Η παρουσία των Στρατιωτικών Ιερέων στο Έπος του 1940

Aρχιμ. Αλεξίου Ιστρατόγλου Ανχη (ΣΙ)
Στρατιωτικού Ιερέως Αρχηγείου Στόλου – Ναυστάθμου Σαλαμίνας

Μέσα στον απόηχο της Εθνικής εορτής που προηγήθηκε, θα μου επιτρέψετε και στην σημερινή μας αναφορά, να καταθέσω λίγες σκέψεις, για αυτό το μεγάλο γεγονός, ενώ πολύ σύντομα και επιφανειακά, θα προσεγγίσουμε την παρουσία των Στρατιωτικών Ιερέων στα πεδία των μαχών, βγάζοντας από το χρονοντούλαπο της ιστορίας μας, ηρωικές μορφές, ξεχασμένες και πολλές φορές αδικημένες, που έδωσαν όμως ένα δυναμικό παρόν, σε εκείνη τη δύσκολή περίοδο για το έθνος μας.

Με τον εορτασμό της 28ης Οκτωβρίου, γιορτάσαμε την είσοδό της χώρας μας στον πόλεμο και όχι την λήξη αυτού. Ακόμα και σε αυτό το σημείο φαίνεται η διαφορετική αντίληψη και αντιμετώπιση αυτής της Εθνικής εορτής μέσα από την κουλτούρα και τον πολιτισμό μας, σε αντίθεση με άλλες χώρες που γιορτάζουν την ημερομηνία λήξης του πολέμου και όχι την έναρξη. Μέσα από την έναρξη του ελληνικού αγώνα εναντίον των επιδρομέων Ιταλών, η πατρίδα μας έγραψε καινούριες σελίδες δόξας, ηρωισμού και αυτοθυσίας στη μεγάλη της ιστορία και φώτισε με το υπέροχο παράδειγμά της όλους τους λαούς της γης, διδάσκοντας το πνεύμα της ελευθερίας και της δικαιοσύνης, διδάσκοντας την καλλιέργεια του αγωνιστικού και θυσιαστικού φρονήματος που κατέχει το λαό μας.

Κατά την περίοδο που προηγήθηκε πριν την έναρξη του πολέμου αλλά και κατά την διάρκεια αυτού, οι τότε πνευματικοί, πολιτικοί, στρατιωτικοί και θρησκευτικοί ταγοί, είχαν φροντίσει να προβληθούν και να κατανοηθούν οι υποχρεώσεις του καθ’ ενός χωριστά και όλων μαζί ως σύνολο, προς την πατρίδα. Ο κάθε ένας από την πλευρά του έδωσε το μήνυμα του εθνικού συναγερμού, προκειμένου από κοινού να αντιμετωπίσουν τον εχθρό και να τον απωθήσουν μακριά, χωρίς να βλάψει την Ελλάδα και τον Έλληνα. Όλοι μαζί χάραξαν και πορεύτηκαν μία κοινή πορεία χρέους και ευθύνης έναντι του ελληνικού λαού. Φωτεινά παραδείγματα αντάξια της ιστορίας και του πολιτισμού, στάθηκαν μπροστά, μη φειδόμενοι κόπου, μόχθου, θυσιών και όλα αυτά για το καλό της πατρίδας. Κάποιων τα ονόματα γράφτηκαν, κάποιων άλλων ξεχάστηκαν ή δεν ακούστηκαν τόσο πολύ. Αυτό δεν έχει καμία σημασία. Ότι έγινε δεν έγινε για να προβληθεί το εγώ, αλλά το εμείς.

Ο Μαραθώνας, οι Θερμοπύλες, η Ναυμαχία της Σαλαμίνας, οι Πλαταιές, το 1821, μας οδήγησαν στην Πίνδο, στις μάχες στο Αλβανικό μέτωπο, στους ηρωικούς αγώνες του λαού μας στα χρόνια της κατοχής. Όλα αυτά, αποτέλεσαν και αποτελούν, φωτεινά ορόσημα που σημαδεύουν την ανοδική πορεία του λαού μας και δείχνουν στο σαστισμένο κόσμο, οράματα χαράς και νέας ζωής. Δίνουν μηνύματα αγώνος, θυσίας και προσφοράς, για κάτι ανώτερο και ουσιαστικότερο, που δεν μετριέται και δεν λογίζεται με καμία αξία υλική του κόσμου τούτου. Οι αγώνες αυτοί φανερώνουν, ότι το σκοτάδι δεν μπορεί να κυριαρχήσει. Το ψέμα δεν μπορεί να αντικαταστήσει την αλήθεια. Η βία δεν μπορεί να επιβληθεί στην ελευθερία του πνεύματος και στη δημοκρατία.

Μέσα από τους αγώνες που δόθηκαν το 1940, για τον Έλληνα, ο αγώνας και η νίκη δεν σήμαιναν μόνο τη φυσική κατανίκηση του αντιπάλου, αλλά πέρα απ’ αυτό την καταξίωση της αρετής. Είχαν στο μυαλό τους αυτό που έλεγε ο Θουκυδίδης: “Πάτριον ημίν εκ των πόνων τας αρετάς κτάσθαι”. Η αγωνιστικότητα, ήταν αυτή που έδινε δύναμη και κουράγιο στο Έλληνα να προχωρά μπροστά, με το κεφάλι ψηλά με την καρδιά γεμάτη, χωρίς να τον σκιάζει η φοβέρα και χωρίς να υπολογίζει το σκοτάδι που σκόρπιζε ο κατακτητής.

Μέσα σε έναν κόσμο σκοτεινό από τον πόλεμο και την εξαθλίωση, αλλά φωτεινό, από τις αξίες και την πίστη του Έλληνα, η Εκκλησία έδωσε το δικό της παρόν και το δικό της μήνυμα την εποχή εκείνη, που έβγαινε μέσα από το Σταυρό και την Ανάσταση. Αυτό το παρόν της Εκκλησίας, είχε μέσα του πολύ δύναμη, είχε θυσιαστικό πνεύμα και πλημμύριζε από την αγάπη του Χριστού. Οι Έλληνες Ορθόδοξοι κληρικοί υπήρξαν «πρόσωπα- σύμβολα» για τον ελληνικό λαό. Ιεράρχες, Ιερείς, Ιερομόναχοι, Μοναχοί ακόμη και Μοναχές, πότισαν με το αίμα τους την ευλογημένη ελληνική γη, «δια του Χριστού την πίστιν την αγίαν και της πατρίδος την ελευθερίαν». Έδωσαν χωρίς φόβο την «Ορθόδοξη μαρτυρία»,υπέρ του δοκιμαζομένου και μαρτυρικώς καταδιωκό- μενου ελληνικού λαού, μπολιασμένοι «ως ένα σώμα και μια ψυχή» με τον λαό, ως παιδιά και οι ίδιοι αυτού του περήφανου και αδούλωτου λαού.

Είναι μάλιστα χαρακτηριστική η στιχομυθία, μεταξύ του κατοχικού πρωθυπουργού Τσολάκογλου, με τον Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό, όταν με αφορμή τις σκληρές από άμβωνος ομιλίες του κατά των Γερμανών, του είπε: «Μακαριώτατε, προσέχετε μήπως οι Γερμανοί σας τουφεκίσουν». Ο Δαμασκηνός τότε με αγέρωχο ύφος του απάντησε: «Οι στρατηγοί τουφεκίζονται, οι αρχιερείς απαγχονίζονται και είμαι έτοιμος προς τούτο». Λόγια μοναδικά, λόγια καρδιακά, λόγια γεμάτα από επίγνωση της αρχιερατικής αποστολής και του χρέους, έναντι του Θεού και των ανθρώπων, που ζητούσαν την εποχή εκείνη και κάτω από τις συνθήκες τις οποίες βρίσκονταν, πραγματικούς ηγέτες, αληθινά στηρίγματα, ζωντανά πρότυπα.

Το τιμημένο και αιματοβαμμένο «ορθόδοξο ράσο», στο πρόσωπο των απλών Ιερέων, μεταξύ αυτών και των Στρατιωτικών, οι οποίοι στάθηκαν πλησίον των αγωνιστών Ιεραρχών της Εκκλησίας της Ελλάδος, σήκωσε όλο το βάρος του διμέτωπου αγώνα, τόσο στη διακονία του αποδεκατισμένου και δοκιμαζομένου από την πείνα, τις ασθένειες, την ανέχεια, ελληνικού λαού, όσο και στο μέτωπο της αντιστασιακής δράσεως εναντίον του δυνάστη κατακτητή. Οι Ιερείς προσεύχονταν για τους αγωνιζόμενους στρατιώτες, εκφωνούσαν πύρινους λόγους με τους οποίους ενθάρρυναν και παρηγορούσαν, ενώ παράλληλα στέκονταν ως ακλόνητοι βράχοι κοντά στις οικογένειες που σήκωναν το βάρος της απώλειας αγαπημένων προσώπων τους, τα οποία έπεσαν μαχόμενα, «υπέρ βωμών και εστιών».

Η ιστορία έγραψε αυτή την αληθινή και μοναδική θυσία των απλών Ιερέων, που μπορούμε να τους κατατάξουμε χωρίς κανέναν δισταγμό, μέσα στους εθνομάρτυρες της περιόδου εκείνης. Δεν μπορούμε να αμφισβητήσουμε με τίποτα, ότι αυτοί οι απλοί Ιερείς της Εκκλησίας, οι ανώνυμοι ή οι επώνυμοι, υπήρξαν μεταξύ των άλλων πρωτεργατών, για την απελευθέρωση της πατρίδας. Δεν μπορούμε να μην αναγνωρίσουμε, τις ηρωικές τους μορφές, στην πρώτη γραμμή του αγώνα, στο πολεμικό μέτωπο, στις μυστικές αντιστασιακές ομάδες, στα νοσοκομεία, στα σανατόρια, στα σχολεία, στις φυλακές, στα υπόγεια της Γκεστάπο, στα στρατόπεδα, στους τόπους εκτελέσεων των αντιστασιακών αγωνιστών και στους τόπους αναγνωρίσεων των νεκρών και ενταφιασμού τους, στα συσσίτια. Εκεί που απουσίαζαν κάποιοι άλλοι, ήταν παρών οι παπάδες μας.

Η Εκκλησία εξ αρχής αναγνώρισε την αναγκαιότητα της παρουσίας του Ιερέως στα πεδία των μαχών. Γι’ αυτό το λόγο, για να ενισχύσει τους αγωνιστές της περιόδου εκείνης έστειλε στο μέτωπο διακόνους ιερείς και ιεροκήρυκες. Η Ιερά Σύνοδος με έγγραφό της, ζητούσε από τη κυβέρνηση να μεριμνήσει για την ταχύτερη έκδοση ειδικών φύλλων ελεύθερης πρόσβασης των Στρατιωτικών Ιερέων στο χώρο του μετώπου, για την εκπλήρωση των θρησκευτικών αναγκών, των υπηρετούντων και αγωνιζομένων. Κάτω από αντίξοες συνθήκες και περιστάσεις, με φόβο Θεού και επίγνωση, του που βρίσκονταν και που θα μπορούσαν ανά πάσα στιγμή να βρεθούν ,οι Ιερείς τελούσαν τις Ιερές Ακολουθίες, κοινωνούσαν, εξομολογούσαν, έκαναν μια απλή προσευχή για την προστασία τους από τον κίνδυνο του πολέμου, κήδευαν τους σκοτωμένους αδελφούς τους.

Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε έναν μακροσκελέστατο κατάλογο με ονόματα Στρατιωτικών Ιερέων, που πολέμησαν ή και θυσιάστηκαν την περίοδο εκείνη. Το Αρχείο της Ιεράς Συνόδου και συγκεκριμένα ο φάκελος των Στρατιωτικών Ιερέων, είναι γεμάτος από ονόματα κληρικών, που δε δίστασαν, δεν οπισθοχώρησαν, δεν συμβιβάστηκαν, αλλά έβαλαν μπροστά τον εαυτό τους, για την Εκκλησία και την πατρίδα μας, με όποιο τίμημα και αν είχε αυτή τους η επιλογή. Το πνεύμα της προσφοράς και της αυτοθυσίας τους, προκαλεί το θαυμασμό και τον έπαινο. Στη σημερινή μας αναφορά θα αρκεστούμε να αναφερθούμε επιγραμματικά σε κάποια ονόματα και περιστατικά και όταν συν Θεώ φτάσουμε στην περίοδο αυτή, θα έχουμε την δυνατότητα να γνωρίσουμε πολλά πράγματα, που μέχρι σήμερα δεν γνωρίζουμε, να γράψουμε περισσότερα, αλλά και να φέρουμε στο φως της δημοσιότητας ανέκδοτες πτυχές της ζωής και προπαντός της προσφοράς αυτών των ανθρώπων.

Θα αναφέρουμε τον Αρχιμανδρίτη Χρυσόστομο Τσάκωνα, ο οποίος κατευθυνόμενος με κάποιους στρατιώτες στο χωριό Περιστέρι, σκοτώνεται από μια εχθρική βόμβα, στο Κεράσοβο Πωγωνίου το 1940. Το θάρρος και η πίστη, του Αρχιμανδρίτη Χρυσοστόμου Δεληγιανόπουλου, μετέπειτα Μητροπολίτου Αργολίδος, δεν περιγράφεται με λόγια και δεν μπορεί να αποτυπωθεί σε κανέναν πίνακα σύγχρονης τέχνης. Με την τέλεση της Θείας Λειτουργίας στο μέτωπο του πολέμου, κάτω από επικίνδυνες συνθήκες, όπως περιγράφονται από αυτόπτες μάρτυρες και κατά την διάρκεια της φρικτής ιερουργίας, ένας όλμος να ξύνει τον τοίχο του δωματίου, που χρησίμευε ως Ναός, αλλά χωρίς να σκάσει και ένας άλλος, να έχει βυθιστεί πιο περά στο χώμα, χωρίς να προκαλέσει καμία ζημιά, φανερώνουν την ζωντανή παρουσία του Θεού και την σκέπη Του, σε ανθρώπους που αγωνίζονταν τίμια και ευσυνείδητα, για ότι ιερό και όσιο είχαν .

Συνεχίζουμε με τον Στρατιωτικό Ιερέα του 31 ου Συντάγματος, Αρχιμανδρίτη Κωνσταντίνο Πλατή, μετέπειτα Μητροπολίτη από Κοζάνης, Πατρών, όπου κάποια Κυριακή του Μάρτιου του 1941, τελούσε την Θεία Λειτουργία και κατά την ώρα του εκκλησιάσματος, φάνηκαν να πετάνε πέντε βομβαρδιστικά αεροπλάνα του εχθρού. Μια βόμβα να έριχναν, καθώς ήταν συγκεντρωμένοι, θα γίνονταν όλοι τους κομμάτια. Η Θεία Λειτουργία συνεχίστηκε, δεν μετακινήθηκε κανένας από τη θέση του, τα αεροπλάνα συνέχισαν την πορεία τους, μολονότι τα καταφύγια ήταν κοντά. Μια άλλη εξέχουσα προσωπικότητα είναι ο Αρχιμανδρίτης Ιερόθεος Μπαζιώτης. Επιστρατεύθηκε στις 12 Ιουνίου του 1940 και τοποθετήθηκε ως έφεδρος υπολοχαγός στο 67ο Σύνταγμα Πεζικού, της ΧVΙΙ Μεραρχίας. Έπεσε υπέρ Πατρίδος στις 3 Δεκεμβρίου 1940 στην Μάχη του Πόγραδετς. Τέλος θα αναφέρουμε και το όνομα του Αρχιμανδρίτου Ισιδώρου Ρουσοχατζάκη, του μετέπειτα Μητροπολίτου Λάμπης και Σφακίων, ο οποίος ως Στρατιωτικός Ιερέας της 5ης Μεραρχίας, πήρε μέρος στο αλβανικό μέτωπο.

Ο κατάλογος με τα ονόματα αξίων Λειτουργών του Υψίστου δεν έχει τέλος. Όλοι κάτι έχουν να μας πουν, όλοι κάτι έχουν να μας διδάξουν. Μέσα στον απόηχο της εθνικής μας εορτής, όπως είπαμε και στην αρχή, κάναμε και σήμερα μια μικρή αναφορά σε προσωπικότητες, μπροστά στις οποίες υποκλινόμαστε με βαθύτατο σεβασμό, ζητώντας τις προσευχές των, για την δική μας παρουσία και το έργο το οποίο επιτελούμε, σε καιρό ειρήνης, αλλά έντονης ανησυχίας και ανασφάλειας, που κυριαρχεί σε ολόκληρο τον πλανήτη. Ζητούμε τις προσευχές των, προκειμένου να μην ξαναβιώσει η ανθρωπότητα, καταστάσεις όπως εκείνης της εποχής, αλλά και όσοι βιώνουν ή ζουν κάτω από την απειλή του πολέμου, γρήγορα να βρουν την ηρεμία και την ησυχία των και να επιστρέψουν στα έργα της ειρήνης και της προόδου.

Να παρακαλέσουμε το Θεό, να μας βοηθήσει ώστε να σταματήσει ο πνευματικός και σωματικός βιασμός τον οποίο υφιστάμεθα με διαφόρους τρόπους. Ας καλλιεργήσουμε με τον τίμιο αγώνα μας, την αγάπη για την πατρίδα, το σεβασμό για τις αξίες και τις παραδόσεις του τόπου μας, την εμμονή στην διατήρηση και στη γνώση της ιστορίας, την πορεία μας στο δρόμο της αλήθειας του Ευαγγελίου και της Ορθοδόξου πίστεώς μας και την προστασία της ενότητας, που θα μας προφυλάξει και θα μας προστατεύσει. Ενωμένοι και αγαπημένοι, έχοντας τις παρακαταθήκες του παρελθόντος, θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε το παρόν και να πορευτούμε με ασφάλεια στο μέλλον, που δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να είναι αβέβαιο, αλλά σίγουρο και ασφαλές για μας και τα παιδιά μας.

Συνεχίζεται {35}