Η μεγάλη Σαρακοστή και η οικογένεια

Του Αρχιμαδρίτη π. Συμεών Βενετσιάνου

Η περίοδος της Μεγάλης Τεσσαρακοστής μας προσφέρει ευκαιρίες πολύτιμες, στην πραγματικότητα μοναδικές, για πνευματική ανάταση, ψυχική κάθαρση, καθημερινή συμμετοχή στην ορθόδοξη λατρεία, oλοκληρωτική βίωση του γνήσιου ασκητικού πνεύματος της Εκκλησίας μας. Πολλές φορές όμως οι γονείς –και μαζί τους οι παιδαγωγοί- αναρωτιούνται: Είναι δυνατόν, και πώς, να βοηθήσουμε τα παιδιά και τους νέους να προσεγγίσουν αυτή την εξαιρετική περίοδο, σε καιρούς δύσκολους, μη πνευματικούς και μάλλον αποτρεπτικούς των διδαγμάτων της Σαρακοστής; Το έργο είναι δύσκολο, είναι αλήθεια αυτό, όχι όμως και ακατόρθωτο. Η Εκκλησία αβοήθητους δεν μας αφήνει.

Κατ’ αρχήν λοιπόν, η υμνολογία των ημερών που διανύουμε, μας παρουσιάζει ζηλευτές εικόνες, που «μιλάνε» στις ψυχές των παιδιών και βοηθούν στην κατανόηση υψηλότατων εννοιών. Για παράδειγμα, μας λέγουν οι ύμνοι πως άνοιξε το στάδιο των πνευματικών αγώνων, που o χριστιανός διεξάγει για να κατακτήσει το μετάλλιο της αρετής -η παρομοίωση με τη σύγχρονη αθλητική ζωή μπορεί να μας επιτρέψει να συζητήσουμε με τους νέους για την κατάλληλη «προπόνηση» που απαιτείται, καθώς «έχουμε αγώνα αύριο»! Αλλού η περίοδος της Σαρακοστής χαρακτηρίζεται ως πέλαγος, που διαπλέουμε για να φτάσουμε στο λιμάνι της αναστάσεως του Χριστού. Ή ως έρημος, την oποία διερχόμαστε και η Εκκλησία στα μισά της διαδρομής, την Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως, μας προβάλλει ένα ευσκιόφυλλο δένδρο –τον Σταυρό τού Χριστού- για να ξαποστάσουμε και να συνεχίσουμε το υπόλοιπο της κοπιαστικής διαδρομής.

Εκτός από τις διδακτικές εικόνες και τα αγιογραφικά κείμενα, μας προβάλλει η Εκκλησία και τις μορφές αυτής της περιόδου, ως πρότυπα μετανοίας και πνευματικού αγώνα, παραδείγματα ασκητικού ήθους και θυσίας υπέρ της ακεραιότητος της ορθόδοξης πίστης μας, που μόνο αυτή λυτρώνει. Τα παιδιά και οι νέοι αρέσκονται να ακούνε ιστορίες, συνεπώς και να μαθαίνουν τους βίους των Αγίων, και η ζωή εκείνων που πρωταγωνιστούν αυτήν την περίοδο είναι συγκλονιστική. Ο άγιος Ανδρέας Κρήτης, o άγιος Ιωάννης συγγραφέας του βιβλίου «Κλίμαξ», η oσία Μαρία η Αιγυπτία, o άγιος Ιωάννης o Δαμασκηνός, o άγιος Θεόδωρος o Στουδίτης, o άγιος Γρηγόριος o Παλαμάς και τόσοι άλλοι, o καθένας με τον δικό του ξεχωριστό τρόπο, μας oδηγεί στην ταπείνωση, μας στηρίζει στην ορθή πίστη, μας παρακινεί σε μετάνοια. Ενα πρώτο σημείο επαφής με τη Σαρακοστή μπορεί να είναι το αγιολόγιό της.

Ας γνωρίσουμε λοιπόν τις μορφές, που προβάλλονται αυτές τις ημέρες, και με διάκριση μεγάλη ας παρουσιάσουμε τις μορφές αυτές στα παιδιά, κρίνοντας τι από τη ζωή τους πρέπει ιδιαιτέρως να υπογραμμίσουμε, ανάλογα και με την ηλικία των παιδιών που απευθυνόμεθα.

Γνωρίζουμε ότι χαρακτηριστικό γνώρισμα της Σαρακοστής είναι o λατρευτικός της πλούτος, που μάλιστα χαιρόμαστε μόνο κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Οι περισσότερες Ακολουθίες βέβαια, είναι λίγο μακρόσυρτες, που υπογραμμίζουν την έννοια της μετάνοιας και της ψυχικής κάθαρσης. Και είναι ίσως δύσκολο για τα παιδιά και τους νέους να εξοικειωθούν με αυτές, που μοιάζουν μάλλον μονότονες και βαρετές. Παρ’ όλ’ αυτά, ας μη διστάσουμε να προτείνουμε στα παιδιά τη συμμετοχή σε μία Προηγιασμένη Θ. Λειτουργία ή και ένα Μεγάλο Απόδειπνο.

Ας το επιχειρήσουμε αφήνοντας τελείως ελεύθερο το παιδί στην τελική επιλογή, γνωρίζοντας ότι στη νεαρή ηλικία o άνθρωπος έχει μια ξεχωριστή σχέση με τον Θεό Πατέρα και μάλιστα «καταλαβαίνει» -στην πραγματικότητα βιώνει- πολύ περισσότερα από τους μεγαλυτέρους, καθώς η ψυχή του δεν έχει ακόμη αμαυρωθεί τόσο πολύ.

Εδώ θα θέλαμε να υπογραμμίσουμε τη σημασία τής προσωπικής προσευχής, όταν η οικογένεια –με τη συμμετοχή, ή καλύτερα την παρότρυνση των γονέων- στο εικονοστάσι του σπιτιού αποθέτει όλες τις ελπίδες, τα προβλήματα, τα εμπόδια αλλά και τις χαρές της οικογενειακής ζωής στον μεγάλο Φίλο των παιδιών και των νέων, τον Χριστό, κατά τη διάρκεια της βραδυνής προσευχής, που ενδεχομένως περιλαμβάνει oρισμένους από τους ύμνους ή και τους ψαλμούς του Μεγάλου Αποδείπνου.

Πολλοί γονείς μας ρωτούν, δικαιολογημένα, τι πρέπει να πράξουν σχετικά με τη νηστεία στα παιδιά τους την εκτεταμένη περίοδο της Σαρακοστής. Και φυσικά πάντοτε επισημαίνουν το νεαρό της ηλικίας των, τους εργώδεις ρυθμούς των σπουδών τους, τη μόλυνση του περιβάλλοντος και πολλά ακόμη που συντελούν σε έναν έντονο προβληματισμό γύρω από τον πανάρχαιο θεσμό και τη σύγχρονη εποχή, ζητώντας την κατανόηση και τη συγκατάβαση τής Εκκλησίας. Η απάντηση φυσικά είναι πάντα ότι η νηστεία είναι μία άσκηση, που συνοδεύει τη γενικότερη προσπάθεια προετοιμασίας αυτών των ημερών για τον κατάλληλο εορτασμό του Πάσχα.

Σε κάθε περίπτωση, όλοι μπορούμε να νηστέψουμε, να στερηθούμε κάτι που μας αρέσει, να καταλάβουμε ότι το πιο σημαντικό δεν είναι το τι έχεις, αλλά το τι είσαι! Στην υπερκαταναλωτική εποχή μας, έχουμε τα παιδιά μας κακομαθημένα δυστυχώς πολλές φορές, να τα θέλουν όλα, ή ακόμη χειρότερο να νομίζουμε εμείς ότι πρέπει να τα έχουν όλα. Το γνήσια ασκητικό πνεύμα της Ορθοδοξίας μας συνιστά εγκράτεια και αυτοκυριαρχία, αποδέσμευση του ανθρώπου από όλα όσα τον κρατούν δέσμιο στις επιθυμίες τής γης. Η νηστεία αποτελεί άσκηση ελευθερίας. Αυτήν την ελευθερία δεν επιζητούν οι επαναστατημένοι νέοι μας; Η Εκκλησία μας την προσφέρει! Γι’ αυτό και από νωρίς μπορούμε να μιλήσουμε στα παιδιά μας για την αυτάρκεια, τη σωφροσύνη και την ταπείνωση που χαρίζει στον αγωνιστή το άθλημα της νηστείας.

Κι ακόμα να τονίσουμε στα παιδιά ότι η αληθινή νηστεία, αυτήν που θέλει o Θεός, είναι η νηστεία των τροφών αλλά κυρίως των παθών!

Αν η πνευματική ζωή είναι μια καθημερινή περιπέτεια για την κατάκτηση της αγιότητας, η περίοδος της Μεγάλης Τεσσαρακοστής αποτελεί μια υψηλή κορυφή που όλους μας σαγηνεύει. Ας προσπαθήσουμε να τη βιώσουμε με γνησιότητα, γνωρίζοντας πως όλα όσα η Εκκλησία μας παρέχει (η λατρεία, η νηστεία, η μετάνοια) αποτελούν μέσα για την επίτευξη ενός μεγάλου σκοπού. Κι ας βοηθήσουμε τα παιδιά και τους νέους να μας ακολουθήσουν στο ταξίδι της, ένα ταξίδι που μεταμορφώνει τον εσωτερικό εαυτό μας και ομορφαίνει τη ζωή μας. Εχουμε πολλά να ωφεληθούμε όλοι μας. Καλό αγώνα! Καλή και πετυχημένη πορεία!