Μία από τις πιο σημαντικές και κατανυκτικές περιόδους της λειτουργικής ζωής της εκκλησίας μας είναι η Μεγάλη Σαρακοστή. Η περίοδος αυτή περιλαμβάνει δέκα εβδομάδες, οι τρεις πρώτες είναι προπαρασκευαστικές και ανήκουν στην λειτουργική περίοδο του Τριωδίου το οποίο αρχίζει από την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου και τελειώνει το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου. Η ονομασία της περιόδου αυτής οφείλεται στο ότι οι κανόνες της ακολουθίας του Όρθρου κατά την περίοδο αυτή αποτελούνται μόνο από τρεις ωδές αντί των οκτώ ή εννέα που έχουν οι κανόνες όλη την υπόλοιπη χρονιά.
Αφορμή για την εξέλιξη αυτής της περιόδου ήταν η νηστεία της Μεγάλης Εβδομάδας. Από τον 4ο αιώνα μ.Χ. η νηστεία επεκτάθηκε σε σαράντα ημέρες πριν από τη Μεγάλη Εβδομάδα. Ο αριθμός αυτός σχετίζεται με τις νηστείες του Μωυσή, του προφήτη Ηλία αλλά και του ίδιου του Κυρίου μας. Είναι γνωστό σε όλους πως το κέντρο της περιόδου αυτής είναι το Πάσχα, ο πυρήνας όλου του λειτουργικού έτους. Το Πάσχα όπως το έχουν θεσπίσει από τον 4ο αιώνα οι Άγιοι Πατέρες της Α’ Οικουμενική Σύνοδος εορτάζεται την πρώτη Κυριακή μετά την πρώτη πανσέληνο της εαρινής ισημερίας υπολογισμός που διατηρείται μέχρι σήμερα με αποτέλεσμα η Μεγάλη Σαρακοστή να κινείται από το Φεβρουάριο το νωρίτερο μέχρι το τέλος Απριλίου αρχές Μαΐου το αργότερο.
Η περίοδος της Μ. Σαρακοστής περιλαμβάνει πέντε Κυριακές. Η Α’ Κυριακή των Νηστειών η οποία είναι γνωστή σε όλους μας ως Κυριακή της Ορθοδοξίας τιμάται η μνήμη της αναστήλωσης των ιερών εικόνων. Στην Β’ Κυριακή των Νηστειών εορτάζεται η μνήμη του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά και στην Γ’ Κυριακή των Νηστειών ή αλλιώς Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως προσκυνούμε τον Τίμιο Σταυρό ο οποίος θα μας βοηθήσει να συνεχίσουμε τον αγώνα μας γι’ αυτό και τοποθετείται η εορτή αυτή στο μέσο της Μεγάλης Σαρακοστής. Την Δ’ Κυριακή των Νηστειών εορτάζεται η μνήμη του Αγίου Ιωάννου της Κλίμακος και την Ε’ Κυριακή των Νηστειών εορτάζεται η μνήμη της Αγίας Μαρίας της Αιγυπτίας. Κατά τη Μ. Εβδομάδα γίνεται η ανάμνηση των τελευταίων γεγονότων πριν από τη σύλληψη του Κυρίου και όλων όσων ακολούθησαν: της δίκης, των Παθών, της Σταύρωσης, της Αποκαθήλωσης του Ενταφιασμού και τέλος το θαυμαστό και σωτήριο γεγονός της Αναστάσεως του Κυρίου.
Κατά την περίοδο της Μ. Σαρακοστής τελούνται ακολουθίες που δεν τελούνται κατά την υπόλοιπη χρονιά. Μία από αυτές είναι η Λειτουργία των Προηγιασμένων. Η ακολουθία αυτή μπορεί να τελεστεί κάθε μέρα της Μεγάλης Σαρακοστής εκτός από το Σάββατο και την Κυριακή. Πρόκειται για μια ακολουθία με ύμνους και ευχές, κατά την οποία οι χριστιανοί μεταλαμβάνουν τον άρτο και τον οίνο που καθαγιάστηκαν κατά το Σάββατο ή την Κυριακή που προηγήθηκε γι’ αυτό και ονομάζονται «Προηγιασμένα Δώρα». Μία ακόμη ακολουθία πολύ λαοφιλής είναι οι Χαιρετισμοί προς την Υπεραγία Θεοτόκο ένας ύμνος που εξυμνεί το πρόσωπο της Παναγίας και συντέθηκε γύρω στον 6ο αιώνα ύστερα από την θαυματουργική διάσωση της Κωνσταντινούπολης κατά την πολιορκία από τους Αβάρους και τους Πέρσες. Ακόμη έχουμε και τους Κατανυκτικούς Εσπερινούς οι οποίοι τελούνται τα απογεύματα των Κυριακών της Μ. Σαρακοστής και τέλος ο Μέγας Κανόνας ο οποίος είναι ποίημα του Ανδρέα Κρήτης, ψάλλετε το βράδυ της Τετάρτης κατά την Ε’ εβδομάδα των Νηστειών.
Η Μεγάλη Σαρακοστή είναι η σημαντικότερη περίοδος όλου του λειτουργικού έτους της εκκλησιάς. Στόχος της είναι η προετοιμασία του πιστού για την μεγάλη εορτή του Πάσχα με την συμμέτοχη στις ακολουθίες την εξομολόγηση και την θεια μετάληψη ώστε να μπορέσει να βιώσει τα Άγια και Σεπτά Πάθη του Χριστού εντονότερα για να μπορέσει στη συνεχεία να εορτάσει τον θρίαμβο της Ανάστασης.
Μαρία Χατζησταμάτη
Γίνετε συνοδοιπόροι μας στην γνώση και την ενημέρωση. Στείλτε στο [email protected] άρθρα, φωτογραφίες, βίντεο ή κάτι που πιστεύετε ότι αξίζει να μοιραστείτε τόσο με εμάς όσο και με τους αναγνώστες μας.
