Το μοιρολόι δεν δηλώνει Ανάσταση…!

π. Αντώνιος Χρήστου

Αγαπητοί μου Αναγνώστες κατά καιρούς σας κάνουμε κοινωνούς περιστατικών και στιγμών από την ιερατική μας διακονία και με αφορμή αυτών προβληματιζόμαστε και διαπραγματευόμαστε διάφορα θέματα. Αυτό θα κάνουμε και σε αυτό το άρθρο μας, από το περιστατικό που θα σας διηγηθούμε που έγινε στις 23/2 σε εφημερία μας στο Κοιμητήριο.

Κάποια στιγμή στο Κοιμητήριο, μία μητέρα με μαύρα ρούχα και μαντήλι παραδοσιακά και χαρακτηριστικά, που εκ των υστέρων μάθαμε ότι καταγόταν από τη Βόρεια Hπειρο (σημερινή Νότια Αλβανία), πάνω από τον τάφο του παιδιού της 53 ετών, άρχισε να λέει με δυνατή φωνή μοιρολόγια που ακούγονταν σε όλο σχεδόν το Κοιμητήριο. Δεν ήταν η πρώτη φορά που τη συναντούσαμε, ούτε η πρώτη φορά που το έκανε, αλλά τότε δεν της είχαμε μιλήσει για το θέμα καθόλου!

Μετά από λίγο μας φωνάζει μία κυρία σε έναν τάφο, σε μικρή απόσταση από τον τάφο της κυρίας που μοιρολογούσε, για να κάνουμε τρισάγιο! Πράγματι ξεκινήσαμε, αλλά η κυρία απτόητη μοιρολογούσε σχεδόν καλύπτοντας τη φωνή μας εντελώς! Τότε στο μυαλό μας ήρθε ένα γνωστό περιστατικό από τον βίο του Αγίου Πορφυρίου (το οποίο σας παραθέτουμε όπως το θυμόμαστε). Οταν ο Αγιος λειτουργούσε στην Πολυκλινική Αθηνών στην Ομόνοια και μάλιστα τις Κυριακές, κάποιος άνθρωπος που πουλούσε κασέτες τραγουδιών, για να διαφημίσει το προϊόν του έπαιζε με δυνατή ένταση διάφορα τραγούδια! Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να ακούγονται μέσα στη Θεία Λειτουργία αυτά τα κοσμικά άσματα και ο Αγιος αλλά και οι υπόλοιποι εκκλησιαζόμενοι να αποσπώνται από τους ύμνους και τη λειτουργική κατάνυξη. Ο Αγιος Πορφύριος πήγε και με ωραίο τρόπο έκανε σύσταση στον πωλητή των κασετών να σταματήσει ή έστω να τα βάζει μετά την Θ. Λειτουργία. Ο πωλητής, άνθρωπος λαϊκός αλλά και καθ’ όλα ειλικρινής, είπε στον Αγιο: «Πάτερ είμαι μεροκαματιάρης άνθρωπος και έχω να μεγαλώσω παιδιά! Συγγνώμη αλλά δεν μπορώ να σταματήσω τις κασέτες μου, γιατί πρέπει να ζήσουμε….»! Ο Αγιος στεναχωρήθηκε αλλά ταυτόχρονα προβληματίστηκε και μπήκε στη θέση του ανθρώπου κατανοώντας τον και γι’ αυτό δεν πήγε στην αστυνομία ή σε κάποιον άλλον υπεύθυνο φορέα όπως π.χ. η Αρχιεπισκοπή, για να σταματήσει το πρόβλημα. Μετά από πολλή προσευχή και σκέψη για το τι θα κάνει, βρέθηκε σε ένα πάρκο και έριχνε πετρούλες σε μία λιμνούλα που είχε το πάρκο. Διαπίστωσε ο Αγιος αυτό που ξέρουμε όλοι· όταν πέφτει η πετρούλα στο νερό, δημιουργούνται ομόκεντροι κύκλοι. Οταν έριξε και άλλη πέτρα δίπλα από τους ομόκεντρους κύκλους της προηγούμενης πέτρας, κατάλαβε ότι για να αντιμετωπίσει την ένταση πάνω στο νερό της μίας πέτρας, πρέπει να δημιουργήσει ως αντιστάθμισμα άλλη ένταση με τη δεύτερη πέτρα! Αυτό και έκανε! Στην ένταση της κασέτας του πωλητή, ο Αγιος με συγκέντρωση, έκανε με περισσότερη ένταση την ψαλμωδία και ο πειρασμός σταδιακά υποχώρησε και εξαλείφθηκε.

Αυτό κάναμε και εμείς! Στο έντονο μοιρολόι της μητέρας αυξήσαμε την ένταση της ψαλμωδίας του τρισαγίου! Ο του θαύματος, στα μισά η κυρία σταμάτησε και ακούγονταν πλέον μόνο τα λόγια της Εκκλησίας μας! Μόλις τελειώσαμε το τρισάγιο από την κυρία, μας φώναξαν επίσης για τρισάγιο στον τάφο της κυρίας που μοιρολογούσε· ήταν με δύο συγγενείς της ακόμη! Κάναμε το τρισάγιο κανονικά αλλά στο τέλος αφού ρωτήσαμε από πού είναι τους είπαμε: «Γιατί μοιρολογάτε; Με συγχωρείτε αλλά το μοιρολόι δεν φανερώνει και εκφράζει Ανάσταση»! Τότε λέει η μικρότερη γυναίκα με ενθουσιασμό: «Τα ακούς μάνα, τι λέει ο Πάτερ; Στα λέγαμε και εμείς ότι αυτά δεν είναι σωστά…»! Και μετά από αυτό αποχωρήσαμε!

Αν αναζητήσουμε απλά στο διαδίκτυο τη λέξη “μοιρολόγια”, θα δούμε ότι προέρχεται από τη σύνθετη αρχαία ελληνική λέξη μοίρα + λέγω) και ονομάζονται τα λυρικά τραγούδια με θρηνητικό, επαινετικό και εγκωμιαστικό χαρακτήρα, τα οποία εκφράζουν θλίψη και πόνο για τον θάνατο ενός προσφιλούς προσώπου και τραγουδιούνται από τον απλό λαό στο σπίτι ή στο κοιμητήριο κατά την κηδεία του. Περιγράφεται η ανθρώπινη μοίρα, ο αποχωρισμός από την οικογένεια και οι αρετές του νεκρού. Το μοιρολόι αποτελεί στην Ελλάδα μία από τις σημαντικότερες κατηγορίες δημοτικού τραγουδιού. Καταλαβαίνει κανείς λοιπόν ότι τα μοιρολόγια έχουν πανάρχαια καταγωγή και συνεχίζονται αδιακόπως από την αρχαιότητα μέχρι τη σημερινή εποχή σε πολλές περιοχές της πατρίδας μας και όχι μόνο.

Στην Αρχαία Ελλάδα κάνουν την εμφάνισή τους ήδη από την εποχή του Ομήρου. Στην Ιλιάδα υπάρχουν τρία μοιρολόγια στις ραψωδίες Ψ και Ω, όπου στο πρώτο ο Αχιλλέας θρηνεί τον Πάτροκλο, ενώ στο δεύτερο και στο τρίτο θρηνούν η Ανδρομάχη και η Εκάβη τον Εκτορα αντίστοιχα. Μάλιστα στο μοιρολόι στον νεκρό Εκτορα, οι γυναίκες που ακολουθούν τα θρηνητικά τραγούδια των αοιδών, αποτελούν έναν προπομπό των σημερινών “Μοιρολογίστρων” οι οποίες καλούνται σε διάφορες κηδείες έναντι αμοιβής για να λένε αυτά τα πένθιμα άσματα. Τέλος στα νεότερα χρόνια τα μοιρολόγια βρίσκονται στο απόγειο της καλλιέργειάς τους, αλλά και στη σημερινή τους μορφή, κυρίως κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, όπου αποκτούν και χαρακτηριστικά κλέφτικων τραγουδιών, έχουν υμνητικό και επαινετικό χαρακτήρα, εγκωμιάζοντας τον νεκρό και εκφράζοντας τον πόνο της απώλειας.

Με βάση τα παραπάνω καταλαβαίνουμε ότι τα μοιρολόγια δεν έχουν σχέση με τον Χριστιανισμό, προϋπήρχαν και απλά μεταλλάχτηκαν και εμπλουτίστηκαν με Χριστιανικά στοιχεία. Δεύτερον στον Χριστιανισμό δεν πιστεύουμε και δεν μιλούμε για μοίρα, αλλά για την πρόνοια Του Θεού, οπότε επομένως δεν μένουν στον θρήνο και στη σωματική απώλεια, αλλά κυρίως στη χαρά της Αναστάσεως, που ο Κύριος πάτησε και ουσιαστικά κατάργησε τον θάνατο και έχουμε πλέον μετάβαση εκ του θανάτου εις την όντως ζωή! Ο Απόστολος Παύλος στο αποστολικό ανάγνωσμα που διαβάζουμε κατά τις εξόδιες Ακολουθίες είναι σαφέστατος: «Αδελφοί, ου θέλω υμάς αγνοείν περί των κεκοιμημένων, ίνα μη λυπήσθε καθώς και οι λοιποί οι μη έχοντες ελπίδα»! (Β΄ Θεσ. δ,13). Δηλαδή σε μετάφραση: «Αδέλφια μου δεν θέλω να αγνοείτε σχετικά με τους κεκοιμημένους, για να μην λυπάσθε όπως οι υπόλοιποι που δεν έχουν ελπίδα (αναστάσεως)»!

Η Εκκλησία στον θάνατο δεν θρηνεί! Αντίθετα πανηγυρίζει, δοξολογεί, παραμυθεί και ελπίζει ότι οι κεκοιμημένοι αδελφοί μας μεταβαίνουν από την στρατευομένη Εκκλησία (όσοι βαπτισμένοι ορθόδοξοι Χριστιανοί βρίσκονται στην επίγεια ακόμη ζωή) στην θριαμβεύουσα Εκκλησία (στην χορεία των Αγίων και των Δικαίων που θα σωθούν μετά τη Δευτέρα Παρουσία)! Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η στάση μας να είναι εντελώς διαφορετική στην προσδοκία της Ανάστασης όπου τα μοιρολόγια δεν έχουν καμία θέση για τον άνθρωπο της πίστης! Τότε απλά αναβιώνουμε μία παράδοση, χωρίς όμως αντίκτυπο στην ουσία. Αμήν!