν Παρθένο, ὁ Ζαχαρίας ἀπιστεῖ ἐκ προοιμίων, παρόλο ποὺ ὁ Γαβριὴλ τοῦ λέγει σαφῶς πὼς εἰσακούστηκαν οἱ προσευχὲς καὶ ἐκείνου καὶ τῆς συζύγου του καὶ τοῦ προλέγει ξεκάθαρα τὴν ἁγιότητα καὶ ἰσάγγελη πολιτεία τοῦ παιδιοῦ του. Καὶ ἀντιτάσσει στὸν εὐαγγελισμὸ τοῦτο τὰ γηρατειά τους καὶ τὴ φυσικὴ στειρότητα τῆς Ἐλισάβετ. Βεβαίως, ἡ βουλὴ τοῦ Θεοῦ γιὰ σύλληψη καὶ γέννηση τοῦ Ἰωάννη ἦταν ἀμετάθετη. Ἀλλά, ὡς ἐπιτίμιο γιὰ τὴν ἀπιστία του, ὁ Ζαχαρίας τιμωρεῖται μὲ τὴν ἀφωνία καὶ παραμένει βωβὸς μέχρι τὴν ἡμέρα τῆς ἐκπλήρωσης τῶν θαυμαστῶν προφητειῶν τοῦ ἀγγέλου, μέχρι δηλαδὴ τὴ γέννηση τοῦ Ἰωάννη. Καί, στὴ συνέχεια, πράγματι ἡ Ἐλισάβετ συνέλαβε κατὰ τοὺς νόμους τῆς ἀνθρώπινης φύσης τὸν Τίμιο Πρόδρομο. Καὶ τόση χαρὰ καὶ θαυμασμὸς τὴν κατέλαβε, πού, σὰν νὰ ἀπιστοῦσε, «καὶ περιέκρυβεν ἑαυτὴν μῆνας ἕξ».

Ἡ Θεοτόκος, στοὺς ἕξι μῆνες ἀπὸ τὴ σύλληψη τοῦ Προδρόμου, ἀμέσως δηλαδὴ μετὰ τὸν Εὐαγγελισμό της καὶ τὴ σύλληψη τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἐπισκέπτεται τὴ συγγενή της Ἐλισάβετ, γιὰ νὰ πιστοποιήσει ἀπὸ τὴν ἀλήθεια τῶν λεγομένων τοῦ Γαβριὴλ γι᾽ αὐτὴν (δηλαδὴ ὅτι καὶ αὐτὴ εἶχε μὲ τὴ Χάρη τοῦ Θεοῦ στὰ γηρατειά της συλλάβει παιδί) τὴν ἀλήθεια καὶ γιὰ τὴ δική της ὑπὲρ φύσιν κυοφορία. Καὶ στὴ συνάντηση τῶν δύο αὐτῶν ἁγίων μητέρων καὶ πάλιν θαυμαστὰ γεγονότα: Μὲ τὸν ἀσπασμό τους γεμίζει θεία Χάρη, τόσο ἡ Ἐλισάβετ, ὅσο καὶ τὸ βρέφος της, ὁ Ἰωάννης, ποὺ χαιρετίζει καὶ ἀσπάζεται μὲ τὸ σκίρτημά του τὸν Δεσπότη του καὶ λαμβάνει ἀπὸ τότε τὸ χάρισμα τῆς διοράσεως καὶ προφητείας. Καί, ὅπως ἑρμηνεύουν θεόπνευστα οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, χρησιμοποιώντας ὁ Ἰωάννης τὸ φωνητικὸ ὄργανο τῆς μητέρας του, προφητεύει ὅτι τὸ κυοφορούμενο στὴν κοιλία τῆς Μαρίας βρέφος εἶναι ὁ Κύριος καὶ Σωτήρας τοῦ κόσμου. Καὶ ἀμέσως ἡ Μαριάμ, πλήρως βεβαιωμένη γιὰ τὴν ἀλήθεια τῶν ὅσων τῆς εἶχε εὐαγγελισθεῖ ὁ Γαβριὴλ καὶ πλήρης θεϊκῆς χαρᾶς καὶ ἀγαλλίασης, δοξολογεῖ ἐκ βαθέων τὸν Κύριο, ποὺ τὴν ἀξίωσε νὰ γίνει μητέρα Του, ἀναφωνώντας τὴ θαυμαστὴ ἐκείνη ᾠδή, «Μεγαλύνει ἡ ψυχή μου τὸν Κύριον», ποὺ καθημερινὰ στὸν Ὄρθρο, πρὶν τὴν θ´ ᾠδή, ψάλλουμε πρὸς τιμή της, ἐκπληρώνοντας τὴ θεομητορική της προφητεία: «ἰδοὺ γὰρ ἀπὸ τοῦ νῦν μακαριοῦσί με πᾶσαι αἱ γενεαί».

Μετὰ λοιπὸν ἀπὸ τρεῖς περίπου μῆνες, ἀναχωρεῖ ἡ Θεοτόκος ἀπὸ τὴν οἰκία τοῦ Ζαχαρία καὶ γεννᾶται «ὁ μείζων ἐν γεννητοῖς γυναικῶν» Ἰωάννης. Καὶ πάλιν ἐδῶ θαύματα καὶ ἔκχυση πλούσια τῆς θείας Χάρης. Τόσο ἡ Ἐλισάβετ, ὅσο καὶ ὁ μέχρι τότε ἄφωνος Ζαχαρίας, δίνουν στὸ βρέφος τὸ ὄνομα Ἰωάννης, ἀπὸ θεία βεβαίως ἔμπνευση, παρόλο ποὺ δὲν εἶχαν κανένα στὴ συγγένειά τους μ᾽ αὐτὸ τὸ ὄνομα. Ἕνα ὄνομα, ποὺ ἦταν ἀντάξιο τοῦ γεννηθέντος, καθότι τὸ ἑβραϊκὸ Ἰωάννης σημαίνει «Χάρις Θεοῦ ἢ Δῶρον Θεοῦ», μὲ ρίζα τὸ ἐπίσης σημιτικὸ ὄνομα Ἄννα (Hannah), ποὺ ἀκριβῶς σημαίνει θεία Χάρη. Καὶ ἀμέσως ὁ Ζαχαρίας ἀνακτᾶ θαυμαστὰ τὴ φωνή του, καθὼς δὲν ἔπρεπε νὰ τὴ στερεῖται ὁ πατέρας τῆς «φωνῆς τοῦ βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ». Καί, θαῦμα στὸ θαῦμα ἀκολουθεῖ: Ὁ Ζαχαρίας λαμβάνει κι αὐτὸς προφητικὸ χάρισμα καὶ δοξολογεῖ τὸν Θεό, ποὺ μὲ τὴ σάρκωσή Του οἰκονόμησε τὴ σωτηρία τοῦ κόσμου, καὶ προλέγει τὴν προφητικὴ καὶ προδρομικὴ ζωὴ τοῦ παιδιοῦ του.

Ἂς ἀναλογισθοῦμε τώρα ἐμεῖς, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, ποὺ συναθροισθήκαμε στὸν παλαιὸ αὐτὸ καὶ ἅγιο ναὸ τοῦ Προδρόμου στὸ εὐλογημένο τοῦτο χωριὸ τοῦ Προδρόμου, γιὰ νὰ τιμήσουμε πανηγυρικὰ τὸ θαυμαστὸ Γενέθλιο τοῦ μέγιστου τούτου ἁγίου, ἂς ἀναλογισθοῦμε, λέγω, τὸ μέγεθος τῆς ἁγιότητάς του: Τὴ σύλληψή του εὐαγγελίζεται στὸν ἅγιο πατέρα του καὶ ἀρχιερέα Ζαχαρία ὁ μέγιστος ἀρχάγγελος Γαβριὴλ στὸν ἁγιώτερο τόπο τῆς πρὸ Χριστοῦ ἐποχῆς, στὰ Ἅγια τῶν Ἁγίων τοῦ ναοῦ τοῦ Σολομῶντος, κατὰ τὴν ἱερώτερη στιγμὴ τῆς ἰουδαϊκῆς λατρείας, αὐτὴ τῆς προσφορᾶς τοῦ θυμιάματος. Καὶ τοῦ προφητεύει ὅτι θὰ γίνει Πνευματοφόρος ἀπὸ τὴν κοιλιὰ τῆς μάνας του  —ἐνῶ ὅλοι οἱ ἅγιοι, ὅπως γνωρίζουμε, τὸ πετυχαίνουν τοῦτο μετὰ ἀπὸ πολυχρόνιους σκληροὺς πνευματικοὺς ἀγῶνες ἢ καὶ πολυώδυνο μαρτύριο· ἀκόμη, προλέγει τὴ μέλλουσα ἁγιώτατη ζωὴ τοῦ τέκνου του, τὴν ἀσκητική του διαγωγή, τὸ προφητικὸ-διδασκαλικό του χάρισμα, τὸ προδρομικό του ἔργο, μὲ τὸ ὁποῖο δηλαδὴ θὰ ἑτοίμαζε τὸν δρόμο, ἤτοι τὶς σκληρὲς τῶν Ἰουδαίων καρδιές, ὥστε νὰ δεχθοῦν —ὅσοι ἀπ᾽ αὐτοὺς καλοπροαίρετοι— τὸ κήρυγμα τοῦ ἐρχομένου Δεσπότου, νὰ Τὸν πιστεύσουν ὡς τὸν ἀναμενόμενο Μεσσία καὶ Λυτρωτή. Καὶ ἀκόμη, τὰ θαυμαστὰ γεγονότα, ποὺ συνέβησαν χάρη του, στὴ γέννησή του· τὴν ἀγγελική του ζωὴ στὴν ἔρημο τοῦ Ἰορδάνη· τὸ κήρυγμα τῆς μετανοίας καὶ τὴν ἀποδοχὴ τοῦ Ἰησοῦ ὡς τοῦ Θεοῦ καὶ Σωτήρα τοῦ κόσμου· τὸ βαπτισματικό του ἔργο· τὸ Βάπτισμα τοῦ Δεσπότου του· τὸν ἔλεγχο τῆς κάθε παρανομίας καὶ ἁμαρτίας· τὸ μαρτυρικό του τέλος. Γι᾽ αὐτὸ καὶ ἐπάξια τὸ ἀλάθητο καὶ ἀψευδὲς στόμα τοῦ Χριστοῦ, τοῦ παντογνώστη καὶ καρδιογνώστη, τὸν μακάρισε ὡς τὸν μεγαλύτερο καὶ ἁγιώτερο ἄνθρωπο, ποὺ γεννήθηκε ποτὲ στὴ γῆ.

Αὐτὸν τὸν μέγαν Πρόδρομον, ἀδελφοί μου, ποὺ γιὰ τὴν ἁγιώτατη αὐτὴ ζωή του ἔχει μέγιστη παρρησία μπροστὰ στὸν θρόνο τοῦ Θεοῦ, νὰ ἱκετεύσουμε ταπεινὰ καὶ ἐμεῖς οἱ ἁμαρτωλοί, ποὺ παροργίσαμε καὶ παροργίζουμε τὸν Κύριο μὲ τὰ ἀπρεπὴ ἔργα, τοὺς λόγους καὶ τοὺς λογισμούς μας, νὰ μᾶς δίνει μετάνοια καὶ διόρθωση τῆς ζωῆς καὶ τοῦ φρονήματός μας. Ἀλλά, μετάνοια ἔμπρακτη, μὲ εἰλικρινὴ Ἐξομολόγηση, μὲ ἐνσυνείδητη καὶ τὸ κατὰ δύναμιν ἐπάξια μετοχὴ στὰ ἄχραντα Μυστήρια, μὲ βίο ταπεινόφρονα καὶ γεμάτο ἔργα ἀγάπης πρὸς τὸν Θεὸ καὶ τοὺς ἀδελφούς μας. Καὶ νὰ ξέρουμε, πὼς μόνο ἔτσι θὰ ἔλθει τὸ μέγα ἔλεος τοῦ Θεοῦ στὸν τόπο μας, στὸ ρωμαίϊκο γένος μας, ἡ ποθούμενη λύτρωση τῶν σκλαβωμένων μας πατρίδων· μά, προπάντων, θὰ ἀξιωθοῦμε τῆς ἀνέκφραστης χαρᾶς τῆς ἀσάλευτης καὶ μόνιμης πατρίδας μας, τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν, ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν, στὸν Ὁποῖο μὲ τὸν Πατέρα καὶ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, ἀνήκει ἡ δόξα στοὺς αἰῶνες. Ἀμήν!