Το Τριώδιο στη ζωή μας

Αρχιμανδρίτης Σωφρόνιος Γκουτζίνης

Η περίοδος του Τριωδίου που μόλις ξεκίνησε, εκτείνεται χρονικά σε όλη τη διάρκεια των εβδομάδων της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, καθώς και τις τέσσερις Κυριακές που προηγούνται αυτής. Κάθε μία από τις Κυριακές του Τριωδίου λειτουργεί δίκην οδοδείκτη που σηματοδοτεί την πορεία μας έως το Πάσχα, αφού κάθε Κυριακή αναπτύσσει ένα θέμα το οποίο μας παρέχει εκείνες τις σταθερές που πρέπει να μας συνοδεύουν στον αγώνα μας για τη βίωση της εν Χριστώ ζωής. Είναι μάλιστα τόσο σημαντική αυτή η περίοδος, ώστε η Εκκλησία μας προτάσσει ως προπαρασκευή δύο άλλες Κυριακές που προηγούνται του Τριωδίου, εκείνες του Ζακχαίου και της Χαναναίας.

Την Κυριακή του Ζακχαίου διδασκόμαστε ότι ο πόθος για την θέαση του προσώπου του Χριστού, κάνει τον Ζακχαίο να διαλύσει κάθε κοινωνική σύμβαση και να κονιορτοποιήσει την υπόληψή του στα μάτια των ανθρώπων. Ομως η ντροπή αυτή την οποία υπομένει, μετατρέπεται σε δύναμη που του επιτρέπει να αφομοιώσει εσωτερικά το γεγονός της σωτηρίας. Η Κυριακή της Χαναναίας με τη σειρά της μάς διδάσκει το δικό της μάθημα. Οταν ο άνθρωπος δείξει εμπιστοσύνη στον Θεό, ο οποίος φαινομενικά μπορεί να αργεί, να σωπαίνει ή ακόμη και να τον απορρίπτει, τότε βρίσκει την αληθινή σχέση με τον Χριστό. Ετσι Τον ακολουθεί ελεύθερα είτε σε περιόδους δοκιμασίας, είτε σε περιόδους εκχύσεως του θείου ελέους. Με τον τρόπο αυτό της δεδοκιμασμένης πίστης, λαμβάνει ως κληρονομία την Υιοθεσία από τον Θεό και καθίσταται κληρονόμος της θεϊκής δόξας.

Το Τριώδιο αρχίζει με την Κυριακή του Τελώνη και του Φαρισαίου. Εδώ η αυτοδικαίωση του Φαρισαίου τον οδηγεί στην καταδίκη και στην απώλεια. Αντιθέτως η ταπείνωση του Τελώνη, ο οποίος κραυγάζει προς τον Θεό, καταδικάζοντας απαρρησίαστα τον εαυτό του στην αιώνια καταδίκη, ελκύει την ευσπλαχνία του Θεού και χαρίζει την δικαίωση. Αποδεικνύεται έτσι ότι ο Θεός είναι πάντοτε πλησίον στους «ταπεινούς τη καρδία» διότι ακριβώς αυτοί ομοιάζουν προς Εκείνον!

Επόμενη Κυριακή είναι η Κυριακή του Ασώτου Υιού. Αυτή μας υπενθυμίζει πως όσο κι αν ο άνθρωπος απομακρυνθεί από τον Θεό, Εκείνος μας περιμένει με ανοιχτές αγκάλες και πλήθος πατρώων οικτιρμών! Μία μόνο προϋπόθεση χρειάζεται: να έρθει «εις εαυτόν» και να πει ελεύθερα από την καρδιά του το «Πάτερ, ήμαρτον εις τον ουρανόν και ενώπιόν Σου και ουκέτι ειμί άξιος κληθήναι Υιός σου!» (Λκ. 15,21). Τότε ελκύει την Πατρώα αγαθότητα η οποία του χαρίζει και πάλι την υιοθεσία: «Πάντα τα εμά, σα εστι»! (Λκ. 15,31).

Κατόπιν έρχεται η Κυριακή της Απόκρεω, με την παραβολή της Μελλούσης Κρίσεως. Εδώ η αγαθότητα του Θεού έρχεται και μας προειδοποιεί: ο Θεός δεν είναι μόνο ελεήμων και φιλεύσπλαχνος, αλλά και δίκαιος! Η ραθυμία μας είναι ικανή να μετατρέψει τη δυνατότητα της μετανοίας σε αφορμή απωλείας. Για τον λόγο αυτό τούτη η Τρίτη Κυριακή του Τριωδίου μάς φέρει ενώπιον της Μελλούσης Κρίσεως. Το κριτήριο εδώ είναι η έμπρακτη αγάπη. Κάθε πράξη αγάπης προς τους αδελφούς θα συνηγορήσει υπέρ μας προκειμένου να μας δικαιώσει την φρικτή ώρα της Μελλούσης Κρίσεως! Η αγάπη αυτή μάλιστα είναι ενδεδυμένη με την ταπείνωση. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο, όσοι δικαιώνονται από τον Θεό καθιστάμενοι κληρονόμοι της θείας δόξας, μένουν έκπληκτοι για την κρίση του Θεού, αφού έχουν πλήρη επίγνωση της αναξιότητάς τους. Ακριβώς το αντίθετο συμβαίνει με όσους καταδικάζονται στο αιώνιο πυρ, που δεν ταιριάζει στον άνθρωπο, που δεν είναι ο τόπος του ανθρώπου, αλλά ταιριάζει μόνο στον διάβολο και στους υπηρέτες του. Οι κατάδικοι του αιωνίου πυρός νιώθουν μία βασανιστική έκπληξη, εξαιτίας της έλλειψης της αγάπης, εξαιτίας της εγωκεντρικότητάς τους, η οποία θα τους συνοδεύει αιώνια!

Η τελευταία από τις εισαγωγικές Κυριακές του Τριωδίου, η Κυριακή της Τυρινής, αναφέρεται στην έξωση των Πρωτοπλάστων από τον Παράδεισο και έχει ως κεντρικό της μοτίβο την συγχώρηση. Μας υπενθυμίζει το ότι εκπέσαμε από τον φυσικό τρόπο και τόπο της αναπαύσεώς μας, από την παραδείσια κατάσταση και μας καλεί κατανικώντας διά της νηστείας την ακρασία, να επιστρέψουμε και πάλι στον «αγιώτατο Παράδεισο». Οφείλουμε να πορευόμαστε στη ζωή μας με την αίσθηση ότι είμαστε πάροικοι και παρεπίδημοι, εξόριστοι και περιπλανώμενοι. Αν όμως αγωνιστούμε να αθλήσουμε «νομίμως» κατά την περίοδο της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής, τότε θα ακολουθήσουμε τον Κύριο όπου και να πάει: θα σταθούμε ενώπιον του Πάθους, της Θεόσωμης Ταφής αλλά θα γίνουμε μάρτυρες και της Τριημέρου Αναστάσεως και θα βρούμε έτσι την χάρη και τη χαρά, λουσμένοι μέσα στο φως του προσώπου του Αναστάντος Κυρίου.

Όμως για να μετάσχουμε στο πανηγύρι της αγάπης του Θεού θα πρέπει να κάνουμε χώρο μέσα μας για να χωρέσει Εκείνος μαζί με κάθε άνθρωπο που αποτελεί δική Του εικόνα! Αυτό θα το πετύχουμε μόνο αν συγχωρήσουμε τους πάντες από την καρδιά μας, χωρίς να αποκλείσουμε κανέναν. Τότε θα δώσουμε «τόπον αναπαύσεως» στον Κύριο και Εκείνος θα εγκατασταθεί και θα αναπαυθεί μέσα μας.

Το Τριώδιο είναι μία μοναδική και ανεκτίμητη ευκαιρία που δεν θα πρέπει να αφήσουμε να περάσει ανεκμετάλλευτη!