Η γιαγιά μας αγία Άννα

Μέσα στήν κάψα τού Ιουλίου, ανάμεσα στά πολλά πανηγύρια πού δροσίζουν καί αγιάζουν τό χωροχρόνο τού Έλληνα, ξεχωρίζει εκείνο τής Αγίας Άννας. Στίς 25 τού Αλωνάρη η Εκκλησία τιμά τήν Κοίμηση τής Θεοπρομήτορος Αγίας Άννας. Τής πανσέβαστης Μητέρας τής Θεοτόκου, Γιαγιάς τού Χριστού αλλά καί δικής μας Γιαγιάς, αφού μέ τό άγιο Βάπτισμα αξιωθήκαμε νά γίνουμε χάριτι αδελφοί τού Χριστού καί συγκληρονόμοι τής κληρονομίας τού Πατρός.

Είναι αλήθεια πώς, σέ αντίθεση μέ ό,τι συμβαίνει μέ τόν Προφήτη Ηλία, τήν Αγία Παρασκευή καί τόν Άγιο Παντελεήμονα, πού γιορτάζουν τόν ίδιο καιρό, ελάχιστοι ναοί είν’ αφιερωμένοι στήν Αγία Άννα.Βέβαια, στήν Κωνσταντινούπολη ο άγιος Βασιλέας Ιουστινιανός έχτισε τό 550 λαμπρό ναό αφιερωμένο στή Θεοπρομήτορα, πού σήμερα δέν υφίσταται πιά. Έναν υπέροχο προσκυνηματικό ναό στό όνομά της συνάντησα στόν Άγιο Τύχωνα Λεμεσού στήν Κύπρο, σύγχρονο αριστούργημα παλαιάς κυπριακής αρχιτεκτονικής, στολίδι τού τόπου. Ένα μεγάλο προσκύνημα τής Αγίας Άννας βρισκόταν στό Βόρι τής μαρτυρικής Μητροπόλεως Προικοννήσου.

Τά θαύματα πολλά, καί μάλιστα οι θεραπείες νευρολογικών καί ψυχικών (καί όχι μόνο!) νοσημάτων.Υπήρχε συνήθεια νά πηγαίνουν τούς αρρώστους στό ναό, νά διανυκτερεύουν εκεί επί ένα σαρανταήμερο μέ καθημερινή Θεία Λειτουργία, Αγιασμό καί Παράκληση, μέ αυστηρή νηστεία (αλαδία), εξομολόγηση καί διαρκή προσευχή στή «Γιαγιάκα». Συμμετείχε όλη η οικογένεια τού ασθενούς. Συνήθως πρίν ολοκληρωθή τό σαρανταήμερο τό θαύμα γινόταν. Άν όχι, πράγμα σπάνιο, ξεκινούσαν αμέσως δεύτερο, τό οποίο ποτέ δέ χρειάσθηκε νά τελειώσει. Κι άν ο ασθενής δέν είχε συγγενείς, τόν αναλάμβαναν εκ περιτροπής οι οικογένειες τού χωριού. Κάθε μέρα μιά οικογένεια έμενε στό ναό τής Αγίας Άννας, ενήστευε αυστηρά, λεδιτουργόταν, προσευχόταν, συμπαραστεκόταν πνευματικά καί υλικά στόν ικέτη τού θαύματος.

Κι όταν τελείωνε η ρότα, πάλι από τήν αρχή! Αυτή είναι η πνευματική αρχοντιά τών Ρωμηών! Θυσιαστική συμπαράσταση πού έφερνε τό θαύμα! Γιατί, «άν δέν ακούσει τή Γιαγιάκα Του ο Χριστός, ποιόν θ’ ακούσει;», όπως έλεγαν ευλαβικά οι νησιώτες τής Αλώνης. «-Οι γιαγιάδες έχουν αδυναμία στά εγγόνια, καί τά εγγόνια στίς γιαγιάδες τους»! Τετραγωνική ανθρώπινη λογική!… Σήμερα η θαυματουργή εικόνα τής Αγίας Άννης τού Βοριού βρίσκεται στή Λήμνο, ενώ μεγάλως τιμάται καί στό Αίγιο, όπου βρήκαν καταφύγιο άλλοι Βοριώτες καί Μαρμαρινοί πρόσφυγες. Στό Περιβόλι τής Θυγατέρας της, στό Άγιον Όρος, υπάρχει η περίφημη Σκήτη τής Αγίας Άννης καί η Μικρή Σκήτη τής Αγίας Άννης ή Μικρά Αγία Άννα, όπου τιμάται άξια η Θεοπρομήτωρ καί πολλοί Αγιαννανίτες καί Μικραγιαννανίτες Άγιοι τής κρατούν ήδη συντροφιά στή Βασιλεία τών Ουρανών. Όμως τής χρωστάμε περισσότερους ναούς, περισσότερα σεβάσματα! Δέν είναι μιά τυχαία Αγία! Είναι η Μητέρα τής Παν-Αγίας!

Τό όνομα Άννα, εβραϊκό ασφαλώς, σημαίνει: «Θεία Χάρις». Καί πράγματι, η αγιασμένη εκείνη γυναίκα, πού ώς τά γεράματά της είχε μείνει άτεκνη, όπερ εσήμαινε ότι εθεωρείτο αυτόματα από τό λαό της ως άμοιρη Χάριτος, αφού … δέν επρόκειτο έτσι νά γεννηθή από τή φύτρα της ο αναμενόμενος Μεσσίας (!), επισκιάστηκε τελικώς πλουσιοπάροχα από τή Θεία Χάρη, κι αυτή, καί ο πανσέβαστος σύζυγός της Ιωακείμ, κι αξιώθηκε σέ προχωρημένη ηλικία νά συλλάβει καί νά γεννήσει Εκείνην πού μάς έφερε τήν Πηγή τής Χάριτος, τόν Υιό καί Λόγο τού Θεού, καί μάς Τόν χάρισε τέλειο Άνθρωπο καί τέλειο Θεό ταυτόχρονα, γιά νά μάς δώσει τήν άφεση, τή λύτρωση, τή σωτηρία, τή χαρά, τόν αγιασμό, τήν αιώνια ζωή καί τή θέωση!

Έτσι φάνηκε εκ τών υστέρων περίτρανα πώς άξια κ’ υπεράξια είχε λάβει η κόρη τό όνομα Άννα – Θεία Χάρις, όπως παλαιότερα καί η συνώνυμη καί ομόλογή της μητέρα τού αγίου Σαμουήλ, τού Προφήτου καί Ιερέως καί Κριτού, πού μέ ιερό ενθουσιασμό είχε εξυμνήσει σέ σειρά λαμπρών ομιλιών του ο θείος Χρυσόστομος! Κι έτσι έμειναν μέ τή στενοψυχιά καί τή φαρμακογλωσσιά τους όσοι τήν ωνείδιζαν μιά ζωή ως στείρα καί στερημένη τής θείας ευλογίας!

Καταγόταν η Αγία Άννα από τή φυλή τού Λευΐ καί ήταν κόρη τού ιερέως Ματθάν καί τής συζύγου του Μαρίας. Είχε ακόμη δυό αδελφές: τή Μαρία καί τή Σοβή. Κ’ οι δυό τους παντρεύτηκαν στή Βηθλεέμ κι εγέννησαν, η μέν Μαρία τή Σαλώμη τή μαία, η δέ Σοβή τήν Ελισάβετ, τή μητέρα τού Τιμίου Προδρόμου καί Βαπτιστού Ιωάννου. Η Άννα παντρεύτηκε στή Γαλιλαία τόν Ιωακείμ, δίκαιο καί θεοφοβούμενο άνδρα, από τόν οποίο, μετά από πολλά χρόνια ατεκνίας, ύστερα από πολλές καί θερμές προσευχές καί υποσχέσεις στό Θεό, εγέννησε τήν πάναγνη Μαρία, τή Θεοτόκο.

Έτσι η Παναγία μας ήταν πρωτεξαδέλφη τής Ελισάβετ καί ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός, κατά τό ανθρώπινο, δευτεροξάδελφος τού Αγίου Ιωάννου τού Βαπτιστού. Βέβαια λεπτομέρειες γιά τήν Αγία Άννα, γιά τόν Άγιο Ιωακείμ, γιά τήν ατεκνία τους, γιά τόν πόθο τους, γιά τήν προσευχή τους πού εισάκουσε τελικά, μετά από χρόνια ο Θεός καί γιά τή γέννηση τής Θεοτόκου, δέν υπάρχουν στίς θείες Γραφές. Όλα τά καθέκαστα μάς τά διασώζει η Ιερά Παράδοσις τής Εκκλησίας μας, πού τά αρύεται από ένα βιβλίο τού Β΄ μ.Χ. αιώνος καλούμενο «Πρωτευαγγέλιο τού Ιακώβου».

Πρόκειται ασφαλώς γιά ένα ψευδεπίγραφο βιβλίο, απόκρυφο, χωρίς κανονικό κύρος, πού όμως συμβαίνει νά περιέχει καί πολλά υγιά στοιχεία τής πρωτοχριστιανικής προφορικής παραδόσεως, τά οποία η Εκκλησία, μετά από γερό «κοσκίνισμα», αποδέχεται καί τιμά. Στήν περίφημη Μονή τής Χώρας στήν Κωνσταντινούπολη (Καριέ Τζαμί Μουζεσί σήμερα γιά τούς ευγενείς κρατούντες), σώζονται στόν εσωνάρθηκα αριστουργηματικής τέχνης ψηφιδωτά πού εικονίζουν τήν άρνηση τών δώρων τού άτεκνου Ιωακείμ, τή φυγή τού Ιωακειμ στήν έρημο, τήν προσευχή καί τόν «Ευαγγελισμό» τής Άννης, τή συηνάντηση καί εναγκαλισμό τών δύο Θεοπατόρων, τή Γέννηση καί τήν «κολακεία» τής Θεοτόκου, τήν αφιέρωσή Της στό Ναό (Εισόδια) κ.λπ.

Η Αγία Άννα, αφού απογαλάκτισε τήν παναγία Θυγατέρα της, τήν αφιέρωσε στό Ναό τού Θεού σέ ηλικία τριών μόλις χρόνων, ως τάμα καί δώρο στό Θεό πού τής Τήν χάρισε, κι από τότε οι δρόμοι τους χώρισαν. Η Άννα μέ τόν Ιωακείμ ησύχασαν τά υπόλοιπα χρόνια τής ζωής τους, πού δέν ήταν πολλά, αφοσιωμένοι ολόψυχα στή λατρεία τού Θεού, στήν προσευχή, τή νηστεία καί τίς ελεημοσύνες, μέχρι τήν ώρα πού εξόφλησαν τό κοινό ανθρώπινο χρέος κι αναπαύθηκαν στή Βασιλεία τού Θεού.

Η Μαρία, μέσα στά Άγια τών Αγίων, εστόλιζε τόν εαυτό της μέ κάθε αρετή καί καλωσύνη, καθοδηγούμενη από τό Πνεύμα τό Άγιο καί τούς ιερείς τού Θεού, τρεφόμενη μέ ουράνιο άρτο υπό Αγγέλου, μελετώντας τίς Θείες Γραφές, προσευχόμενη ασταμάτητα καί αναβαίνουσα από δόξα σέ δόξα, από έλλαμψη σέ έλλαμψη καί από θεωρία σέ θεωρία καί βίωση τών Θείων, ετοιμαζόμενη γιά τόν μοναδικό προορισμό πού ο Θεός είχε σχεδιάσει γι’ Αυτήν, τήν «προεκλεχθείσα εκ πασών τών γενεών», χωρίς Εκείνη νά ξέρει ακόμη τίποτε, μέχρι τήν ώρα τού Ευαγγελισμού πού ο Παμμέγιστος Γαβριήλ Tής αποκάλυψε τήν προαιώνια βουλή τού Κυρίου.

Στίς 25 Ιουλίου, λοιπόν, τιμούμε τήν Κοίμηση τής Αγίας Μητέρας τής Μητέρας τού Θεού. Καί η ηδύμολπη μούσα τής Εκκλησίας μάς προτρέπει: «Προφητικώς συνέλθωμεν πάντες, τού αξίως υμνήσαι τής προγόνου Χριστού τήν παναγίαν μετάστασιν. Σήμερον γάρ εκ τής προσκαίρου μεταστάσα ζωής, εν τοίς επουρανίοις μετά χαράς τήν πορείαν ποιουμένη αγάλλεται• καί ως ούσα Μήτηρ τής οντως αληθούς Θεοτόκου, κραυγάζει πιστώς• Μεγαλύνει η ψυχή μου τόν Κύριον, ότι έτεκον τήν τούτου Μητέρα εν τή γή. Γένοιτο ούν μεθ’ ημών, ο τούτους δοξάσας ως ηυδόκησε».

Ελάτε, λέει, νά συγκεντρωθούμε όλοι, όπως σέ τέτοιες περιπτώσεις συνήθιζαν νά τό ζητούν από τό λαό τού Θεού οι Προφήτες, γιά νά υμνήσψμε επάξια τήν παναγία κοίμηση τής προγόνου τού Χριστού, τής μάμμης Του. Γιατί σήμερα έφυγε από τούτη τήν πρόσκαιρη ζωή καί μέ πολλή χαρά καί αγαλλίαση πορεύεται στά επουράνια, ανεβαίνει στήν αιώνια Βασιλεία. Καί ως Μητέρα πού είναι τής πράγματι καί αληθινότατα Θεοτόκου, κραυγάζει με πίστη: -Μέσ’ απ’ τά βάθη τής ψυχής μου δοξάζω τόν Κύριο, γιατί μ’ αξίωσε νά γεννήσω εδώ κάτω στή γή τή Μητέρα Του κατά τήν ανθρωπότητα. Άς είναι λοιπόν μαζί μας ο Κύριος, πού, κατά τήν ευδοκία Του, εδόξασε τήν Άννα καί τόν Ιωακείμ, τούς μακαρίους γονείς, καί τήν Παναγία Μαρία, τήν αξιομακάριστη καί πανάμωμη Θυγατέρα.

Ένας όμορφος ύμνος τού Εσπερινού, ο πρώτος τών Αποστίχων, λέει: «Χαίροις η νοητή χελιδών, έαρ τής χάριτος ημίν η γνωρίσασα, αμέμπτως εν σωφροσύνη βιωσαμένη καλώς, καί τής παρθενίας τό κειμήλιον σεμνώς ωδινήσασα, Θεοτόκον τήν άμωμον». Νά χαίρεσαι, Άννα, εσύ η νοητή χελιδόνα πού μάς φανέρωσες τήν άνοιξη τής Χάριτος. Γιατί, αφού έζησες αψεγάδιαστα, μέ τιμή καί σωφροσύνη, εκοιλοπόνεσες κι εγέννησες μέ κάθε σεμνότητα τήν άμωμη Θυγατέρα σου, τή Θεοτόκο Μαρία, πού είναι τό ατίμητο τεφαρίκι τής παρθενίας.

Είσαι η τίμια Αμνάδα πού εκυοφόρησες Εκείνην πού εγέννησε δίχως σπορά ανδρική τόν Αμνό καί Λόγο τού Θεού, Εκείνον πού πήρε πάνω Του καί συγχωρεί τίς αμαρτίες όλου τού κόσμου. Νά χαίρεσαι, Άννα, Γιαγιά τού Κυρίου μας καί τώρα πού ο ίδιος σέ πήρε από τή γή στόν ουρανό, παρακάλα Τον νά δώσει στίς ψυχές μας τό μεγάλο Του έλεος!

Βέβαια, όποιο ιερό καί άγιο πρόσωπό κι άν τιμούμε οι Ορθόδοξοι, στό τέλος-τέλος ο ύμνος μας, η τιμή μας, η δοξολογία μας, η ευχαριστία μας, απευθύνεται σέ Κείνον πού είναι πάνω απ’ όλους καί πίσω από κάθε καλό καί άγιο, δηλ. τόν Χριστό. Αυτός είναι η πηγή τής Χάριτος, τής αγιότητος, τής σωτηρίας, τής ζωής! Αύτός είναι τό «κεφάλαιον» κάθε γιορτής μας. Έτσι, τό πρώτο τροπάριο τών Αίνων οδηγεί τήν ανύμνησή μας στό Θεανθρώπινο πρόσωπο τού Δεσπότου μας, λέγοντας: «Μνήμην τελούντες αισίαν, Σέ ανυμνούμεν Χριστέ, τόν παραδόξως Άνναν εκ ζωής τής προσκαίρου πρός τήν άληκτον δόξαν μεταστήσαντα νύν, ως Μητέρα υπάρχουσαν τής Σέ τεκούσης ασπόρως, υπερφυώς, Θεοτόκου καί Παρθένου Μητρός». Καθώς επιτελούμε τή χαρούμενη μνήμη τής Άννας, Εσένα, Χριστέ μας, ανυμνούμε. Εσένα πού κατά τρόπο παράδοξο τήν πήρες σήμερα από τήν πρόσκαιρη ζωή καί τήν οδήγησες στήν ατέλειωτη δόξα τής Βασιλείας Σου, γιατί στάθηκε Μητέρα τής Παρθένου Μητέρας Σου, τής Θεοτόκου.

Εκείνης πού Σ΄ εγέννησε χωρίς σπέρμα ανδρός, πέρα καί έξω από τά συνηθισμένα στήν ανθρώπινη φύση. Ο Χριστός, λοιπόν, είναι τό τέλος τής προσευχής καί τού ύμνου μας, τό τέρμα κι ο σκοπός τους. Εκείνος είναι πού μάς δίδει ως δώρο τήν προσευχή: «Ο διδούς ευχήν τώ ευχομένω». Αυτός είναι ο «λόγος», η πεμπτουσία, η εντελέχεια κι ο σκοπός τής πνευματικής ζωής, τής ζωής τής Εκκλησίας. Πάντα εξ Αυτού, δι’ Αυτού, πρός Αυτόν καί δι’ Αυτόν. Καί η Παναγία Μητέρα Του, καί οι Θεοπάτορες Ιωακείμ καί Άννα λοιπόν. Αλλά επίσης καί ο ύμνος μας, καί η γιορτή μας, καί η προσευχή μας!

Στό ίδιο πνεύμα κινείται καί τό δεύτερο τροπάριο τών Αίνων: «Μνήμην αγίαν τελούντες τών Προπατόρων Χριστού Ιωακείμ καί Άννης, τών σεπτών καί αμέμπτων, δοξάζομεν απαύστως τόν Λυτρωτήν καί Οικτήρμονα Κύριο, τόν μεταστήσαντα τούτους πρός τήν ζωήν τήν αγήρω καί ανώλεθρον». Άς μή βιάζονται οι ποικιλώνυμοι αιρετικοί νά μάς κατηγορήσουν ότι τάχα εμείς οι Ορθόδοξοι πίσω από τά πρόσωπα τών Αγίων κάπου, κάπως κρύβουμε ή καί χάνουμε τόν Χριστό.

Όχι!… Μακριά από μάς μιά τέτοια πλάνη! Αντιθέτως! Στή διδασκαλία μας, στό δόγμα μας, στή λατρεία μας, στήν καθημερινή μας ευσέβεια, ο Χριστός ο ίδιος ήταν, είναι καί θά είναι πάντοτε τό κέντρο, ο άξονας, η βάση, τό θεμέλιο, ο στόχος. Γύρω απ’ Αυτόν καί σάν στεφάνι τής δόξης Του τοποθετούμε όλους τούς άλλους. Καί τή Θεοτόκο, καί τούς Θεοπάτορες, καί τόν Πρόδρομο, καί τούς Αποστόλους, καί τούς Προφήτες, καί τούς Μάρτυρες, καί τούς Πατέρες καί τούς Οσίους καί όλους τούς Αγίους καί Δικαίους.Εκείνος είναι τό Φώς. Οι άλλοι όλοι φωτίζονται απ’ Αυτόν καί τό δικό Του Φώς εξακτινώνουν καί καθρεφτίζουν. Εκείνος είναι η Ζωή.

Οι άλλοι όλοι παίρνουν απ’ Εκείνον ζωή καί τή δική Του ζωή μεταγγίζουν. Εκείνος είναι η Χάρις. Οι άλλοι όλοι παίρνουν από τή δική Του χάρη καί τήν ακτινοβολούν καί σέ μάς. Εκείνος είναι ο Ένας, ο «πάντων επέκεινα». Ο ανώνυμος καί απειρώνυμος. Ο υπερύμνητος καί ο μόνος προσκυνητός. Ο Θεός καί Υπέρθεος. Γιατί η λέξη «Θεός» είναι πολύ μικρή καί στενή γιά νά χωρέσει αυτό πού πραγματικά είναι ο Θεός. Όλοι οι άλλοι σεβαστοί, ευλαβούμενοι κι επιπόθητοι, γιά Εκείνον καί εξ αιτίας τής σχέσης τους μέ Εκείνον.

Καί σύμφωνα μέ τό βαθμό τής οικειότητός τους πρός Εκείνον. Γι’ αυτό καί Πρώτη, Πρώτη μετά τόν Ένα, τιμάται καί προσκυνείται η Θεοτόκος Μητέρα Του. Μετά τήν Παναγία, τή νοητή Σελήνη, ακολουθούν ένα-ένα όλα τά άστρα, κατά σειρά λαμπρότητος καί φωτεινότητος καί περιβάλλουν τό νοητό Ήλιο τής Δικαιοσύνης. Ανάμεσά τους, ολόφωτα, ολόχαρα, μεγαλοδόξαστα, η Άννα η σεμνή καί ο πολυσέβαστος Ιωακείμ. Η Γιαγιά μας κι ο Παππούς μας! Πού όπως εύκολα από τόν τελευταίο αυτόν ύμνο (καί όχι μόνο) μπορούμε νά εικάσουμε, αρχικά γιορταζόντουσαν καί τόν μνΙούλιο μαζί, όπως καί στίς 9 τού Σεπτέμβρη, στή Σύναξη.

Άννα, Άννα, χαριτωμένη Μάννα τής Ανάσσης μας!… Άννα, Άννα, μυρωμένη ανάσα τής Θείας Χάριτος!… Άννα, Άννα, Μάμμη τού Χριστού, «Γιαγιάκα» τού ξερριζωμένου ποιμνίου μου!… Άννα, Άννα, κλέος τού πάλαι καί τού νέου Ισραήλ, «Μακαρία η κοιλία Σου, η βαστάσασα αληθώς τήν τό Φώς τού Κόσμου ένδον εν κοιλία βαστάσασαν»!… Άννα, Άννα, διά τών αγίων πρός τόν Παντάνακτα ευχών Σου, τή στείρα μου ψυχή αξίωσε νά καρπογονήσει, κάν εν γήρα μου, καρπό μετανοίας θεόδεκτο!…

Προικοννήσου Ιωσήφ