Η Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή του Οσίου Νικάνορα (Μεταμορφώσεως του Σωτήρος) Ζάβορδας κτίσθηκε το 1534 από τον όσιο Νικάνορα (1491-1549), καταγόμενο από τη Θεσσαλονίκη. Βρίσκεται στα Γρεβενά, στην αριστερή όχθη του Αλιάκμονα, κοντά στη Δεσκάτη. Εκεί υπήρχε το χωριό Ζάβορδα, από το οποίο έλαβε και το όνομα.
Η εικόνα της Μεταμορφώσεως που ανακάλυψε ο Όσιος (που ασκήτευε στην περιοχή) κατόπιν οράματος, έγινε αιτία ίδρυσης της σταυροπηγιακής και πατριαρχικής αυτής μονής. Φυλάσσεται ακόμη εντός του ναού μαζί με πάμπολλα ιερά λείψανα αγίων.
Δίπλα στο Καθολικό υπάρχει το παρεκκλήσι του Αγίου Αθανασίου.
Υψηλό τείχος με πολεμίστρες περιβάλλουν το μοναστήρι και του δίνουν την εντύπωση φρουρίου. Κοντά στη μονή, στη μέση ενός γκρεμού, υπάρχει η σκήτη του Οσίου.
Ανεκτίμητη είναι η πνευματική, εθνική και κοινωνική προσφορά της Μονής.
Από το 1995, που ο φοβερός σεισμός έπληξε την περιοχή, έως και σήμερα έφιπποι νέοι μεταφέρουν στις 18 Ιανουαρίου τα λείψανα του οσίου στον τόπο τους τα οποία περιφέρονται έπειτα από σπίτι σε σπίτι μέχρι τη Μεγάλη Πέμπτη οπότε επαναφέρονται στη Μονή.
Η Μονή πανηγυρίζει 6/8 της Μεταμορφώσεως και μια μέρα έπειτα, στις 7/8 στην εορτή του Αγίου Νικάνορα.
Στο Καθολικό φυλάσσονται:
- Η εικόνα Του Σωτήρος Χριστού η οποία φέρει αργυρά επένδυση. Την εικόνα αυτή ανακάλυψε ο Άγιος Νικάνωρ κατόπιν οράματος και έχτισε το μοναστήρι του.
- Τα Ιερά Λείψανα του Αγίου τοποθετημένα σε αργυρές θήκες, οι οποίες φέρουν ανάγλυφες παραστάσεις Αγίων.
- Η θήκη στην οποία φυλάσσεται η κάρα του Αγίου Νικάνορα, διακοσμείται με ανάγλυφες παρατάσεις Αγίων, δικέφαλου αετού και με πολύτιμους λίθους.
- Ιερά Λείψανα του Αγίου Ιωάννη Χρυσοστόμου.
- Ιερά Λείψανα του Αγίου Γεδεών του Καρακαληνού.
- Ιερά Λείψανα Αγίου Κύρικου και Ιουλίτης.
- Των Αποστόλων Ανδρέα, Βαρνάβα και Βαρθολομαίου.
- Του Αγίου Γεωργίου εξ Ιωαννίνων.
- Του Αγίου Δημητρίου του Μεγαλομάρτυρος.
- Του Αγίου Δημητρίου εξ Σαμαρίνης.
