«Χαίρε, αρχηγέ νοητής αναπλάσεως» – Δ΄ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ

Αρχιμ. Ειρηναίου Λαφτσή, Πρωτοσυγκέλλου Ιεράς Μητροπόλεως Αλεξανδρουπόλεως

Η λέξη ανάπλαση ως έννοια, προσδοκία και ιδανικό καθώς και η επίτευξή της απασχόλησε την ανθρωπότητα από την αρχή του κόσμου και θα την απασχολεί μέχρι το τέλος του. Πολλοί υποσχέθηκαν να αναπλάσουν τον κόσμο και να δημιουργήσουν καλύτερες κοινωνίες. Είτε αυτοί ήταν στρατηγοί και μέσα από τις εκστρατείες τους πίστεψαν ότι θα αλλάξουν τον κόσμο, όπως οι Τζένκινς Χαν, Κύρος Β’ ο Μέγας, Ιούλιος Καίσαρας, Ναπολέων Βοναπάρτης. Είτε ήταν αρχαίοι σοφοί, όπως οι Αριστοτέλης, Πλάτων, Ηράκλειτος, Πυθαγόρας. Είτε ιδρυτές θρησκειών, όπως οι Βούδας, Ζωροάστρης, Κομφούκιος, Μωάμεθ. Τα αποτελέσματά τους μπορεί να υπήρξαν θετικά, όμως δεν μπόρεσαν να στηρίξουν τις ελπίδες και τις προσδοκίες του ανθρώπου.

Η σημερινή ακολουθία των Χαιρετισμών μας φανερώνει τον μοναδικό αρχηγό της αληθινής αναπλάσεως που είναι ο Χριστός. Και αυτόν τον χαιρετισμό η Εκκλησία τον επεκτείνει προς την Παναγία Μητέρα Του και την προσφωνεί ως «ἀρχηγὸν νοητῆς ἀναπλάσεως»[1]. Επειδή η Παναγία είναι η γεννήσασα τον Αίτιον της αναπλάσεως του κόσμου. Ο Χριστιανισμός και η διδασκαλία του, εάν γίνει βίωμα των ανθρώπων, τότε θα ανακαινίσει και ολόκληρο τον κόσμο· και θα εξηγήσουμε παρακάτω τι εννοούμε. Ο Χριστός για να δείξει ότι δεν φέρνει απλώς στον κόσμο μια νέα ηθική διδασκαλία ούτε μια κοινωνική επανάσταση, χρησιμοποίησε δύο όμορφες και κατανοητές εικόνες:

Στην πρώτη εικόνα λέει ότι «οὐδὲ βάλλουσιν οἶνον νέον εἰς ἀσκοὺς παλαιούς· εἰ δὲ μήγε, ρήγνυνται οἱ ἀσκοί, καὶ ὁ οἶνος ἐκχεῖται καὶ οἱ ἀσκοὶ ἀπολοῦνται»[2]. Δηλαδή, δεν βάζουν καινούριο κρασί σε παλιούς ασκούς, επειδή το χυμώδες νέο κρασί θα τους τρυπήσει με τις ζυμώσεις του και οι απώλεια θα είναι διπλή. Θα χαθούν και οι ασκοί και το κρασί.

Μία δεύτερη όμορφη εικόνα, πάλι από τον ευαγγελιστή Ματθαίο, «οὐδεὶς δὲ ἐπιβάλλει ἐπίβλημα ράκους ἀγνάφου ἐπὶ ἱματίῳ παλαιῷ· αἴρει γὰρ τὸ πλήρωμα αὐτοῦ ἀπὸ τοῦ ἱματίου, καὶ χεῖρον σχίσμα γίνεται»[3]. Δηλαδή, ένα παλαιό και φθαρμένο ρούχο δεν διορθώνεται με μπάλωμα από καινούριο ύφασμα· διότι το καινούριο κομμάτι υφάσματος που έχει μεγαλύτερη αντοχή θα τραβήξει και θα τεντώσει το παλιό και θα το σκίσει χειρότερα.

Μ’ αυτές τις δύο εικόνες ο Χριστός θέλει να μας πει ότι η ενανθρώπησή Του και το σωτηριολογικό έργο Του, καθώς και η διδασκαλία Του, δεν έχουν σκοπό απλώς να αλλάξουν κάποιες ανησυχητικές καταστάσεις του κόσμου, όπως η φτώχεια, η ανελευθερία και οι κοινωνικές αδικίες. Ο Χριστός ήρθε να χαρίσει σωτηρία, να δώσει στον άνθρωπο την αθανασία για να επιστρέψει στον ουρανό. Ήρθε στον κόσμο γι’ αυτό που ο Απόστολος Παύλος γράφει στους Κορίνθιους, την «ἐν Χριστῷ καινὴ κτίσι»[4]. Ο Χριστός, δηλαδή, ήρθε να κάνει καινούριο κόσμο, καινούριους ανθρώπους. Έριξε τον σπόρο στην καινούρια γη, την πότισε με το Αίμα Του για να φυτρώσουν στον κόσμο οι αληθινοί χριστιανοί που θα αποτελέσουν την απαρχή της νέας δημιουργίας.

Τον τρόπο που μπορεί να γίνει αυτή η μεγάλη αλλαγή την διατύπωσε ως απορία ο Νικόδημος, ο μαθητής του Χριστού, όταν ένα βράδυ τον επισκέφθηκε για να μιλήσουν. Ο Χριστός λοιπόν του μίλησε για την νοητή ανάπλαση του κόσμου, όπως την αναφέρει ο συγγραφέας των Χαιρετισμών. Ο Νικόδημος, παρότι Φαρισαίος, δηλαδή γνώστης του Μωσαϊκού νόμου και δάσκαλος του Ισραήλ, δεν κατάλαβε το πνευματικό νόημα των λόγων του Χριστού και υπέβαλε την εξής ερώτηση: «Είναι δυνατόν ένας γέρος άνθρωπος να βρεθεί πάλι στην κοιλιά της μητέρας του και να ξανά γεννηθεί;»[5]. Και ο Χριστός του απάντησε «μπορεί μόνο εξ ύδατος και Πνεύματος»[6]. Τι σημαίνει ο λόγος αυτός; Σημαίνει ότι ο άνθρωπος και κατά συνέπεια και ο κόσμος θα αναπλάθεται και θα αναδημιουργείται από το νερό της κολυμβήθρας και το Άγιο Πνεύμα συνέχεια. Από την στιγμή που μια ψυχή συνάπτει σχέση ουσιαστική με τον Χριστό τότε εισέρχεται στην καινούρια ζωή, την εν Χριστώ ζωή και κυριολεκτικά ξαναγεννιέται. Και τι σημαίνει αυτό; Ότι οι γονείς γεννούν έναν άνθρωπο που στην ουσία αργά ή γρήγορα θα οδηγηθεί στον θάνατο. Η κολυμβήθρα, όμως, που είναι στρόγγυλη επειδή συμβολίζει την μήτρα της μητέρας, ξανά γεννά πνευματικά το βρέφος και δια του Αγίου Πνεύματος μπολιάζεται με την αθανασία. Γι’ αυτό και ο Απόστολος Παύλος γράφει στους Ρωμαίους, «ὁ παλαιὸς ἡμῶν ἄνθρωπος συνεσταυρώθη ἵνα καταργηθῇ τὸ σῶμα τῆς ἁμαρτίας, τοῦ μηκέτι δουλεύειν ἡμᾶς τῇ ἁμαρτίᾳ»[7]. Αυτή η εικόνα του Παύλου εμφανίζει τον νέο χριστιανό να μετέχει στη θυσία και την Ανάσταση του Χριστού. Να νεκρώνεται και να ανασταίνεται μαζί με τον Χριστό. Όταν, λοιπόν, υπό αυτήν την έννοια είμαστε πραγματικοί χριστιανοί, τότε η νέα αυτή ζωή που έχουμε εισέλθει φέρνει στον κόσμο τις δωρεές του Χριστού, δηλαδή τη ειρήνη, την αγάπη, την δικαιοσύνη, την πίστη. Οι δωρεές αυτές ανακαινίζουν πρώτα τον άνθρωπο και έπειτα ολόκληρο τον κόσμο. Και μ’ αυτόν τον τρόπο πραγματοποιείται η νοητή ανάπλαση του κάθε ανθρώπου.

Ψάλλοντας βέβαια σήμερα αυτόν τον στίχο «χαίρε αρχηγέ νοητής αναπλάσεως» προς την Παναγία, δεν διαπιστώνουμε την ανάπλαση αυτή στη σύγχρονη κοινωνία μας. Όμως, ευτυχώς υπάρχουν άνθρωποι, και είναι πολλοί, ως μαγιά μικρής ζύμης, που μας δίνουν την ελπίδα ότι όλοι μπορούμε να αλλάξουμε. Αυτοί είναι οι γνωστοί αλλά και οι άγνωστοι σύγχρονοι άγιοι που μένουν στο κόσμο και βαδίζουν στον ουρανό, που πατούν στην γη και προσελκύουν την χάρη του Θεού και τις ευλογίες της Παναγίας, έτσι ώστε να μπορούμε κι εμείς σήμερα να μην ζούμε στο πνευματικό σκοτάδι και να φωτιζόμαστε από την παρουσία τους. Αυτοί είναι κληρικοί, μοναχοί, άντρες και γυναίκες όλων των επαγγελμάτων, όλων των ηλικιών και όλων των μορφωτικών επιπέδων. Είναι αυτοί που προσεύχονται στην Παναγιά μας για να μην υστερήσουμε κι εμείς στον πνευματικό μας αγώνα.

Ας ευχηθούμε, με την ευκαιρία της Ακολουθίας των Χαιρετισμών, η Παναγία να πρεσβεύει στον Χριστό έτσι ώστε να στέλνει φωτεινούς και αγίους ανθρώπους στη ζωή μας, που με το παράδειγμά τους θα μας βοηθούν να βιώσουμε την εν Χριστώ ζωή που ως αποτέλεσμα έχει την προσωπική μας ανάπλαση και ανάσταση.

[1] Στίχος από την στροφή «Τεῖχος εἶ τῶν παρθένων…» της Δ’ Στάσης των Χαιρετισμών της Θεοτόκου.
[2] Ματθ. 9, 17.
[3] Ματθ. 9, 16.
[4] Β’ Κορ. 5, 17.
[5] Ιωάν. 3, 4.
[6] Ιωάν. 3, 5.
[7] Ρωμ. 6, 6.

*Δ’ Χαιρετισμοί