Θεολογικό σχόλιο στήν Κυριακή τοῦ Ἀσώτου

Μητροπολίτου Φαναρίου Ἀγαθαγγέλου
Γενικοῦ Διευθυντοῦ τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας
τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος

Ἡ ση­με­ρι­νή εὐ­αγ­γε­λι­κή πα­ρα­βο­λή εἶ­ναι γνω­στή ὡς πα­ρα­βο­λή τοῦ Ἀ­σώ­του.Ἕ­νας ἄν­θρω­πος ἔ­χει δύ­ο γι­ούς. Ὁ νε­ώ­τε­ρος γι­ός ζη­τά­ει χω­ρίς πε­ρι­στρο­φές ἀ­πό τόν πα­τέ­ρα του τό με­ρί­δι­ό του ἀ­πό τήν κλη­ρο­νο­μι­ά. Ἀλ­λά τό κομ­μά­τι αὐ­τό ἀ­πο­κομ­μέ­νο ἀ­πό τό σύ­νο­λο τῆς ἀ­λή­θει­ας τῆς ζω­ῆς τοῦ πα­τέ­ρα δέν μπο­ρεῖ νά ζή­σει, δέν μπο­ρεῖ νά καρ­πο­φο­ρή­σει. Τό κομ­μά­τι αὐ­τό, ὅ­ταν τό παίρ­νου­με δυ­να­στι­κά, ἀ­ντάρ­τι­κα, ὅ­πως καί ὅ­ταν θέ­λου­με, δέν μᾶς ὁ­δη­γεῖ στή ζω­ή, ἀλ­λά στήν ἀ­πό­γνω­ση καί τήν κα­τα­στρο­φή.

Ἡ ἁ­μαρ­τί­α, ἡ ἀ­δυ­να­μί­α τοῦ νε­ώ­τε­ρου γι­οῦ, εἶ­ναι ὅ­τι ὄ­ντας ἀ­νώ­ρι­μος δέν ἔ­χει φθά­σει στό νά ξέ­ρει, ὅ­τι ἡ οὐ­σί­α τοῦ πα­τέ­ρα εἶ­ναι ἡ ἴ­δι­α μέ τήν οὐ­σί­α τοῦ υἱ­οῦ.

Καί ὁ πα­τέ­ρας τοῦ δί­νει τό κομ­μά­τι, τό ἐ­πι­βάλ­λον μέ­ρος τῆς πε­ρι­ου­σί­ας, πού ζη­τά­ει. Εἶ­ναι ἄρ­χο­ντας ἀ­γά­πης. Δέν ἐν­δι­α­φέ­ρε­ται γι­ά τόν ἑ­αυ­τό του. Ἐν­δι­α­φέ­ρε­ται νά σώ­σει τό παι­δί του. Αὐ­τό βρί­σκε­ται στό σκο­πό τῆς ζω­ῆς του, εἶ­ναι κα­τα­ξί­ω­ση τοῦ εἶ­ναι του. Δέν τόν ἐν­δι­α­φέ­ρει τί θά πεῖ ὁ κό­σμος, ὅ­πως ἐν­δι­α­φέ­ρει τό­σο πο­λύ ἐ­μᾶς γι­ά τό πῶς θά χα­ρα­κτη­ρί­σουν τό παι­δί μας γι­ά τίς ἀ­στο­χί­ες του, δέν τόν ἐν­δι­α­φέ­ρει ἄν θά χά­σει τό κῦ­ρος του, ἄν πα­ρου­σι­α­στεῖ ὡς πα­τέ­ρας ἀ­πο­τυ­χη­μέ­νος, μέ παι­δί πού ἀ­φή­νει τό σπί­τι καί φεύ­γει μα­κρυ­ά. Ἡ ἀ­γά­πη τοῦ πα­τέ­ρα πά­ει πι­ό μα­κρι­ά ἀ­π’ ὅ,τι μπο­ρεῖ νά πά­ει ἡ κρί­ση τοῦ κό­σμου ἤ ἡ ἀ­νταρ­σί­α τοῦ γι­οῦ του.

Γι­ά τόν λό­γο αὐ­τό δέν τοῦ κά­νει δι­δα­σκα­λί­α μέ λό­γι­α. Τώ­ρα πρέ­πει νά τόν ἀ­φή­σει νά πε­ρι­πλα­νη­θεῖ, νά πά­θει, νά μά­θει, νά δεῖ προ­σω­πι­κά τό ψεῦ­δος καί τίς ἀ­νυ­πό­στα­τες ἀ­πά­τες.

Αὐ­τό ξέ­ρει ὁ πα­τέ­ρας, ὅ­τι εἶ­ναι κά­τι θα­νά­σι­μα ἐ­πι­κίν­δυ­νο, ἀλ­λά δέν βλέ­πει ἄλ­λη λύ­ση. Τό μό­νο πού μπο­ρεῖ νά κά­νει εἶ­ναι νά τόν συ­ντρο­φεύ­ει πά­ντο­τε μέ τήν ἀ­γά­πη του, πού ὑ­πάρ­χει στό σπί­τι, ἀλ­λά ἁ­πλώ­νε­ται πα­ντοῦ. Δί­νει ἀ­γω­γή στό παι­δί του ὑ­πο­φέ­ρο­ντας μυ­στι­κά ὁ­λό­κλη­ρος, βγαί­νο­ντας στό σταυ­ρό τῆς ἀ­να­μο­νῆς.

Τό θέ­μα δέν εἶ­ναι ὁ πα­τέ­ρας νά κρα­τή­σει δι­ά τῆς βί­ας τόν γι­ό κο­ντά του, ἀλ­λά νά τοῦ δώ­σει τή δυ­να­τό­τη­τα, νά δη­μι­ουρ­γή­σει τίς προϋ­πο­θέ­σεις, ὥ­στε ὁ ἴ­δι­ος μό­νος του νά ἔλ­θει πρός αὐ­τόν. Αὐ­τή ἡ κί­νη­ση πρός τόν πα­τέ­ρα ὁ­ρί­ζει τόν υἱ­ό.

Καί ὁ ἄ­σω­τος φεύ­γει. Πη­γαί­νει γι­ά νά ζή­σει σέ μι­ά χώ­ρα ξέ­νη, ὅ­που τά πά­ντα ξο­δεύ­ο­νται χω­ρίς νά ἀ­να­νε­ώ­νο­νται. Ἀλ­λά με­τά ἀ­πό λί­γο μέ­νει μό­νος. Οἱ φί­λοι του ἔ­μει­ναν κο­ντά του ὅ­σο κρά­τη­σαν τά πλού­τη του. Ἀρ­χί­ζει νά ζεῖ τήν ἔκ­πτω­ση καί τήν ἐ­ξα­θλί­ω­ση. Καί ὅ­ταν πη­γαί­νει νά ζη­τή­σει βο­ή­θει­α τόν σπρώ­χνουν πι­ό χα­μη­λά. Τόν στέλ­νουν νά βό­σκει χοί­ρους, νά ποι­μά­νει τά πά­θη. Τόν κά­νουν χοι­ρο­βο­σκό. Τοῦ ἀρ­νοῦ­νται τή φύ­ση του, τήν ἀν­θρω­πι­ά του, τήν ἀ­ξι­ο­πρέ­πει­ά του, τήν εὐ­γέ­νει­ά του. Τόν θε­ω­ροῦν ζῶ­ο.

Ὅ­μως, ἡ δο­κι­μα­σί­α τοῦ νε­ώ­τε­ρου γι­οῦ στή μα­κρι­νή χώ­ρα φα­νέ­ρω­σε καί τό τί ἔ­κρυ­βε μέ­σα του, τί ἀ­ντο­χή εἶ­χε, τί ἔ­μει­νε ἀ­νέ­πα­φο, σέ ποι­όν νά κα­τα­φύ­γει, ποῦ ὑ­πάρ­χει τρο­φή, ζω­ή καί ἀ­νά­στα­ση γι­ά ὅ­λους.

Καί ἀρ­χί­ζει νά μο­νο­λο­γεῖ: «Μπο­ρεῖ νά τά ἔ­χα­σα ὅ­λα! Μπο­ρεῖ νά χά­θη­κα κι ἐ­γώ. Κυ­ρι­ο­λε­κτι­κά νά πέ­θα­να. Ἀλ­λά ὑ­πάρ­χει κά­τι πού δέν χά­νε­ται, δέν πε­θαί­νει.  Εἶ­ναι ὁ πα­τέ­ρας μου καί ἡ ἀ­γά­πη του. Δέν σκέ­φτο­μαι τά παι­δι­ά του – εἶ­μαι ἀ­νά­ξι­ος γι­ά κά­τι τέ­τοι­ο – σκέ­φτο­μαι τούς ὑ­πη­ρέ­τες του, πῶς τούς φέ­ρε­ται, πῶς τούς χορ­ταί­νει. Θά ση­κω­θῶ καί θά γυ­ρί­σω πί­σω καί θά πῶ στόν πα­τέ­ρα μου: Ἁ­μάρ­τη­σα στόν οὐ­ρα­νό καί ἐ­νώ­πι­όν σου. Σέ σέ­να πού ἔ­χεις τέ­τοι­α ἀ­γά­πη πού γε­μί­ζει οὐ­ρα­νό καί γῆ. Σέ σέ­να πού ἀ­κό­μη ἐ­δῶ, στή μα­κρι­νή χώ­ρα τῆς στέ­ρη­σης καί τῆς κό­λα­σης, μέ συ­νο­δεύ­εις. Δέν εἶ­μαι ἄ­ξι­ος νά λέ­γω­μαι γι­ός σου. Ξέ­πε­σα, ἔ­χα­σα τήν υἱ­ο­θε­σί­α. Αὐ­τή εἶ­ναι ἡ ἁ­μαρ­τί­α μου. Δέν εἶ­ναι ἡ πε­ρι­ου­σί­α σου πού σπα­τά­λη­σα. Κα­θύ­βρι­σα τή μι­ά σχέ­ση τοῦ παι­δι­οῦ πρός τόν πα­τέ­ρα. Πά­τερ ἥ­μαρ­τον».

Ξέ­ρε­τε, εἶ­ναι σχε­τι­κά εὔ­κο­λο νά πα­ρα­δε­χθῶ τά λά­θη καί τά ἐ­λατ­τώ­μα­τά μου, ἀλ­λά εἶ­ναι πο­λύ δύ­σκο­λο νά ἀ­να­γνω­ρί­σω ξα­φνι­κά πώς ἔ­χω προ­δώ­σει, πώς ἔ­χω χά­σει τήν πνευ­μα­τι­κή μου, τήν ἀ­λη­θι­νή μου ὀ­μορ­φι­ά, πώς βρί­σκο­μαι τό­σο μα­κρι­ά ἀ­πό τό ἀ­λη­θι­νό μου σπί­τι.

Καί ὁ ἄ­σω­τος παίρ­νει τό δρό­μο τῆς ἐ­πι­στρο­φῆς. Πρίν ἀ­κό­μη φθά­σει στό σπί­τι, ὁ πα­τέ­ρας τόν βλέ­πει ἀ­πό μα­κρυ­ά καί τρέ­χει. Χω­ρίς νά τοῦ πεῖ τί­πο­τα, πέ­φτει ὁ­λό­κλη­ρος στήν ἀ­γκα­λι­ά του καί τόν κα­τα­φι­λεῖ. Ἤ­δη ὁ γι­ός κα­τά­λα­βε, πῆ­ρε τήν ἀ­πά­ντη­ση. Ὁ πα­τέ­ρας ἄ­κου­σε τήν ἐ­ξο­μο­λό­γη­ση. Γι­α­τί πά­ντο­τε ἦ­ταν μα­ζί μέ τό παι­δί του. Αὐ­τό τό ὁ­ποῖ­ο πα­ρα­κα­λῶ νά προ­σέ­ξου­με εἶ­ναι ὅ­τι ἡ πρώ­τη λέ­ξη τῆς ὁ­μο­λο­γί­ας του δέν εἶ­ναι «συγ­χώ­ρα με», ἀλ­λά «πα­τέ­ρα». Εἶ­ναι τό ὄ­νο­μα τοῦ πα­τέ­ρα πού ἀ­νε­βαί­νει ἀ­πό τά βά­θη τοῦ εἶ­ναι του καί τοῦ δί­νει τό θάρ­ρος νά ἐλ­πί­ζει.

Ἐ­κεί­νη τή στι­γμή ὁ ἄ­σω­τος ὁ­μο­λο­γεῖ τό λά­θος του καί σι­ω­πᾶ. Δέν μπο­ρεῖ νά συ­νε­χί­σει. Τά χά­νει μέ τόν χεί­μαρ­ρο τῆς ἀ­γά­πης τοῦ πα­τέ­ρα πού τόν δι­α­λύ­ει. Καί τό λό­γο παίρ­νει ὁ πα­τέ­ρας πού μι­λᾶ ξε­κά­θα­ρα ἐν σι­ω­πῆ. Δέν λέ­ει στό παι­δί του γι­ά τόν ἑ­αυ­τό του. Οὔ­τε ἄν πό­νε­σε, οὔ­τε πό­σο πό­νε­σε ὅ­ταν ἔ­φυ­γε.  Οὔ­τε πό­σο χαί­ρε­ται τώ­ρα πού γύ­ρι­σε. Οὔ­τε τόν μα­λώ­νει γι­ά νά δι­και­ώ­σει τόν ἑ­αυ­τό του. Αὐ­τά δέ λέ­γο­νται. Δι­ό­τι ἡ μυ­στα­γω­γί­α τῆς σχέ­σης τους ἱ­ε­ρουρ­γεῖ­ται σέ χῶ­ρο βα­θει­ᾶς σι­ω­πῆς. Πυ­ρά­κτω­μα ἀ­γά­πης πού πα­ρα­λύ­ει τή γλώσ­σα.

Ἔ­τσι νί­κη­σε ἡ πα­τρι­κή ἀ­γά­πη τό θά­να­το. Καί ἄ­να­ψε τού­τη ἡ χα­ρά, τό πα­νη­γύ­ρι, πού ἐν­δύ­ε­ται καί πά­λι ὁ γι­ός τήν στο­λή τήν πρώ­τη, καί φο­ρᾶ τό δα­κτυ­λί­δι τῆς υἱ­ο­θε­σί­ας, καί θύ­ε­ται ὁ μό­σχος ὁ σι­τευ­τός.

Αὐ­τή ἡ ἐ­πι­στρο­φή, ἀ­δελ­φοί μου, δέν μοι­ά­ζει μέ τίς δι­κές μας ἐ­πι­στρο­φές ἤ του­λά­χι­στον αὐ­τές πού ἔ­χου­με στό μυ­α­λό μας. Οἱ δι­κές μας εἶ­ναι το­πο­θε­τη­μέ­νες λί­γο-πο­λύ σέ μι­ά νο­μι­κί­στι­κη σχέ­ση, σέ μι­ά ἀ­ντί­λη­ψη πού καλ­λι­ερ­γεῖ μᾶλ­λον τίς συμ­φω­νί­ες με­τα­ξύ κυ­ρί­ων πού δέν ἀ­θε­τοῦν τό λό­γο τους, κα­τά τόν ἀ­κό­λου­θο τρό­πο: Λοι­πόν, πα­τέ­ρα, νά τά συ­ζη­τή­σου­με, νά δοῦ­με τά πρά­γμα­τα ψύ­χραι­μα. Νά δοῦ­με σέ τίς φταῖς καί σέ τί φταί­ω. Νά βροῦ­με ἕ­να τρό­πο συμ­βί­ω­σης. Ὄ­χι ὅ­τι δέν μπο­ρῶ νά ζή­σω μα­κρυ­ά ἀ­πό σέ­να. Μπο­ρῶ, ἀλ­λά μι­ά καί εἶ­σαι πα­τέ­ρας μου εἶ­πα νά γυ­ρί­σω. Τώ­ρα ὅ­μως πρέ­πει νά μήν ἐ­πα­να­λη­φθοῦν τά ἴ­δι­α.

Αὐ­τή ἡ ἐ­πι­στρο­φή εἶ­ναι ἡ κό­λα­ση τῆς λο­γι­κῆς καί τῆς δι­και­ο­σύ­νης. Βλέ­πε­τε ὑ­πάρ­χει πα­ρα­μο­νή στό σπί­τι πού εἶ­ναι πε­ρι­πλά­νη­ση σέ χώ­ρα μα­κρι­νή. Ὑ­πάρ­χει ἐ­πι­στρο­φή πού εἶ­ναι με­γα­λύ­τε­ρη ἀ­πο­μά­κρυν­ση ἀ­πό τό σπί­τι. Αὐ­τό ὅ­μως πού γνω­ρί­ζου­με ὅ­λοι εἶ­ναι, ὅ­τι μπο­ροῦ­με νά γυ­ρί­σου­με στόν Πα­τέ­ρα μας, γι­α­τί ἐ­κεῖ­νος εἶ­ναι ἡ ζω­ή, ἡ ἐ­πι­κύ­ρω­ση τῆς ἀ­ξι­ο­πρέ­πει­άς μας, ἡ ἐ­πα­νεύ­ρε­ση τῆς ἀν­θρω­πι­ᾶς μας. Γι­’ αὐ­τό, σύμ­φω­να μέ τό λό­γο τοῦ Ἐκ­κ­λη­σι­α­στῆ, μᾶς λέ­γει: Υἱ­έ μου δός μου τήν καρ­δι­ά σου. Ὅ­λα τά ἄλ­λα θά στά δώ­σω ἐ­γώ.